Mavzu: Texnik tizimlarda ma’lumotlar bazasi bilam ishlash. Reja

Ma’lumotlar bazasi tushunchasi fanga kirib kelgunga kadar, ma’lumotlardan turli kurinishda foydalanish juda kiyin edi. Dastur tuzuvchilar ma’lumotlarni shunday tashkil kilar edilarki, u fakat karalayotgan masala uchungina urinli bulardi.

• Ma’lumotlar bazasi tushunchasi fanga kirib kelgunga kadar, ma’lumotlardan turli kurinishda foydalanish juda kiyin edi. Dastur tuzuvchilar ma’lumotlarni shunday tashkil kilar edilarki, u fakat karalayotgan masala uchungina urinli bulardi.
• Xar bir masalani xal qilishda ma’lumotlar qaytadan tashkil kilinar va bu xol yaratilgan dasturlardan foydalanishni kiyinlashtirar edi. Ma’lumotlar bazasini yaratishda ikki muxim shartni xisobga olmok zarur: Birinchidan, ma’lumotlar turi, kurinishi ularni kullaydigan dasturlarga boglik bulmasligi lozim, ya’ni ma’lumotlar bazasiga yangi ma’lumotlarni kiritganda yoki ma’lumotlar turini uzgartirganda, dasturlarni uzgartirish kerak bulsin. Ikkinchidan, ma’lumotlar bazasidagi kerakli ma’lumotni bilish yoki izlash uchun biror dasturni tuzishga xojat kolmasin. Hozirgi paytda ma’lumotlar bazasini tuzish, kullash ishlarini osonlashtirish maqsadida maxsus uskunaviy dasturlar yaratilgan bulib, ular ma’lumotlar bazasini boshqarish sistemalari (mbbs) deb yuritiladi. Mazkur sistemalar vazifalariga ma’lumotlarni ehm xotirasiga foydalanuvchiga kerakli kurinishda yozish, joylashtirish, uzgartirish, uchirish kabilar kiradi.

Ularning yana muxim xususiyati shundaki, ular bir vaqtda bir necha foydalanuvchiga xizmat kursata oladi, ya’ni ma’lumotlardan bir vaqtda bir necha kishi foydalanishi mumkin.Yordamchi dasturlar ma’lumotlar bazasi va uni boshqarish sistemasining ehm tashki kuilmalari bilan aloqasi uchun muljallangan (diskka yozish, kerakli kurilmani moslash va boshqalar).Masalan, biror Oliy o’quv yurtining aniq fakultetida tahsil olayotgan biror guruh talabalari to’g’risidagi ma’lumotlar bitilgan quyidagi jadvalni ko’raylik:Bu misolda 3ta yozuv bo’lib, ularning har biri 6ta maydondan iborat. Mazkur maydonlarning har biri mos ravishda «Familiyasi», «Ismi», «Otasining ismi», «Tug sana», «Stipendiya», «Mukofot» deb nomlangan. Demak, yozuvdagi maydonlar soni yozuvga kiritiladigan ma’lumotlar hajmiga bog’liq. Fayldagi bu yozuvlar birlamchi hisoblanadi. Chunki biror yozuvdagi ixtiyoriy ma’lumotni boshqa yozuvdagi ma’lumotlar bilan taqqoslab aniqlash mumkin emas. Shuning uchun ham bizga kerakli bo’ladigan ikkilamchi yozuvlarni esa faqat amaliy dasturlar yordamida olish mumkin bo’ladi. Modomiki shunday ekan, MB tashkil qilish, ularga qo’shimcha ma’lumotlarni kiritish va mavjud MBdan foydalanish uchun maxsus MBlar bilan ishlaydigan dasturlar zarur bo’ladi. Bunday dasturlar majmui ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) deb yuritiladi. Aniqroq qilib aytganda, MBBT–bu ko’plab foydalanuvchilar tomonidan MBni yaratish, unga qo’shimcha ma’lumotlarni kiritish va MBni birgalikda ishlatish uchun zarur bo’lgan dasturlar majmuidir.

• Ularning yana muxim xususiyati shundaki, ular bir vaqtda bir necha foydalanuvchiga xizmat kursata oladi, ya’ni ma’lumotlardan bir vaqtda bir necha kishi foydalanishi mumkin.Yordamchi dasturlar ma’lumotlar bazasi va uni boshqarish sistemasining ehm tashki kuilmalari bilan aloqasi uchun muljallangan (diskka yozish, kerakli kurilmani moslash va boshqalar).Masalan, biror Oliy o’quv yurtining aniq fakultetida tahsil olayotgan biror guruh talabalari to’g’risidagi ma’lumotlar bitilgan quyidagi jadvalni ko’raylik:Bu misolda 3ta yozuv bo’lib, ularning har biri 6ta maydondan iborat. Mazkur maydonlarning har biri mos ravishda «Familiyasi», «Ismi», «Otasining ismi», «Tug sana», «Stipendiya», «Mukofot» deb nomlangan. Demak, yozuvdagi maydonlar soni yozuvga kiritiladigan ma’lumotlar hajmiga bog’liq. Fayldagi bu yozuvlar birlamchi hisoblanadi. Chunki biror yozuvdagi ixtiyoriy ma’lumotni boshqa yozuvdagi ma’lumotlar bilan taqqoslab aniqlash mumkin emas. Shuning uchun ham bizga kerakli bo’ladigan ikkilamchi yozuvlarni esa faqat amaliy dasturlar yordamida olish mumkin bo’ladi. Modomiki shunday ekan, MB tashkil qilish, ularga qo’shimcha ma’lumotlarni kiritish va mavjud MBdan foydalanish uchun maxsus MBlar bilan ishlaydigan dasturlar zarur bo’ladi. Bunday dasturlar majmui ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) deb yuritiladi. Aniqroq qilib aytganda, MBBT–bu ko’plab foydalanuvchilar tomonidan MBni yaratish, unga qo’shimcha ma’lumotlarni kiritish va MBni birgalikda ishlatish uchun zarur bo’lgan dasturlar majmuidir.