126
Mirzəyev (Mahmudoğlu), İvan Sazonov, Vladimir Sitnikov və balet artistlərindən əməkdar artistlər
V.Axundov, Olqa Arifulina, Rüfət Zeynalov, Tamilla Məmmədova, İrina Nizaməddinova, German
Utkin və başqaları. fəaliyyət göstərmişlər. 80-ci illərdən teatrın baş dirijoru Kazım Əliverdibəyov, baş
baletmeysteri Rəfiqə Axundova olmuşdur. Müxtəlif illərdə teatrda dirijorlar Kamal və Rauf
Abdullayev qardaşları, rejissorlardan A.lsgəndərov, Firidun Səfərov və başqaları. fəaliyyət
göstərmişlər. Teatrın balet truppası Parisdə keçirilən 7-ci Beynəlxalq rəqs festivalında (1969) və 3-cü
Babil incəsənət festivalında (İraq, 1989) keçmiş sovet incəsənətini təmsil etmişdir. Teatrın opera
truppası İranda (1941, 1942), balet truppası Fransada (1969), Monako və Lüksemburqda (1974),
Hindistan, Nepal, Banqladeş, Şri-Lanka və Birmada (1975), Mərakeşdə (1982) və İraqda (1989)
qastrolda olmuşdur. 1928-ci ildə teatra M.F.Axundovun adı verilmişdir. 1959-cu ildən Akademik
Opera və Balet Teatrı adlanır. 1997-ci ildən teatrın baş rejissoru H.Quliyevdir. 1961-ci ildə
Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası yanında Ş.Məmmədova adına opera studiyası yaradılmışdır.
1928-ci ildə respublikada uşaq və gənclər üçün
ilk teatr - Bakı Uşaq Teatrı [rus (1928) və Azərbaycan
(1929) bölmələri ilə] fəaliyyətə başladı. Teatr Bakı
dənizçilər klubu dram dərnəyinin əsasında yaradılmış,
ilk aktyorları Ağadadaş Qurbanov (həmçinin rejissor),
Məhərrəm Haşımov, Yusif Dadaşov, M.A. Dadaşov,
Kərim Həsənov, N.V.Sazonova, Cavahir İsgəndərova,
Q.Kornelli (həmçinin rus bölməsinin rejissoru),
M.Abdullayeva, Zemfira Əliyeva, A.Əzimzadə,
Z.Abbasova, S.Balayev və başqaları olmuşlar. 1936-cı
ildən M.Qorki adına Azərbaycan Dövlət Gənc
Tamaşaçılar Teatrı, 1990 ildən isə Azərbaycan Dövlət
Gənc Tamaşaçılar Teatrı adlanır. 1932-ci ildən teatrın
repertuarına Azərbaycan, rus və Avropa klassiklərinin
əsərləri ("Molla İbrahimxəlil kimyagər", "Müsyö
Jordan və dərviş Məstəli şah", M.F.Axundzadə;
"Müfəttiş", "Evlənmə", N.Qoqol; "Qaçaqlar", F.Şiller
və s.) daxil edildi.
Xalq artistləri Aleksandr Aleksandroviç Tuqanov, M.Haşımov, Əliağa Ağayev, Yusif Vəliyev,
Hüseynağa Sadıqov, A.T.Lejnyov, əməkdar incəsənət xadimləri Zəfər Nemətov, Ulduz Əliyeva,
H.Sultanov, V.S.Ovçinnikov, əməkdar artistlər Osman Hacıbəyov, Əliheydər Həsənzadə, Ə.Atayev,
Məxfurə xanım (M.Yermakova), A.S.Varşavski, K.Həsənov və başqaları. müxtəlif illərdə teatrda
fəaliyyət göstərmişlər.
1960-1980-ci illərin
repertuarında "Sənin yaşıdların" (K.Həsənov; Q.İlkinin əsəri üzrə),
"Yarımçıq şəkil" (A.Babayev), "Romeo və Cülyetta" (U.Şekspir), "Dovşanın ad günü" (X.Əlibəyli),
"Qırmızıpapaq" (Y.L.Şvarts), "Qaraca qız" (A.Şaiq; S.S.Axundovun əsəri üzrə), "Ovod" (E.Voyniçin
əsəri üzrə), "Keçən ilin son gecəsi" (Anar), "Mənim nəğməkar bibim" (Ə.Əylisli), "Üç muşketyor"
(A.Dümanın əsəri üzrə), "Danabaş kəndinin məktəbi" (C.Məmmədquluzadə), "Lovğa dovşan"
(S.Mixalkov), "Pillələr" (Ə.Kərim) və s. tamaşalar əsas yer tutmuşdu. Bu illərdə teatrda xalq artistləri
H.Sadıxov, Süleyman Ələsgərov, G.Q. Sıqankov, Firəngiz Şərifova, əməkdar artistlər R.Ağayeva,
Tariyel Qasımov, Gülşən Qurbanova, Solmaz Qurbanova, M.Dadaşov, A.İ.Dobronetski, Rəhilə
Məlikova, Susanna Məcidova, Firdovsi Naibov, Ağaxan Salmanov, Xuraman Hacıyeva,
T.Y.Xaritonova və başqaları. fəaliyyət göstərmiş, M.Haşımov, Zəfər Nemətov, H.Sultanov, U.Əliyeva,
Azərpaşa Nemətov, Ağakişi Kazımov teatrın baş rejissoru olmuşlar.
H.Sultanov, A.Nemətov, A.Kazımov kimi rejissorlarla yanaşı Həsən Əbluc, U.Əliyeva və
Cənnət Səlimovanın hazırladıqları tamaşalar ideya və bədii dəyəri ilə seçilmişlər. Bədii tərtibat
sahəsində Altay Seyidov, Tahir Tahirov, Fərhad Xəlilov, Elçin Məmmədov kimi rəssamlar çalışmışlar.
Xalq yazıçısı Elçinin "Ölüm hökmü", "Mahmud və Məryəm", "Ağ dəvə" romanları əsasında
hazırlanmış tamaşalar (quruluşçu rejissor L.Kərimov) diqqətəlayiqdir.
127
1931-ci ildə Bakıda Azərbaycan Kukla Teatrı yaradıldı. Ayrı-ayrı illərdə (1931-1941; 1946-
1950) müstəqil teatr kimi, müəyyən çağlarda isə Azərbaycan Gənc Tamaşaçılar Teatrı (1941-1946) və
Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası yanında (1950-ci ildən) fəaliyyət göstərmişdir. 1965-ci ildən
müstəqil teatrdır. Azərbaycan və rus bölmələri var. İlk dövrlərdə teatrda Azərbaycan, rus və Qərbi
Avropa dramaturqlarının pyesləri (sadələşdirilmiş şəkildə), Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı
motivləri əsasında tərbiyəvi əhəmiyyətli əsərlər - "Hacı Qara" (M.F. Axundzadə), "Zorən təbib"
(J.B.Molyer), "Almaz" (C.Cabbarlı), "İsgəndər və Çoban", "Cırtdan" (M.Seyidzadə) tamaşaya
qoyulmuşdur. 60-cı illərdən teatr repertuarını azyaşlı uşaqların, məktəblilərin səviyyəsinə uyğun tərtib
edir. "Üç nağıl" (A.Şaiq), "Göyçək Fatma" (M.Dilbazi), "Artıq
tamah baş yarar" (Ə.Səmədov), "Keçinin qisası" (Ə.Abbasov),
"Qaravəlli" (Anar) və s. əsərlər teatrın ən yaxşı
tamaşalarındandır.
Teatrın təşkilatçısı, ilk bədii rəhbəri və baş rejissoru
Mollaağa Bəbirli olmuşdur. 1980-2005-ci illərdə teatrın
truppasında əməkdar artistlər Şəfiqə Axundova, Oqtay
Dadaşov, artistlərdən Mansur Mansurov, Ruslan Həsənov,
Həsənağa Hüseynov, Lyudmila Adamova, V.Yelatansev,
G.Lunyov, Raisə Sabitova, T.Şmelyova və başqaları. fəaliyyət
göstərmişlər. Baş rejissor Namiq Ağayev, baş rəssam Solmaz
Haqverdiyeva olmuşdur. Teatr kukla teatrları beynəlxalq
(Daşkənd, 1979; Bombey, 1980) və Cənubi Qafqaz (Tbilisi,
1984) festivallarının iştirakçısıdır. 1974-cü ildən A.Şaiq adınadır. 2006-cı ildən baş rejissoru
Ə.Hüseynovdur.
XX əsrin əvvəlində təşəkkül tapmış musiqili komediya janrı teatr sənətinin növlərindən biri kimi
tam formalaşdığından 1938-ci ildə müstəqil Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrı
(Azərbaycan və rus bölmələri ilə) təşkil edildi. Teatrın Azərbaycan bölməsində "Beş manatlıq gəlin"
(S.Rüstəmov), "Ər və arvad" (Ü.Hacıbəyov), "Evliykən subay" (Z.Hacıbəyov), "Toy kimindir"
(A.Məşədibəyov), "Qızıl gül"
(S.Hacıbəyov), rus bölməsində isə
"Mavi mazurka" (F.Leqar), "Arşın
mal alan" (Ü.Hacıbəyov), "Sirk
kraliçası"
(İ.Kalman),
"Malinovkada
toy"
(B.A.Aleksandrov) və s. əsərlər
tamaşaya qoyuldu. 40-cı illərdə
teatrın repertuarı F.Əmirovun
"Ürəkçalanlar" (1944) və "Gözün
aydın" (1946), Ü.Hacıbəyovun
"Arşm mal alan" (1945) və
"Məşədi İbad" (1946), Səid
Rüstəmovun "Durna" (1947),
Süleyman
Ələsgərovun
"Ulduz"(1948) operettaları ilə
zənginləşdi. 1956-1980-ci illərdə teatrda "Qızılaxtaranlar" (T.Quliyev), "Ev bizim, sirr bizim"
(Ş.Axundova), "Qayınana" (Z.Bağırov), "Hacı Kərimin Aya səyahəti" (A.Rzayev), "Milyonçunun
dilənçi oğlu" (S.Ələsgərov; Ü.Hacıbəyov adına respublika mükafatı, 1967) və "Hicran" (E.Sabitoğlu),
"Təzə gəlin" (C.Cahangirov), "Nənəmin şahlıq quşu" (V.Adıgözəlov), "Danabaş kəndinin əhvalatları"
(O.Kazımov), rus bölməsində isə "Sevastopol valsı" (K.Listov), "Yüz şeytan və bir qız"
(T.N.Xrennikov), "Silva" (İ.Kalman), "Kuba, məhəbbətim mənim", "Qafqazlı qardaşqızı" (R.Hacıyev)
və s. əsərlər tamaşaya qoyuldu.
Sonrakı dövrdə teatrda "O olmasın, bu olsun" (Ü.Hacıbəyov), "Nəğməli Könül", "Bankir adaxlı"
(E.Sabitoğlu), "Məhəbbət oyunu" (C.Quliyev), "Talelər qovuşanda" (R.Hacıyev), "Hərənin öz ulduzu"
(S.Ələsgərov), "Coşğun qaskoniyalı" (Q.Qarayev) və s. repertuara daxil edilir. F.Zöhrabov,
Dostları ilə paylaş: |