Mavzu: tuproqning morfologik tuzilishi reja: I. Kirish

2.2.Tuproq rangi va qalinligi
Qiyosiy-tarixiy usul asosida aktualizm prinsiplari yotadi va u hozirgi zamon tuproq hosil bo’lish jarayonlari va ularni hozirgi zamon tuproq hosil bo’lish omillari bilan bog’liqligini o’rganish asosida tuproqni relektov xossalarini tadqiqot qilishga imkon beradi. Qiyosiy-tarixiy usul bu tuproqlarni reliktiv xossalarini hozirgi zamon tuproq hosil bo’lish jarayonlari va omillarini o’rganish asosida modellashtirishdir. Qiyosiy – tarixiy usul aktualizm prinsiplariga asoslangan bo’lib, tuproq va tuproq qoplamlarini o’tmishini hozirgi vaziyatni o’rganish asosida tadqiqot qilish imkonini beradi. Ko’milgan tuproqlarni va tuproq gorizontlarini, tuproq reliktiv belgilarini batafsil o’rganish hamda ularni hozirgi jarayonlar bilan qiyoslashpaleotuproqshunoslikning asosini tashkil etadi. Paleotuproqshunoslik bu o’tgan zamon tuproqlari va hozirgi tuproq qoplamida oldingi zamon tuproqlari belgilari to’g’risidagi fan. Aktualizm prinsiplari oldingi epoxadagi tuproq sharoitlarini tuproqni hozirgi tuproq hosil bo’lish omillari yo’qotalmaydigan relikt xossalari bo’yicha rekonstruksiya qilishga imkon beradi.

Relikt bu qadimgi zamon (davr)dan qolib saqlanib kelinayotgan organizm, predmet, hodisa yoki belgi. Relikt so’zi rudiment, atavizm so’zlariga sinonim hisoblanadi va tuproqshunoslikda ishlatiladi. Hozirgi tuproqlarning hozirgi zamon tuproq hosil bo’lish sharoitlariga to’g’ri kelmaydigan barcha xossalari tuproqning relikt belgilari hisoblanadi. Masalan yaxshi aerasiyalanadigan tuproqlarda temir-marganesli konkresiyalarning mavjudligi, gumus zahirasini fitosenzning hozirgi zamon mahsuldorligiga mos kelmasligi, gumusning fraksion tarkibini hozirgi zamon tuproq jarayonlariga mos kelmasligi, hozirgi zamon tuproq jarayonlariga to’g’ri kelmaydigan temir, karbonat va boshqa akkumulyativ gorizontlarni mavjudligi, zamonaviy kelib chiqish imkonini bermaydigan sharoitda krotovinlarning mavjudligi.