Mavzuning dolzarbligi

Bioakustik signallar
Bioakustika signallari tirik organizmlar, shu jumladan odamlar tomonidan ishlab chiqarilgan tovushlarga ishora qiladi. Inson tanasida bioakustik signallar yurak, o'pka va ovqat hazm qilish tizimi kabi turli to'qimalar va organlar tomonidan ishlab chiqariladi. Ushbu tovushlarni tananing fiziologik holati to'g'risida tushuncha berish uchun tahlil qilish mumkin.
Inson tanasidagi bioakustik signallarni turli usullar, jumladan auskultatsiya va elektron stetoskoplar yordamida aniqlash mumkin. Keyinchalik bu signallar anomaliyalarni aniqlash uchun maxsus dasturiy ta'minot yordamida qayd etiladi va tahlil qilinadi.
Inson tanasida bioakustik signal tahlilining bir misoli yurak auskultatsiyasi. Sezgir mikrofon yoki elektron sensor yordamida qayd etilgan yurak tovushlari fonokardiogramma deyiladi(1.7-rasm). Bu turli xil yurak kasalliklarini, shu jumladan shovqinlarni, klapan kasalliklarini va anormal yurak ritmlarini aniqlash va tashxislash uchun ishlatiladigan invaziv bo'lmagan diagnostika vositasidir.

1.7-rasm. Elektrokardiogramma(EKG) va fonokardiogramma(PCG)
Yana bir misol-o'pka auskultatsiyasi, bu nafas olish paytida o'pka tomonidan chiqarilgan tovushlarni tinglashni o'z ichiga oladi. Xirillash yoki xirillash kabi g'ayritabiiy tovushlar astma yoki pnevmoniya kabi nafas olish holatlarini ko'rsatishi mumkin.
Bioakustik signallar invaziv bo'lmagan diagnostika va oshqozon-ichak kasalliklarini kuzatish uchun ham ishlatilishi mumkin. Ovqat hazm qilish tizimi tomonidan ishlab chiqarilgan tovushlarni ichak tutilishi yoki yallig'lanish kabi anormalliklarni aniqlash uchun tahlil qilish mumkin.
Umuman olganda, bioakustik signal tahlili tibbiy tashxisni yaxshilash va odamlarda turli fiziologik funktsiyalarni kuzatish uchun katta imkoniyatlarga ega [3].
Biokimyoviy signallar
Biokimyoviy signallar tanadagi hujayralar, to'qimalar yoki organlar tomonidan ishlab chiqariladigan va tananing turli qismlari o'rtasida xabarlarni etkazish uchun ishlatiladigan kimyoviy moddalardir. Ushbu signallarni neyronlar, gormonlar, sitokinlar va neyrotransmitterlar kabi turli xil hujayralar ishlab chiqarishi mumkin.
Biyokimyoviy signallar inson fiziologiyasining ko'p jihatlarida, jumladan o'sish va rivojlanish, metabolizm, immunitet reaktsiyasi va xulq-atvorida hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ular saraton va otoimmun kasalliklar kabi kasalliklarning rivojlanishida ham ishtirok etishlari mumkin.
Biokimyoviy signallarning bir nechta turlari mavjud:
1. Gormonlar: bu endokrin bezlar tomonidan ishlab chiqarilgan kimyoviy xabarchilar bo'lib, ular qon oqimi orqali maqsadli hujayralarga o'tadi, ular turli fiziologik funktsiyalarni tartibga solish uchun hujayra yuzasida yoki hujayra ichidagi maxsus retseptorlarga bog'lanadi.
2. Neyrotransmitterlar: bu asab tizimidagi neyronlar orasidagi signallarni uzatuvchi kimyoviy xabarchilar. Ular bir neyrondan ajralib chiqadi va nerv impulslarini uzatish uchun boshqa neyrondagi maxsus retseptorlarga yoki maqsadli to'qimalarga bog'lanadi.
3. Sitokinlar: bu immunitet hujayralari faoliyatini rag'batlantirish yoki inhibe qilish orqali immunitet reaktsiyalarini tartibga solishda muhim rol o'ynaydigan kichik oqsillar.
4. O'sish omillari: bu tanadagi turli to'qimalarda hujayralar o'sishi va bo'linishini rag'batlantiradigan signal beruvchi molekulalar.
5. Feromonlar: bu hayvonlar o'z turlarining boshqa a'zolari bilan aloqa qilish uchun foydalanadigan kimyoviy moddalar. Ular reproduktiv holat, hudud chegaralari yoki xavfli ogohlantirishlar haqida signal berishlari mumkin.
Biokimyoviy signallar stress, ovqatlanish, jismoniy mashqlar, giyohvand moddalar va atrof-muhit toksinlari kabi turli omillar bilan tartibga solinishi mumkin. Ushbu signallarning regulyatsiyasi diabet, saraton, Altsgeymer kasalligi va otoimmun kasalliklar kabi turli kasalliklarga olib kelishi mumkin.
Nafas olish tizimidagi yoki qondagi kislorod( ) va karbonat angidrid( ) ning bosimi o'zgarishi ko'pincha qondagi kislorod kontsentratsiyasining normal darajasini baholash uchun o'lchanadi. Bularning barchasi biokimyoviy signal hisoblanadi.
Xulosa qilib aytganda, biokimyoviy signallar gomeostazni saqlashda va butun tanadagi fiziologik funktsiyalarni tartibga solishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ushbu signallarning qanday ishlashini tushunish tadqiqotchilarga ushbu signalizatsiya yo'llarining regulyatsiyasi natijasida kelib chiqadigan kasalliklarni davolash uchun yangi davolash usullarini ishlab chiqishga yordam beradi [3].