Mədəniyyət və turizm Mündəricat

120 
 
Ulduz  və  başqaları  ilə  yanaşı,  A.İsgəndərov,  Məhərrəm  Haşımov,  Əliheydər  Ələkbərov,  Səftər 
Turabov,  Şəmsi  Bədəlbəyli  və  başqa  gənclər  də  çalışırdılar;  tamaşaların  bədii  tərtibatı  Rüstəm 
Mustafayev, Nüsrət Fətullayev, İsmayıl Axundov, Əkbər Abbasov, Bədurə Əfqanlı, Kazım Kazımzadə 
tərəfindən verilmişdi. Bu illərdə teatrda Ağasadıq Gəraybəyli, İsmayıl Osmanlı, Hökumə Qurbanova, 
Əzizə Məmmədova, Barat Şəkinskaya, Süleyman Tağızadə kimi aktyorlar yetişmişdi. 
Şəxsiyyətə  pərəstiş  dövrünün  təqibləri  Azərbaycan 
teatr sənətinə də ağır zərbə vurdu. H.Cavid, A.M.Şərifzadə, 
Ü.Rəcəb kimi görkəmli sənətkarlar məhv edildi, repertuarda 
yeknəsəqlik yarandı. Bununla belə, Azərbaycan teatrı realist 
və romantik ənənələrini davam etdirdi və sonrakı illərdə də 
bir sıra uğurlu tamaşalar hazırladı. 
1941-1945-ci  illər  müharibəsi  dövründə  teatrın 
səhnəsində  "Aslan  yatağı"  (Məmmədhüseyn  Təhmasib), 
"İntiqam"  (Zeynal  Xəlil),  "Məhəbbət"  (Mirzə  İbrahimov), 
"Vəfa"  (Rəsul  Rza),  "İntizar"  (Mehdi  Hüseyn  və  İlyas 
Əfəndiyev),  "Bizim şəhərli oğlan" (Konstantin  Mixayloviç 
Simonov) və s. əsərlər tamaşaya qoyuldu. 
Bu  dövrdə  gənc  nasirlərdən  Ənvər  Məmmədxanlı, 
İ.Əfəndiyev,  Cabbar Məcnunbəyov  və  başqaları tərəfindən 
yeni dram əsərləri yazılırdı. 
1946-1955-ci illərdə teatrda müxtəlif mövzulu əsərlər 
tamaşaya qoyulurdu. 
1948-ci  ildə  Azərbaycan  teatrının  75  illik  yubileyi 
qeyd  edildi,  S.Ruhulla,  M.Əliyev  və  M.Davudovaya  SSRİ 
xalq  artisti  adı  verildi.  Aktyorlardan  M.Əliyev, 
M.Davudova,  S.Ruhulla,  R.Əfqanlı,  K.Ziya,  İ.Dağıstanlı, 
rejissor A.İsgəndərov, rəssam N.Fətullayev "Şərqin səhəri" 
(Ənvər  Məmmədxanlı)  tamaşasına  görə  SSRİ  Dövlət 
mükafatına layiq görüldülər. 
1955-1960-cı  illərdə  teatrda  klassik  və  müasir 
mövzuda  bir  sıra  maraqlı  tamaşalar  hazırlanmışdı:  "Göz 
həkimi"  (İslam  Səfərli),  "Əliqulu  evlənir",  "Yalan"  (Sabit 
Rəhman),  "Alov"  (M.Hüseyn),  "Kəndçi  qızı",  "Közərən 
ocaqlar" (M.İbrahimov), "Sən həmişə mənimləsən", "Unuda 
bilmirəm", "Məhv olmuş gündəliklər" (İ.Əfəndiyev), "Ölülər" (C.Məmmədquluzadə) və s. 
Teatr  1959-cu  ildə  Moskvada  keçirilən  Azərbaycan  ədəbiyyatı  və  incəsənəti  ongünlüyündə 
"Otello"  (U.Şekspir),  "Almaz"  (C.Cabbarlı),  "Fərhad  və  Şirin" 
(S.Vurğun) və s. tamaşalar göstərmişdir. 
70-ci 
illərin 
repertuarında 
müasir 
Azərbaycan 
dramaturgiyasına  geniş  yer  verilmiş,  eyni  zamanda  klassik 
əsərlər,  xarici  ölkə  dramaturqlarının  pyesləri  -  "Xəyyam" 
(H.Cavid), "Nazirin xanımı" (Borislav Nuşiç), "Mahnı dağlarda 
qaldı"  (İ.Əfəndiyev),  "Yağışdan  sonra"  (B.Vahabzadə), 
"Darıxma,  ana"  (Nodar  Dumbadze),  "Sən  yanmasan"  (Nəbi 
Xəzri),  "İnsan  (S.Vurğun),  "Qılınc  və  qələm"  (Məmməd  Səid 
Ordubadinin  eyniadlı  romanı  əsasına),  "Şəhərin  yay  günləri", 
"Adamın adamı" (Anar), "Dəli yığıncağı" (C.Məmmədquluzadə) 
və s. tamaşaya qoyulmuşdur. 
50-70-ci illərdə teatrda xalq artistləri Hökumə Qurbanova, 
M.Davudova, İsmayıl Dağıstanlı, Ələsgər Ələkbərov, İ.Osmanlı, 
S.Ruhulla,  Əlağa  Ağayev,  Leyla  Bədirbəyli,  Sofya  Bəsirzadə, 
M.Vəlixanlı,  Ağadadaş  Qurbanov,  Əli  Qurbanov,  Məlik 
Dadaşov,  R.Əfqanlı,  Ə.Zeynalov,  K.Ziya,  Nəcibə  Məlikova, 

---

121 
 
Məhluqə  Sadıqova,  Həsənağa  Salayev,  M.Sənani,  Ə.Sultanov,  S.Hacıyeva,  Ağahüseyn  Cavadov, 
Məmmədrza Şeyxzamanov, Barat Şəkinskaya, əməkdar artistlər Ətayə Əliyeva, Hacı İsmayılov, Lütfi 
Məmmədbəyov,  Mirvari  Novruzova,  Atamoğlan  Rzayev,  rejissorlardan  xalq  artisti  Mehdi 
Məmmədov, Tofiq Kazımov, Ələsgər Şərifov, əməkdar incəsənət xadimi Əşrəf Quliyev, rəssam, xalq 
artisti N.Fətullayev və başqaları fəaliyyət göstərmişlər. 
1974-cü  ildə  Azərbaycan  teatrının  100  illik  yubileyi  qeyd  olundu.  teatrın  üç  sənətkarı 
(M.Məmmədov,  İ.Dağıstanlı  və  İ.Osmanlı) SSRİ xalq  artisti  adına layiq  görüldü.  Teatr S.Vurğunun 
"İnsan"  (rej.  M.Məmmədov),  İ.Əfəndiyevin  "Mahnı  dağlarda  qaldı"  (rej.  Əliheydər  Ələkbərov), 
F.Şillerin  "Məkr  və  məhəbbət"  (rej.  Ə.Şərifov),  N.Xəzrinin  "Sən  yanmasan"  (rej.  Ə.Quliyev), 
C.Məmmədquluzadənin "Ölülər" (rej. T.Kazımov) əsərlərini tamaşaçılara təqdim etdi (Moskva, 1974). 
80-ci  illərin 
tamaşaları  -  "Natəvan",  "Büllur 
sarayda",  "Bizim 
qəribə  taleyimiz",  "Sevgililərin 
cəhənnəmdə 
vüsalı"  (İ.Əfəndiyev),  "Medeya" 
(Jan Anuy), "İblis" 
(H.Cavid), 
"Fəryad" 
(B.Vahabzadə), 
"Biganələr 
oteli" 
(Rüstəm 
İbrahimbəyov),"Təhminə və Zaur" 
(Anar), 
"Od 
gəlini"  (C.Cabbarh),  "Mənsiz 
dünya", 
"Gecə 
döyülən 
qapılar" 
(N.Xəzri), 
"Kərgədan 
buynuzu" (Maqsud  İbrahimbəyov) 
və 
s. 
mövzu 
rəngarəngliyi,  maraqlı  aktyor 
oyunu  və  rejissor 
işi ilə diqqəti cəlb etdi. 
 Teatrın 
kollektivi  "Antoni  və  Kleopatra" 
tamaşasına  görə 
M.F.Axundov  adına  Respublika 
mükafatına 
(1964),  "Mahnı  dağlarda  qaldı" 
(1972),  "Şəhərin 
yay  günləri"  (1980)  və  "İblis" 
(1984) 
tamaşalarına  görə  Azərbaycan 
SSR 
Dövlət 
mükafatına layiq görülmüşdü. 
70-80-ci 
illərdə teatrda xalq artistləri Həsən 
Turabov,  Amaliya 
Pənahova,  Şəfiqə  Məmmədova, 
Fuad 
Poladov, 
əməkdar  artistlərdən  Səməndər 
Rzayev, 
Vəfa 
Fətullayeva,  Hamlet  Xanızadə  və 
s.  uğurla  çıxış 
etmiş,  rejissorlardan  Hüseynağa 
Atakişiyev, 
A.Kazımov, 
rəssam 
Solmaz 
Haqverdiyeva  bir 
sıra 
tamaşalara 
quruluş 
vermişdilər. 
80-ci  illərin 
sonlarında  teatrda  aktyorlardan 
xalq 
artistləri 
Əlabbas  Qədirov,  Yaşar  Nuriyev, 
Səyavuş  Aslan,  əməkdar  artistlər  Muxtar  Avşarov,  Zərnigar  Ağakişiyeva,  Aqşin  Vəlixanlı,  Hamlet 
Qurbanov,  Rafael  Dadaşov,  Rafiq  Əzimov,  Bürcəli  Əsgərov,  İlham  Əhmədov,  Səfurə  İbrahimova, 
Hacı İsmayılov, Hicran Mehbalıyeva, Ramiz Məlikov, Mikayıl Mirzəyev, Mirvari Novruzova, Kamal 
Xudaverdiyev,  Məcnun  Hacıbəyov,  E.Haşımzadə,  Bəsti  Cəfərova,  rejissorlardan  əməkdar  incəsənət 
xadimləri  A.Kazımov,  Mərahim  Fərzəlibəyov,  rəssamlardan  Elçin  Məmmədov,  İ.İsmayılov  və 
başqaları.  fəaliyyət  göstərirdilər.  Teatrın  yanında  fəaliyyət 
göstərən  gənclər studiyası  kiçik  səhnədə  tamaşalar göstərirdi 
(1982). 
1989-2006-cı  illərdə  ölkədə  10  yeni  teatr  yaradıldı  və 
qısa  müddətdə  yaradıcılıq  uğurları  nəzərə  alınaraq  onlara 
dövlət teatrı statusu verildi (Bakıda Azərbaycan Dövlət "Yuğ" 
Teatrı,  Azərbaycan  Dövlət  Pantomim  Teatrı,  Azərbaycan 
Dövlət  Gənclər  Teatrı,  İrəvan  Azərbaycan  Dövlət  Teatrı, 
Qazax və Füzuli şəhərlərində Dövlət Dram Teatrları, Qusarda 
Dövlət Ləzgi Dram Teatrı, Qaxda Dövlət Gürcü Dram Teatrı, 
Qax  və  Salyanda  Dövlət  Kukla  Teatrları).  Sumqayıt  Dövlət 

---