Мцгяддимя



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə30/110
tarix17.09.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#247
növüDərs
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   110

91 
 
XVIII  əsrin  ikinci  yarısında  D.Yum  da  əxlaqa  öz 
münasibətini  bildirməyə  çalışmışdır.  D.Yum,  Mandevil  ilə 
razılaşaraq  qeyd  edirdi  ki,  insanlar  əslində  anadangəlmə 
eqoistdirlər. Sosial əlaqələr insanları altruizmə meylli edirlər. 
  A.Smit 
“Əxlaqi 
hisslər 
nəzəriyyəsi” 
əsərində 
Mandevilin  insan  hərisiliyi  prinsipini  açıq  dəstəkləyərək 
göstərir  ki,  həqiqətən  insanların  maddi  maraqları,  onların 
varlanmaq  meylləri  cəmiyyətin  inkişafa,  tərəqqiyə  doğru 
hərəkət etməsinə səbəb olur. “Xalqların varlanmasının səbəbləri 
və təbiəti haqqında tədqiqat” əsərində o, insan davranışında ön 
planda  eqoizm  prinsipinin,  hər  kəsin  öz  maraq  və  faydasının 
qayğısına qalmaq istəyinin əsas olduğunu göstərir. 
 
Seminar və ya müstəqil iş üçün tapşırıqlar 
 
1.
 
İntibah dövründə hedonizmə və asketizmə münasibət. Piko 
Della Mirandola.  
2.
 
Mənəviyyat  və  dövlət  mənafeləri  arasında  münasibətlər 
problemi (N.Makiavelli).  
3.
 
Kapitalizmin inkişafı və protestant etik nəzəriyyələri.  
4.
 
T.Hobbsun əxlaqi ideyaları. Əxlaq və ağıl.  
5.
 
C.Lokk sonradan yaranmış əxlaqi keyfiyyətlər haqqında.  
6.
 
B.Spinoza  əxlaqi  avtonomiya  problemləri  haqqında 
(«Etika»).  
7.
 
A.E.  Şeftsberi,  Hatçeson  mənəviyyatın  ictimai  və  sinfi 
məzmunu barəsində.  
8.
 
Mandevill  əxlaqın  cəmiyyətin  iqtisadi  tələblərinə  tabe 
olunması barəsində. Burjua əxlaqının ziddiyyətliliyi.  
9.
 
A.Smitin simpatiya etikası.  
10.
 
D.Jum hisslər üzərində qurulan etika haqqında.  
 
Suallar  
1) İnanırıq ki, siz, " öldürmə" prinsipini dəstəkləyirsiniz. 
Hansı motivlərə əsaslanaraq öldürmək olmaz: 


92 
 
- çünki həbsxanaya düşəcəksən; 
- çünki əvəzinə məni öldürə bilərlər
- çünki insan həyatı müqəddəsdir; 
- çünki heç bir cinayət həyatdan artıq deyil; 
- çünki mən heç kəsi sonradan dirildə bilmərəm. 
Hər iddiaya cavabı verin. 
2) 
"Oğurlama"qadağası 
var. 
Bütün 
ölkələrin 
qanunvericiliyində iqtisadi cinayətlər üçün sərt cəzalar nəzərdə 
tutulmuşdur.  Bu  onu  bildirirmi  ki,  bu  hadisələrdə  "oğurlama" 
əxlaqi  norması  gözlənilir?  Biznes  sahəsində  bu  norma 
mümkündürmü? Öz cavabınızı əsaslandırın. 
3) Əgər "lazım olduqda" oğurlasa və istifadə edib 
qaytarsa, bu oğurluq hesab edilirmi? Əxlaqi nöqteyi-nəzərdən 
öz cavabınızı əsaslandırın. 
4) Tez-tez "xeyrinə olan yalan " ifadəsini eşitmək olar. 
Siz bu nöqteyi-nəzəri ilə razısınızmı? "Yalandan şahidlik 
etmə…" dini kəlamı ilə bunu əlaqələndirmək olarmı? 
Öz cavabınızı əsaslandırın. 
5)  Belə  bir  ifadə  var  -  "sözü  üzə  demək"  və  "üzünə 
durmaq".  Amma  belə  həqiqəti  qəbul  etmək  bəzən  ağır  olur. 
Doğruçuluğu  və  nəzakəti  necə  uyğunlaşdırmaq,  bir  araya 
gətirmək  olur?  Hansı  norma  sizə  daha  çox  əhəmiyyətli 
görünür? Öz cavabınızı əsaslandırın. 
6) yalana qadağa mədəniyyət tarixində ən qədim 
olanlardan biridir. Siz hansı yalanı daha böyük dərəcədə ittiham 
edərdiniz: 
- həqiqətə əks olanı iddia etmək; 
- həqiqətlə bağlı olmayan hekayələr; 
- həqiqətin bir tərəfinin gizlədilməsi
- özünü aldatma; 
- xilas olma naminə yalan; 
- böyük xeyrin əldə edilməsi üçün kiçik yalan
- həzz almaq üçün yalan danışmaq. 
Öz nöqteyi-nəzərinizi əsaslandırın. 


93 
 
Mövzu 4. XVIII-XIX əsrlərdə etik nəzəriyyələr 
 
A.Helvetsinin  əsərlərində  radikal  sensualizm.  Fransa 
materialistlərinin əxlaqi baxışlarında sensualizm və utilitarizm. 
J.J.Russonun humanist etikası. 
Kantın  etikasında  rasionallıq  və  börc.  Riqorizm.  Ən  ali 
insani keyfiyyət– borcdur. Hegel əxlaqi şüurun tarixi xarakteri 
haqqında.  Əxlaq  anlayışı  («Ruh  fenomenologiyası»).  Əxlaq 
iradənin subyektiv ifadəsidir. 
Vicdan  əxlaqın  əsasıdır.  Əxlaqda  subyektiv  və  obyektiv 
tərəflərinin  vəhdəti.  Əxlaq  və  hüququn  nisbəti.  Hegelin  iradə 
nəzəriyyəsi.  L.Feyerbaxın  əxlaq  nəzəriyyəsi.  K.Marks  əxlaqın 
tarixi xarakteri haqqında. O.Kontun əxlaqi baxışları. 
 A.Şopenhayerin  etik  baxışları.  Etika  F.Nitsşenin 
yaradıcılığının  əsasıdır.  Egoizm.  Altruizm.  S.Kyerkeqorun 
əxlaqi baxışları. Spenserin təkamülçü əxlaqı. 
 
4.1.Fransa maarifçilik dövrünün etik nəzəriyyələri. 
Etikada sensualizm 
 
Maarifçilik  dövründə  Fransada  həyatı  dərindən  duyan, 
yaradıcı  ehtiraslarla  yaşayan  insan  alqışlanır  və  qəbul  edilirdi. 
Bu  da  insan  mahiyyətinin  üzə  çıxarılması  yolunda  ciddi  bir 
addım idi. Belə insanların bərabərliyini köhnə anlamda yaşayan 
və  fəaliyyət  göstərən  dövlət,  kilsə,  ideologiya  artıq  təmin  edə 
bilməzdi. 
Etika  elminin  inkişafında  yeni  mərhələ  XVIII  əsrə 
təsadüf  edir.  Burada  insan  haqqında  təsəvvürlər  daha  konkret 
olaraq onu emosional, duyğularla yaşayan bir məxluq olduğunu 
vurğulayırdılar.  Nəticədə  rasionalizm  üzərində  qurulan  etik 
sistemlər sensualizm ilə əvəz olunur. Məlumdur ki, XVIII əsrdə 
burjua münasibətləri daha da inkişaf edərək yeni fərdi dünyaya 
gətirir  və  həmin  fərdin  maraqları  həyatın  normasına  çevrilir. 
İnsan  xoşbəxtliyə  can  atır,  öz  maraq  və  tələbatlarını  ödəməyə 


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   110




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə