Mavzu: Texnik tizimlarda ma’lumotlar bazasi bilam ishlash. Reja

Keyingi vaqtlarda har xil informatsion izlanishlarda, ma’lumot beradigan va boshqa tizimlarda relyatsion munosabatlar asoslari keng tatbiq etilmoqda. Relyatsion yondashish ma’lumotlarni ikki o’lchovli jadvallarda tasavvur etishiga asoslangan, ular quyidagi qoidalar bo’yicha qurilgan; bitta ustundagi ma’lumotlar birjinsli, ya’ni ustunlar bir xil nomlangan; jadvalning har bir qatori noyob, jadval elementi balki bog’lanishi operatori yordamida faylning boshqa atributlariga qo’shib qo’yiladi. Jadvalning ustun va qatorlariga murojaat ixtiyoriy holda amalga oshiriladi. Ma’lumotlarni manipulyatsiya qilish tili relyatsion modelning hamrohi (yo’ldoshi) bo’ladi. Qoidaga ko’ra, bu tillar «munosabatlarni hisoblash» bazasida yoki «munosabatlar algebrasi» yordamida qurilgan. MBBT lar tarkibiga boshqa tillar ham kirishi mumkin, ya’ni SQL (Structured Queri Language- tarkiblashgan talab qilish tili) QBE (Query by Example -namuna bo’yicha talab qilmoq). Relyatsion model qator ajralib turadigan xossalarga ega : ma’lumotlarni bir xillik saqlashni ta’minlaydi, jadvallar orasidagi bog’lanishlarni maydon kalitlari bo’yicha amalga oshiradi, ma’lumotlarni manipulyatsiya qilishdagi relyatsion to’la tilni kiritadi, ma’lumotlar asoslarini engil hosil qilish va boshqarishni ta’minlaydi va munosabatlar darajasida ma’lumotlarni himoya qiladi.

• Keyingi vaqtlarda har xil informatsion izlanishlarda, ma’lumot beradigan va boshqa tizimlarda relyatsion munosabatlar asoslari keng tatbiq etilmoqda. Relyatsion yondashish ma’lumotlarni ikki o’lchovli jadvallarda tasavvur etishiga asoslangan, ular quyidagi qoidalar bo’yicha qurilgan; bitta ustundagi ma’lumotlar birjinsli, ya’ni ustunlar bir xil nomlangan; jadvalning har bir qatori noyob, jadval elementi balki bog’lanishi operatori yordamida faylning boshqa atributlariga qo’shib qo’yiladi. Jadvalning ustun va qatorlariga murojaat ixtiyoriy holda amalga oshiriladi. Ma’lumotlarni manipulyatsiya qilish tili relyatsion modelning hamrohi (yo’ldoshi) bo’ladi. Qoidaga ko’ra, bu tillar «munosabatlarni hisoblash» bazasida yoki «munosabatlar algebrasi» yordamida qurilgan. MBBT lar tarkibiga boshqa tillar ham kirishi mumkin, ya’ni SQL (Structured Queri Language- tarkiblashgan talab qilish tili) QBE (Query by Example -namuna bo’yicha talab qilmoq). Relyatsion model qator ajralib turadigan xossalarga ega : ma’lumotlarni bir xillik saqlashni ta’minlaydi, jadvallar orasidagi bog’lanishlarni maydon kalitlari bo’yicha amalga oshiradi, ma’lumotlarni manipulyatsiya qilishdagi relyatsion to’la tilni kiritadi, ma’lumotlar asoslarini engil hosil qilish va boshqarishni ta’minlaydi va munosabatlar darajasida ma’lumotlarni himoya qiladi.

• SQL (Structured Query Language) strukturalashgan surov tili mahnosini bildirib, u relyatsion mahlumotlar bazasi bilan ishlash imkonini yaratib beradigan tildir. SQL tili 70 yillar oxirida SHM firmasi tomonidan ishlab chikildi. Bu tilning xalkoro standarta 1986 yili ishlab chikilib, u 1989 yilda yanada kengaytirildi va uning tulik xalkaro standarta 1992 yil kabul kilindi.1995 yilga kelib uning standarta yangi komponentalar bilan tuldirildi. MBBT foydalanuvchining ma’lumotlar bilan o’zaro aloqasini tashkil qiladi, bazalarga ma’lumotni kiritishni amalga oshiradi, ularni saqlanishini tartibga soladi va asoslardan ma’lumot olishga yordam beradi. Proektlash tilining va ma’lumotlarni manipulyatsiyalash soddaligi, foydalanuvchining shu turdagi tizim bilan aloqa qilish qulayliklari bilan hozirgi MBBT ni yana ham ommabop, tushunarli qiladi; dasturiy tizimlarni tanlashda «do’stona» interfeyslarni barpo qiladi. Dunyoda har xil MBBT lar mavjud. Ma’lumotlar asoslarini boshqaruvchi tizimlar ayrim maxsulot sifatida, integrallashgan paketlar tarkibiga yoki proektlash tizimlariga kirishi mumkin. Ko’pchilik ma’lum bir joyga xos hisoblash tarmoqlarida ishlashi mumkin va «mijoz-server» turdagi ma’lumotlarni qayta ishlashni ta’minlaydi. Tabiiyki qaysi MBBTni tanlash savoli tug’iladi. Ko’p narsa rahbariyat fikricha, mutaxassislar maslahatiga va berilgan firma, kompaniya, foydalanuvchilarning malakasiga, kompyuterlarning texnikaviy tavsiflariga va boshqalarga bog’liq.