Mavzu: Moreno sotsiometriyasi Reja

Mavzu: Moreno sotsiometriyasi
Reja:

1. 
   Sotsiometriya tarixi
   
2. 
   Jeykob Levi Morenoning ta'siri
   
3. 
   Sotsiometriyaning maqsadlari
   

Sotsiometriya miqdoriy o'lchov usullarini ma'lum guruhlar va ijtimoiy tuzilmalarning o'zida qo'llashga hissa qo'shadi va biz guruh darajasida ham, uning har bir a'zosining imkoniyatlarini, o'zaro ta'sirlarini va aqliy farovonligini tushunishga yordam beradi.

Ushbu usulni psixolog va terapevt Yakob Levi Moreno ishlab chiqqan. Yaratilgandan buyon sotsiometriya turli guruhlarning tarkibiy qismlari, masalan, o'quv, o'quv, mehnat yoki sport sohalarida o'zaro ta'sirni baholash va o'lchashda juda qimmatli vosita bo'lib kelgan.
Sotsiometriya 20-asrning boshlarida Jeykob Levi Moreno yashagan Qo'shma Shtatlarda tug'ilgan. Ushbu yangi kontseptualizatsiya sotsiometriyani bir necha a'zodan iborat guruhlarda ham, ancha murakkab va kattaroq ijtimoiy sharoitlarda ham guruh va ijtimoiy o'zaro ta'sir dinamikasini o'rganish, tashxislash va bashorat qilish qobiliyatiga ega bo'lgan texnikaga aylantirdi.
Sotsiometriyani tadqiqot metodi sifatida tan olish bilan bir qatorda uning ba’zi kamchiliklarini ham ko’rsatib o’tish zarur. Asosiy kamchilik shundan iboratki, otsiometriya metodi mavjud munosabatlar strukturasining sabablarini aniqlash imkonini bermaydi. SHuning uchun ham sotsiometriyadan olingan ma’lumotlar kuzatish, suhbat, psixologik- pedagogik eksperiment natijalari bilan to’ldirilishi lozim.
Sotsiometriya metodidan guruh, jamoa a’zolari o’zaro bir-birlarini yaxshi bilgan holatlardagina foydalanish mumkin. Bu metod yordamida shaxsning xizmat yuzasidan bo’ladigan va shaxsiy munosabatlardagi haqiqiy o’rnini aniqlash, birlamchi guruhlar mavjud yoki mavjud emasligini topish, birlamchi guruhlarning paydo bo’lishi va tarqab ketishi sabablarini aniqlash mumkin. Sotsiometriya metodining mohiyati shundan iboratki, tekshiriluvchiga birga qilinadigan ishlari yoki guruh a’zolarining ishlarini birgalikda bajarishga xohishlari to’g’risida savollar beriladi. Beriladigan savollar tanlash ko’rsatkichlari deyiladi.
Kuchli va kuchsiz ko’rsatkichlar farqlanadi. Kuchlilar chuqur va barqaror
munosabatlarni, kuchsizlari yuzaki va beqaror munosabatlarni aniqlash imkonini yaratadi. Masalan, “xizmatdoshlaringizdan qaysi biri bilan bitta brigadada ishlashni xohlardingiz?” degan savol bo’yicha aniqlangan ko’rsatkich kuchli ko’rsatkich hisoblanadi, chunki u uzoq vaqt davom etadigan, muhim munosabatlarga tegishli.
“Kimni birga ekskursiyaga borishga taklif qilardingiz?” – kuchsiz ko’rsatkich,
chunki u chuqur bo’lmagan va vaqtinchalik munosabatlarni belgilaydi. Kuchli va kuchsiz ko’rsatkichlar mazmuni jihatidan turlicha bo’lishi mumkin, lekin ulardagi umumiy narsa – natijalar, ya’ni sherik tanlash.
Tanlashlar soni cheksiz bo’lishi mumkin, biroq amaliyotning ko’rsatishicha, kishining guruhdagi holati va o’zaro munosabatlarini aniqlash uchun 3 ta kishi tanlash yetarli. Bunda sinaluvchidan, birinchi navbatda kimni tanlashi, agar 1 shaxs bilan imkon bo’lmasa 2 – navbatda kimni tanlashi hamda ikkinchisini tanlash imkoni bo’lmasa, 3 – navbatda kimni tanlashi haqida so’raladi. SHerikni tanlash o’zaro va bir tomonlama bo’lishi mumkin. 1 – holda A – B ni, B – A ni tanlaydi. Bu o’zaro bir-birini tanlash hisoblanadi. Tanlash bir tomonlama bo’lganda A – B ni, B esa V ni yoki G ni tanlaydi.
Venalik psixiatr va Zigmund Freydning shogirdi o'z mamlakatidagi qochqinlar koloniyasini tashkil etishda hamkorlik qilganida birinchi marta sotsiometrik tadqiqot bilan aloqada bo'lgan. Shunday qilib, Moreno odamlar guruhlarida yuzaga kelgan turli xil muammolarni bevosita bilib, sotsiometrik rejalashtirish orqali ushbu guruhlarni va ularning a'zolarini tashkil qilishga urindi.
1925 yildan boshlab Jeykob Levi Moreno Nyu-Yorkka ko'chib o'tdi va shu nuqtai nazardan u o'zining sotsiometrik uslubi uchun mustahkam nazariy asos yaratdi. U o'z uslubini o'zi yashagan shaharning Sing-Sing qamoqxonasida keng miqyosda sinovdan o'tkazdi. Ushbu test sizga ma'lum bir jismoniy sharoitda turli guruhlar o'rtasidagi shaxsiy munosabatlarga ta'sir ko'rsatadigan bir nechta o'zgaruvchilar haqida batafsilroq ma'lumot beradi. Shu vaqtdan boshlab Moreno o'zining sosyogrammalarini Amerika akademik va ilmiy jamoatchiligiga ma'lum qildi. Uning metodologiyasi juda ijobiy baholandi va u miqdoriy va psixososial tahlillarni boshlashda eng ko'p ishlatiladigan va samarali vositalardan biriga aylandi.
Birinchi eskizidan besh yil o'tib, 1930-yillarda, Jakob Levi Moreno sotsiometriyaga asos solishni tugatadigan shaxslararo munosabatlarga bag'ishlangan asarini nashr etdi. Aynan o'sha paytdan boshlab Moreno tomonidan yaratilgan metodika juda tez rivojlanib, ko'plab kontekst va loyihalarda qo'llaniladi. Darhaqiqat, uning 1936 yildan boshlab o'z ixtisoslashgan akademik jurnali ham bor edi.Bundan tashqari, Nyu-Yorkdagi Sotsiometriya instituti tashkil etilib, keyinchalik Moreno instituti deb nomlanib, Jeykob Levining sharafiga nomlangan.
Sotsiometriyaning maqsadlari
Sotsiometriya turli maqsadlarni ko'zlaydi va turli xil maqsadlarda foydalanadi. Yakob Levi Morenoning so'zlariga ko'ra, sotsiometriyaning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
Inson bir guruh odamlarda uyg'otadigan xushyoqish darajasini baholang.
Buning sabablarini ko'rib chiqing.
Xuddi shu guruhning turli xil tarkibiy qismlari o'rtasidagi kelishuv darajasini tahlil qiling.
1. Rad etilgan odamlarni aniqlang
Sotsiometriyaning maqsadlaridan biri guruhning boshqa tarkibiy qismlari tomonidan ko'proq rad etilgan shaxslarni aniqlash va tasniflashdir.. Xuddi shu tarzda, u qarama-qarshi holatlar bilan ham shug'ullanadi: qolganlar tomonidan eng qadrli bo'lgan shaxslarni aniqlash va tasniflash.
Shu tariqa, birinchisi bilan ishlash, ularning ijtimoiy ko'nikmalarini targ'ib qilish va qolganlari bilan aloqalarini va munosabatlarini mustahkamlash, shu bilan birga eng qadrli bo'lganlarning etakchilik qobiliyatini oshirish mumkin.
2. Izolyatsiya qilingan odamlarni aniqlang
Sotsiometriyaning yana bir maqsadi guruhdan ajratilgan yoki ajratilgan deb hisoblangan odamlarni aniqlash. Bu qanday o'lchanadi? Ular guruh ichidagi dinamikada va munosabatlarda ijobiy yoki salbiy ta'sir ko'rsatmaydigan shaxslardir.
3. Guruhning dinamikasini tahlil qiling
Guruhning dinamikasini o'rganib chiqqandan so'ng, bu bizga taqdim etadigan imkoniyatlardan yana biri, u qanday ta'sir qilishi va ba'zi o'zgarishlarga moslashishimasalan, yangi shaxslarni kiritish yoki boshqalarning chiqib ketishi kabi.
Ushbu uchta maqsadni ushbu metodika yordamida eng ko'p tahlil qilinadigan ikki guruh bo'lgan ta'lim va kasbiy sharoitlarda sotsiometriya orqali topish mumkin.
Jeykob Levi Moreno tomonidan ishlab chiqilgan sotsiometrik metod odatda ta'lim sharoitida qo'llaniladi. Hamkasblar o'rtasidagi o'zaro ta'sir, xushyoqish / antipatiya va hamjihatlik darajasi bo'yicha ko'proq ma'lumot va tahlil elementlariga ega bo'lish uchun foydalaniladi. Shuningdek, u ushbu a'zolarning bir nechtasi o'rtasida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan ba'zi ijobiy naqshlarni yoki kelishmovchiliklarni aniqlashga va bu dinamikaning guruhga qanday ta'sir qilishiga xizmat qiladi.
Sotsiometriyaning asosiy funktsiyalari asosan ikkitadir: birinchidan, guruh ichidagi shaxsiy munosabatlarni aniqlash. Shuni ta'kidlash kerakki, sotsiometriya kamdan-kam hollarda katta guruhlarni o'rganishga, xavf ostida bo'lgan o'zgaruvchilarni yaxshi aniqlashga imkon beradi. Guruh ichidagi xulq-atvor naqshlari aniqlangandan so'ng, usul sotsiometrik test yordamida qo'llaniladi.


Sotsiometrik test - bu tahlildan o'tgan har bir guruh a'zosi to'ldirishi kerak bo'lgan anketa. U ishtirokchilarga zarar etkazmasdan yoki bosim o'tkazmasdan boshqarilishi kerak. Sinov turli xil stsenariylarni taklif qiladi va ishtirokchiga qaysi boshqa a'zolar bilan kichik guruh tuzishni afzal ko'rishlarini va ularning sabablarini tanlash erkinligini beradi. Shu tarzda va har bir a'zoning javoblari orqali guruh ichidagi dinamikani va har bir ishtirokchining boshqa shaxslarga nisbatan katta yoki kichikroq minnatdorchiligining sabablarini o'z qo'li bilan bilish mumkin.