313
insanların mənəvi aləminə, müəyyən hallarda isə konkret
fəaliyyət sahələrinə aid edilirdi. Burada fəlsəfənin təşəkkül
tapdığı qədim yunan sivilizasiyanı xatırlatmaq olar: məntiq və
fəlsəfə elmlərinin formalaşması həm də “etika” adlanan elm
sahəsinin əmələ gəlməsinə səbəb olmuşdur. Bununla belə,
qədim yunan fəlsəfəsinin Avropa mədəniyyəti və müəyyən
mənada sivilizasiyanın yaranmasında müstəsna rolunu nəzərə
alsaq, başa düşmək olar ki, insanın dünyaya və digər insanlara
münasibət qiymətləndirilərkən niyə ilk növbədə din və hüquqda
formulə edilən əxlaqi qaydalara müraciət olunmuşdur.
Hal-hazırda bu ənənə davam etməkdədir və müasir
müxtəlif əqidəli, məsləkli insanlar qruplara birləşərək siyasi və
iqtisadi vasitələrlə öz mənafeyinə nail olmağa çalışdığı
dünyada yüksək əxlaqi dəyərlərin əvvəlki anlamı artıq öz
əhəmiyyətini itirmişdir. Təsadüfi deyil ki, böyük humanist və
sülhpərəst insan A.Şveytser dünyada əxlaqın dəyərini artırmağa
çalışmış, bu
sahədə böyük işlər görmüşdür
1
. İndiki dünya bu
səylərə hələ ki, heç cürə cavab vermir. Cəmiyyətin inkişafının
gələcəyini düşünən bir qrup alimləri birləşdirən “Roma
klubunun” başçısı Aurelio Peççei bu istiqamətdə aparılan
işlərin önündə gedənlərdən biridir.
Demək olar ki, A.Şveytserdən sonra bu sahədə ən
məşhur tədqiqatçılarından biri olan A.Peççei başa düşür ki,
insan nəsli hal-hazırda böyük böhran içərisindədir və çıxış yolu
yalnız
insan
təfəkkürü
və
davranışının
keyfiyyətli
sıçrayışındadır. Beynəlxalq nizamda yaranan çətinliklər, insan
şüurunda baş verən dərin psixososial dəyişikliklər insan nəslini
uçuruma doğru aparır. Dünyanı idarə etmək üçün insanlar
kifayət qədər vasitə və imkanları əldə etmişlər. Lakin burada
yalnız siyasi iradə kifayət deyil. Indi qarşımızda duran vəzifələr
1
Yenə orada