Mavzu: psixodiagnostik tekshiruvda qo’llanadigan asosiy metodlar reja: Metod va metodika haqida tushuncha

Test – shaxsning aqliy taraqqiyotini, qobiliyatini, irodaviy sifatlarini va boshqa psixik xususiyatlarini tekshirishda qo‘llaniladigan qisqa standart masalalar.

• Test – shaxsning aqliy taraqqiyotini, qobiliyatini, irodaviy sifatlarini va boshqa psixik xususiyatlarini tekshirishda qo‘llaniladigan qisqa standart masalalar.
• Testlashtirish – psixodiagnostika metodlaridan biri bo‘lib, standartlashtirilgan savol va topshiriqlar yordamida individual farqlarni o‘rganish, alohida shkalalar bilan o‘lchash.
• Yetuklik testlari psixodiagnostika metodlaridan biri bo‘lib, konkret bilim, malaka va ko‘nikmalarning o‘zlashtirish darajasini aniqlab beradi. Yetuklik testi 3ga bo‘linadi: harakat testlari, og‘zaki va yozma testlar. Harakat testlari mexanizmlar, materiallar asboblar bilan ishlash layoqatini aniqlab beradi.
• Intellektual testlar – psixodiagnostika metodlaridan biri bo‘lib, individning aqliy taraqqiyoti darajasini aniqlab beradi.

Proektiv test motivatsiyaning anglanilmagan yoki to‘liq anglanilmagan shakllarini o‘rganishga qaratilgan va bu jihati bilan inson psixikasining tobora intim sohasiga kirishning yagona psixologik metodidir.

• Proektiv test motivatsiyaning anglanilmagan yoki to‘liq anglanilmagan shakllarini o‘rganishga qaratilgan va bu jihati bilan inson psixikasining tobora intim sohasiga kirishning yagona psixologik metodidir.
• «Proektiv» atamasi ilk bor Lourens Fenk tomonidan 1939 yilda qo‘llangan. Shuningdek, u shaxsni tadqiq etishning proektiv metodlari tasnifini ham keltiradi:
• -Strukturalash metodlari (Rorshaxning siyoh dog‘lari testi, bulutlar testi, uch o‘lchamli proektsiya testi).
• -Konstruktsiyalash metodikalari (MAR, olam testi).
• -Sharhlash metodikalari (SATO, TAT, Rene Jil testi).
• -To‘ldirish metodikalari (tugallanmagan gaplar, hikoyalar, One assotsiativ testi).
• -Katapsis metodikalari (psixogramma, proektiv o‘yin).
• -Ekspressiyani o‘rganish metodikalari (dastxat, muloqot tahlili).
• -Ijod mahsulini o‘rganish metodikalari (rasmli testlar, yozma ishlar va hokazo).

• Bunday metodikalarning asosiy xususiyati material aniqmasligi, xayrixohlik muhiti va qadriyatli fikrlar mavjud emasligidir. Ular, avvalo, shaxsning munosabatlar sohasini aks ettiradi va maktab nevrozi uchun xos bo‘lgan maxsus reaktsiyalarni aniqlash imkonini beradi.
• Mazkur ishlar o‘quvchilarni maktab, kollej va litseylarda o‘qish jarayonida psixologik-pedagogik jihatdan chuqurroq o‘rganishga yo‘naltirilgan bo‘lib, ularning individual xususiyatlarini, ta'lim va tarbiyadagi nuqsonlar sabablarini yoritishga yo‘naltirilgan. Psixodiagnostika ishlari guruhda yakka holda o‘tkaziladi. Bu asosda amaliy psixologlar quyidagi vazifalarni bajaradi:

• Maktab yoshidagi bolalar, talabalarda uchraydigan ta'lim malakalari, ko‘nikmalarini egallashdagi nuqsonlar, xulqidagi kamchiliklar, intellektual taraqqiyot, shaxs fazilatlaridagi buzilishlar sababini diagnostika qiladi.
• Bolalarning voyaga etgan tengqurlari bilan munosabatini o‘rganish uchun ularni tekshiradi.
• Iqtidorli yoshlar, talabalar, aspirantlar tanlovlarida ishtirok etish, ilmiy tavsiyalar ishlab chiqish.
• Psixologiya shaxsning bolalik davridagi xususiyatlari va psixik taraqqiyot darajasini aniqlash uchun turli eksperimental psixologik metodlardan foydalanadi. Psixologik tadqiqotlarda foydalaniladigan metodikalar u yoki bu faoliyat jarayonida shaxs psixik xususiyatlarining namoyon bo‘lishini aniqlashdan iborat.

• Bolalar psixologiyasida eksperimental metodikalarni ishlab chiqish va sinovdan o‘tkazish psixologlar va pedagoglarning asosiy vazifasidir. Eksperimental topshiriqlar majmui bola psixik taraqqiyotini, aqliy darajasini, uning maktabda o‘qishga tayyorligini aniqlashga mo‘ljallangan. Jumladan, maktabda o‘qishga tayyorlikni bildiruvchi belgilar quyidagilardir:
• a) psixik jarayonlarning ixtiyoriyligi;
• b) aqliy ish qobiliyatining etarlicha davomiyligi;
• v) yangi bilim va malakalarni maqsadga yo‘naltirilgan ravishda o‘zlashtirish imkoniyati;
• g) borliqni bilishga qiziqishning mavjudligi;
• d) tevarak atrofdagi voqea va hodisalarni farqlay olish va umumlashtira olishi;
• e) fikrlay olish va boshqalar.
• Yuqorida qayd etilgan belgilarning mavjudligi pedagoglar va psixologlar tomonidan o‘quv jarayonida turli didaktik vosita va usullar yordamida aniqlanadi.

•