Мцгяддимя
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
203 olan münasibətinin əsasını, insanın dünyagörüşünün, həyati fəallığının motivasiyasının özəyini, “həyatın fəlsəfəsini” təşkil edir. M.Rokiç terminal (fərdi varlığının hansısa son məqsədi layiqdir ki, ona can atım) və instrumental (fərdin hər hansı bir hərəkəti və yaxud mövqeyi, keyfiyyəti istənilən vəziyyətdə üstündür) dəyərlər siniflərini fərqləndirir. Bu bölgü dəyərlər- məqsədlər və dəyərlər-vasitələr bölgüsünə uyğun gəlir. Sorğu iştirakçısına iki siyahı verilir, hər birində dəyərlər göstərilir. Hər dəyərə ranq nömrəsi verilir, əgər dəyərlər kartoçkalara yazılıbsa, onda həmin kartoçkalar ranqına uyğun olaraq əhəmiyyətinə uyğun olaraq, yerləşdirilir. Əvvəl terminal, sonra isə instrumental dəyərlər göstərilir. Təlimat: indi Sizə üstündə dəyərin adı yazılan 18 kartoçka veriləcək. Onları həyatda rəhbər tutduğunuz prinsiplərə uyğun olaraq düzün. Hər bir dəyərin adı ayrı vərəqədə qeyd olunub. Diqqətlə onlara baxın, və hansı daha əhəmiyyətlidirsə, onu birinci yerə qoyun. Sonra qiymətinətinə görə ikinci olan dəyəri seçin və onu birincinin ardınca yerləşdirin. Bu qayda ilə bütün kartoçkaları yerləşdirin .Ən əhəmiyyətlisi sona qalacaq və 18 –ci yeri tutacaq. Tələsmədən, düşünərək işləyin. İş prosesi zamanı siz öz fikrinizi dəyişsəniz, kartoçkaların yerlərini dəyişərək cavablarınızda düzəliş edə bilərsiniz. Son nəticə sizin həqiqi mövqeyinizi əks etdirməlidir. STİMULLAŞDIRICI MATERİAL A siyahısı (terminal dəyərlər) - fəal həyat (dolğun və emosional həyat) - həyati müdriklik (həyat təcrübəsindən irəli gələn kamil mühakimə və sağlam düşüncə) 204 - sağlamlıq (fiziki və psixi) - maraqlı iş - təbiətin və incəsənətin gözəlliyi (təbiətdə və incəsənətdə olan gözəlliklərdən mütəəssir olmaq) - məhəbbət (sevdiyin insanla mənəvi və fiziki yaxınlıq) - maddi cəhətdən təmin edilmiş həyat (maddi cətinliklərin yoxluğu) - yaxşı və sadiq dostların olması - cəmiyyətin rəğbəti (ətrafdakıların ,kollektivin,iş yoldaşlarının hörməti) - dərk etmə (öz təhsilini, dünyagörüşünü, umumi mədəniyyətini,intellektual inkişafını genişləndirmək imkanı) - məhsuldar həyat (öz imkanlarından, güc və qabiliyyətlərindən tam istifadə) - inkişaf (öz üzərində çalışma, daim fiziki və mənəvi təkmilləşmə) - əyləncələr (xoş və yorucu olmayan vaxt keçirmə, öhdəçiliyin yoxluğu) - azadlıq (müstəqillik, düşüncə və hərəkətlərdə sərbəstlik) - xoşbəxt ailə həyatı - başqalarının səadəti ( başqa insanların, bütün xalqın, bəşəriyyətin firavahlığı, inkişafı və təkmilləşməsi) - yaradıcılıq (yaradıcı fəaliyyət imkanı) - özünə inam (mənəvi tarazlıq, daxili ziddiyyətlərin və tərəddüdlərin yoxluğu). B siyahısı (instrumental dəyərlər) -səliqə (təmizkarlıq), əşyaları sahmanlı saxlamaq bacarığı, işində dürüstlük - tərbiyə (yaxşı davranış), - yüksək iddialar (həyata qarşı yüksək tələblər və yüksək məqsədlər) - gülərüzlük (yumor hissi) 205 - çalışqanlıq(intizamlılıq ) - müstəqillik (sərbəst, qətiyyətli hərəkət etmək bacarığı) - özündə və başqalarında olan çatışmazlıqlara qarşı barışmazlıq - savadlılıq (biliklər genişliyi, yüksək ümumi mədəniyyət) - məsuliyyət (öhdəlik hissi, verilən sözə əməl etmək bacarığı) - məqsədyönlülük (sağlam və məntiqli düşüncə, düşünülmüş və məqsədyönlü qərarlar qəbul etmək bacarığı) - özünənəzarət (təmkinlilik, intizamlılıq) - öz fikir və baxışlarının müdafiəsində cəsarət - möhkəm iradə (verdiyin qərarın üstündə durmaq bacarığı, çətinliklərdən çəkinməmək) - dözümlülük (başqalarının fikir və rəylərinə qarşı dözümlülük, ətrafdakıların səhvlərini və nöqsanlarını bağışlamaq bacarığı) - dünyagörüşün genişliyi (özgəsinin nöqteyi-nəzərini anlamaq bacarığı, başqa zövqlərə, adətlərə,vərdişlərə hörmət etmək) - dürüstlük (düzgünlük, səmimilik) - işlərdə effektivlilik (əməksevərlik, işdə məhsuldarlıq) -həssaslıq (qayğıkeşlik) Metodikanın üstünlüyü müayinənin keçirilməsində, nəticələrin tədqiqində və işlənilməsində olan universallıq, rahatlıq və qənaətçilliyində, elastikliyindədir (həm stimullaşdırıcı materialı (dəyər siyahıları), həm də təlimatları dəyişmək imkanı var ). Nəzərə çarpan çatışmazlığı – sosial istəyin təsiri, qeyri – səmimiliyin mümkünlüyü. Bu səbəbdən də diaqnostikanın motivasiyası, test sınağının könüllü xarakteri və psixoloqla yoxlanılan şəxsin arasında ünsiyyət bu halda xüsusi rol oynayır. Bu metodikanın seçim və ekspertiza məqsədi ilə istifadəsi məsləhət görülmür. 206 Göstərilən çatışmazlıqların aradan qaldırılması və dəyərlərin seçilməsi sisteminə daha dərindən qatılmaq üçün təlimatda dəyişikliklər mümkündür ki,bu da əlavə diaqnostik informasiya verir və daha əsaslı nəticələr çıxarmağa imkan yaradır. Belə ki, əsas seçimdən sonra sınanan şəxsdən aşağıdakı suallara cavab verərək kartoçkaları düzməyi xahiş etmək olar: «Adı gedən dəyərlər sizin həyatınızda hansı qaydada və hansı dərəcədə (faizlə) reallaşmışdır?» «Siz arzuladığınız kimi olsaydınız göstərilən dəyərləri necə yerləşdirərdiniz?» «Sizin fikrinizcə hər cəhətdən mükəmməl olan bir insan bunu necə edərdi?» «Sizcə insanların çoxu bunu necə edərdi?» «Siz bunu 5 və ya 10 il əvvəl necə edərdiniz?» «Siz bunu 5 və ya 10 il sonra necə edərdiniz?» «Sizə yaxın adamlar bu kartoçkaları necə sıralayardılar?» Dəyərlərin sırasını analız edərkən, sınanan şəxs tərəfindən onların müxtəlif əsaslara görə bloklar üzrə qruplaşdırmasına diqqət yetirmək lazımdır. Məsələn: «Konkret» və «abstrakt» dəyərlər, şəxsi həyatın və professional özünütəsdiqləmənin dəyərləri və s. Instrumental dəyərlər etik dəyərlər, ünsiyyət dəyərləri, əmək dəyərləri,fərdi və konformist dəyərlər,alturistik dəyərlər, özünütəsdiq və başqalarını qəbul etmək dəyərləri və s. şəklində qruplaşa bilərlər. Bu hələ dəyər oriehtasiyası sisteminin subyektiv strukturlaşdırılmasının heç də bütün imkanlarını açıb göstərmir. Psixoloq individual qanunauyğunluğu hiss etməyə çalışmalıdır. Əgər heç bir qanunauyğunluq üzə çıxarmaq mümkün olmursa, onda sınanan şəxsdə dəyərlər sisteminin formalaşmaması və hətta cavabların qeyri – səmimiliyi barədə düşünmək olar. Müayinəni fərdi şəkildə aparmaq daha yaxşıdır, lakin qrup şəklində də testləşdirmə aparmaq olar. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|