Mavzu: Nutq mexanizmlari reja: Nutq faoliyatining fiziologik mexanizmlari Nutqni amalga oshirishni ta’minlovchi mexanizm. Nutqning vujudga kelishi nazariyalari Nutq faoliyatining fiziologik mexanizmlari

MAVZU: Nutq mexanizmlari
REJA:
Nutq faoliyatining fiziologik mexanizmlari
Nutqni amalga oshirishni ta’minlovchi mexanizm.
Nutqning vujudga kelishi nazariyalari

Nutq faoliyatining fiziologik mexanizmlari
Nutqni idrok qilish oddiy reflektor faoliyatining qonunlari asosida sodir bo‘lishi mumkin, chunki uni yuzaga keltiruvchi stimullar birinchi signallar tipidagi qo‘zg‘atuvchilardan iboratdir (masalan: “Marsh”, “Salom”).
Nutqni yuzaga kelishi va idrok qilinishidan inson “signallarning - signali” (I.P.Pavlov) tarzdagi so‘zlardan foydalanishi mumkin. Mazkur jarayon bosh miya katta yarim sharlarining po‘stida amalga oshadi.
P.Broka (1861 y.) miya po‘stining ma’lum qismi (miya chap yarim shari peshona qismining pastki tomonidagi burmalarning orqa qismi) shikastlansa, bemorlarda nutq artikulyatsiyasining buzilishini kasb etgan va “so‘z obrazlarini harakatlantiruvchi markaz” deb atagan.
K.Vernike (1874 y.) bosh miya yarim sharlari peshona qismining tepa tomonida “so‘zlarning sensor obrazlari” joylashgan deb dalillashga harakat qiladi.
P.K.Anoxin – nutq jarayonini ta’minlashda juda ham sodda elementar “stimul-reaksiya” tipidagi fiziologik mexanizm ham, nutq faoliyatining yuksak formalari uchun nutq vositasi bilan fikr bayon qilishni ichdan programmalashtirish mexanizmlari uchun xarakterli va ierarxik tuzilishiga ega bo‘lgan maxsus mexanizmlar ham qatnashadilar.
Nutq mexanizmlari
Biron fikrni nutq vositasi yordami bilan bayon qilishdan oldin, maxsus kod orqali bu fikrning asosini tuzamiz – u programmalashtirish mexanizmidir.
Undan keyin rejalashtirishdan gapning grammatik tuzilishiga o‘tish bilan bir guruh mexanizmlar yuzaga keladi.
Esda olib qolishni so‘zlarning grammatik xususiyatlarini amalda qo‘llashni ta’minlovchi mexanizm.
Bir xil tipdagi tuzilishdan boshqa tipdagi tuzilishga o‘tish mexanizmi.
Programma elementlarini grammatik tuzilishga yoyish mexanizmi.
So‘zni ma’nosiga qarab qidirishni ta’minlovchi mexanizmlar.
Sintagmalarni harakat jihatidan programmalashtiruvchi mexanizmlar.
Nutq tovushlarini tanlash va harakat programmasidan tovushlarni to‘ldirishiga o‘tish mexanizmlari.