Mədəni Quran dünyagörüşü (в кривых). cdr
Yüklə 388,37 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 nunla da, müxtəlifl ik ayrı-seçkilik və hökmranlıq vasitəsinə çevrilir. Bu da öz növbəsində düşmənlik və zülmə təşviq edir. Beləliklə, neqativ müxtəlifl ik və ayrı-seçkiliyə söykənən bir dünyagörüşü forması konfl ikt və ədavət alovuna “ya- nacaq” olur, təbii müxtəlifl iyi mübarizəyə çevirir. Millətlər, dövlətlər və etnik qruplar arasında bərabərsizlik, hegemonluq və ədavətə əsaslanan münasibətlər meydana çıxır. Məhz bu səbəbdən bəşəriyyət son əsrlərdə müstəmləkəçilik və dünya müharibələrinin şahidi olmuşdur. Bugün güc siyasəti, aldat- maq və kələk gəlmək yolu ilə təsir altına salmaq və nəzarətdə saxlamaq prinsipindən çıxış edən irqçi rejimlərin riskli silah- lanma yarışı dünyanın təhlükəsizliyini təhdid edir. Quran dünyagörüşü fərqliliklərə baxmayaraq, bəşəriyyətin bütünlüyünü təsdiqləyib qəbul edən yeganə dünyagörüşü for- masıdır.
Quran dünyagörüşü bizimlə başqaları arasında mövcud olan müxtəlif münasibətlərə rəqabət zehniyyəti əsasında nəzər salmır; əksinə, bu münasibətləri bir bütün olaraq qəbul edir, ədalətə, şəfqətə, sevgiyə çağırır, zülm və düşmənliyi rədd edir. Müsəlman ümməti və bəşəriyyət cəmiyyət qurarkən, xalqlar və millətlər arasında münasibətlər təsis edərkən Quran dün- yagörüşünü əsas götürməlidir. Çünki məhz bu dünyagörüşü- nün sayəsində universal elmi mərhələyə start vermək, ədalət və sülh mədəniyyəti qurmaq mümkündür. Amma bu vaxt formal-nəzəri təqdimatla kifayətlənmək olmaz. Elm, tərbiyə, mənəviyyat, təşkilatlanma istiqamətlərində əməli addımlar atıl- malıdır. Bəşəriyyətin birliyinə inanan sivil bəşəri sistem bu dünyagörüşünü əsas götürərsə, varislik vəzifəsi icra edilər, sülh və ədalət bərqərar olar. Həqiqi islam mədəniyyəti bəşəriyyəti müasir materialist vəhşətdən xilas edib, ona düz yol göstərə bilər. Materialist ya- naşma özü ilə konfl iktlər, müharibələr gətirmişdir, silahlanma
22 yarışına təşviq etməsi ilə bəşəriyyətin gələcəyini təhlükə altına salmışdır. Universal mədəni Quran dünyagörüşünü ibtidai-irqçi elementlərdən, israiliyyat 3 cəfəngiyatından, mifoloji uydur- malardan təmizləmək lazımdır. Bunun üçün əvvəlcə Qurana qayıtmaq tələb olunur. Bununla yanaşı, Quran ritorikası və ondakı məqsədi düzgün başa düşmək olduqca zəruridir. Əgər müsəlmanlar Quran dünyagörüşü və universal islam mədəniyyəti sistemini özlərinə zərurət bilsəydilər, islamın bəşəriyyətə təsiri ikiqat artıq olardı, bu din indiki sərhədlərindən kənara yayılardı, müsəlman dünyagörüşü təhrifl ərə məruz qal- mazdı və müsəlmanlar korrupsiyanın yayılmasına səbəb olmuş avtoritar qurumlardan yaxalarını qurtarardılar. Bu yerdə, biz, bir tərəfdən, islamla müsəlman fərd, digər tərəfdən isə islamı çatdırma işi ilə (dəvət) dövlət arasındakı fərqi izah etməliyik. İslam sonuncu ilahi missiya olub, insana yol göstərir, onu mədəni dünyagörüşünün əsas prinsipləri ilə təmin edir. Bununla da, onun həyatına məna və məqsədyönlülük qazandırır. Müraciət obyekti xəlifə (təmsilçi, varis) təyin edilən in- sandır. Hər insan islamdan, dəyərləri və təlimlərindən imkanı nəyə çatırsa, onu əxz edir. Müsəlmanlar islama iman gətirmiş insanlardır. Amma onlardan hər birinin öz əqli səviyyəsi, öz vicdanı, özünəməxsus davranışları var. Bütün insanlar kimi onlar da bir-birindən imanın dərəcəsinə, davranışlarına görə fərqlənirlər. Müsəlman fərdin səhvlərinin onun dini və ya əqidəsinin ayağına yazmaq səhv olardı. Davranış və danışıqda riayət etdiyi qaydalar, təbii ki, iman gətirdiyi dinin təsiri ilədir. Yol verilən səhvlər, dinin məqsəd və universal prinsiplərinə tərs düşən davranışlar isə müsəlman fərdin özünə aiddir. 3 Müsəlman dini-mədəni irsinə daxil olmuş yəhudi rəvayətlərindən söhbət gedir – tərcüməçinin qeydi. 23 Bununla yanaşı, dəvət və dövləti bir-biri ilə səhv salmaq olmaz. Dəvət hidayət, öyrətmə və tərbiyə məqsədilə könüllərə, vicdanlara müraciətdir. Dövlət isə insanların təsis etdikləri siyasi qurum olub, müxtəlif mütərəqqi formalara sahibdir. Dövlət bu və ya digər şəkildə insan qrupları ilə, siyasi-ictimai sistemləri ilə, yaşadıqları ərazi və maraqları ilə, daxili və xarici münasibətləri ilə əlaqəlidir. Daxili münasibətlər dedikdə bir cəmiyyətin fərdlərinin öz aralarındakı əlaqə, xarici münasibətlər dedikdə isə başqa dövlət və xalqlarla əlaqəsi nəzərdə tutulur. Meydana çıxdıqları dövrdən bu günədək dövlətlər və siyasi sistemlərin bir-biri ilə münasibətlərinə ya sülh, ya sazişlər, ya da müharibə və konfl iktlər hakim olmuşdur. Mədəni islam dünyagörüşü bütün bu münasibətləri ədalət və sülh üzərində bina edir. Daxili sferada ədalət və həmrəylik özülü, məşvərət və məsləhətləşməni əmələ gətirir, qərarlar və islahatlar vasitəsi hesab olunur. Münasibətlər korlanıb zülm meydana çıxarsa, Şəriət və Qanun dövrəyə girir. Əks halda, dinc sivil vasitələr və vətəndaş itaətsizliyi səhvlərin təshih edilməsində sağlam vasitə rolunu oynayacaqdır. Digər siya- si tərəfl ə münasibətə gəlincə, bu, hüququ təsdiqləmək üçün səlahiyyət sahibi ilə danışıq aparmaqdır. Müharibə və silaha o halda əl atılır ki, hüququ başqa yolla hakim etmək mümkün olmur.
Təəssüf ki, Qərb Müsəlman dünyası ilə təmasa keçdikdən son- ra təbii qanunauyğunluqlara əsaslanan elmi metodu birləşdirici Quran dünyagörüşünü qəbul etmədən mənimsəmişdir. Müsəlman dünyası ilə təmas Qərbin təbiət və sosial elmlərlə materialist prizmadan tanışlığının başlanğıcı olmuşdur. Nəticə etibarı ilə, irqçilik, zorakılıq və ictimai xəstəliklər vüsət kəsb etmişdi. Deməliyik ki, Qərbin islama düşmənliyi uzaq keçmişə gedib çıxır. Kilsənin islamla əlaqəli böhtan xarakterli iddiaları bu işdə az rol oynamamışdır.
Yüklə 388,37 Kb. Dostları ilə paylaş:
|