154
Muzeyin ekspozisiya zallarında Nizami Gəncəvi, Xaqani Şirvani, Məhsəti Gəncəvi, Nəsirəddin Tusi,
İmadəddin Nəsimi, Məhəmməd Füzuli, Şah İsmayıl Xətai, Molla Vəli Vidadi, Molla Pənah Vaqif, Mirzə Şəfi
Vazeh, Qasım bəy Zakir, Abbasqulu ağa Bakıxanov, Mirzə Fətəli Axundzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Cəlil
Məmmədquluzadə, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Hüseyn Cavid, Salman Mümtaz, Cəfər Cabbarlı, Səməd
Vurğun, Mir Cəlal, Mirzə İbrahimov, Məmməd Arif Dadaşzadə, Məmməd Cəfər, Rəsul Rza, İlyas Əfəndiyev
kimi tanınmış şair və yazıçılara, ədəbiyyatşünaslara həsr olunmuş stendlər, orijinal fotomateriallar, rəsm
əsərləri, sənədlər, kitablar, həmçinin şəxsi əşyalar vardır. Muzey müxtəlif elmi əsərlər, monoqrafiyalar, buklet
və bələdçilər nəşr etdirir. Onların arasında əlyazma və səsyazmaları özündə birləşdirən "Qaynaq", mərasimlər,
ildönümlər, görüşlər barədə məlumatları əks etdirən "Məclis muzeyin fondlarında saxlanılan unikal
eksponatların öyrənilməsinə həsr olunmuş "Saxlanc", müxtəlif dillərdən tərcümələri özündə birləşdirən "Şərq"
və "Risalə" adlanan elmi araşdırmalar topluları, fundamental "Füzuli ensiklopediyası üçün tərtib olunmuş
"Sözlük" vardır. Dəyərli nəşrlər sırasında "Bakının ədəbiyyat muzeyləri", "Məhəmməd Füzuli", "Sergey
Yesenin" və s. bukletlərinin, elm və mədəniyyət xadimlərinin muzeydə olan memorial fondları üzrə
kataloqlarının ("Cəlil Məmmədquluzadə", Bakı, 1996; "Xurşud banu Natəvan", Bakı, 1997; "Mirzə Fətəli
Axundov, Bakı, 1997; "Hüseyn Cavid, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Ömər Faiq Nemanzadə", Bakı, 1999; "Tağı
Şahbazi Simurğ,
Əli Nəzmi,
Firidun bəy Köçərli, Bakı, 2003) adlarını çəkmək olar.
Muzeyin ünvanı: Bakı şəhəri, İstiqlaliyyət küç., 53
Telefon.: (994 12) 4921864
***
Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi
Muzey 1967-ci ildə təşkil olunmuşdur. Xəzinəsindəki nadir xalçaların dəyərinə və əhəmiyyətinə görə
dünyada ən böyük xalça kolleksiyasına malik,
xalça sənəti üzrə ilk nüfuzlu, ixtisaslaşmış muzeydir.
Muzeyin kolleksiyasında öz kompozisiya və ornament quruluşuna, eləcə də rəng həllinə görə bir-
birindən seçilən, Quba, Bakı, Şirvan, Gəncə, Qazax, Qarabağ, Təbriz kimi klassik xalça məktəblərinə məxsus
olan XVII-XX əsrlərə aid xalçalar saxlanılır. Muzeydə öz zərifliyi, rəsm və naxış elementləri ayrıntılarının
nəcibliyi, səthə taxılmış kimi görünən, toxunması belə hiss olunmayan elementləri, xırdalanmış cizgi rəsmləri,
yığcam rəng qammaları ilə seçilən "Pirəbədil", "Qımıl", "Sırt-Çiçi" və s. kimi Quba xalçaları, zərif cizgi rəsmi,
mürəkkəb ornamentləri ilə fərqlənən "Xilə-Buta", "Novxanı", "Fatmayi" və s. kimi Bakı xalçaları diqqəti çəkir.
Qədim Azərbaycan xalçalarına oxşayan "Muğan", "Şilyan" kimi Şirvan xalçalarında
kompozisiyalar ciddi ritmlə
realizə edilir, onlar sakit kolorit üstünlüyü ilə səciyyələnir. Kolleksiyada yüksək kompozisiya ustalığı, geniş
fantaziya, kolorit əlvanlığı ilə diqqəti cəlb edən "Xanlıq", "Malıbəyli", "Ləmpə" kimi Qarabağ xalçaları,
olduqca
böyük şərtiliyə əsaslanan "Faxralı", "Şıxlı", "Borçalı", "Qaçağan", "Qədim Göyçə", "Dəmirçilər" kimi Gəncə və
Qazax xalçaları xüsusi yer tutur. Dairəvi və ya spiralvarı plastik formaların dekoru ilə dünyanın əbədiliyi,
gözəlliyi və həyat ritmi haqqında təsəvvür yaradan Təbriz xalçaları ("Sərabi", "Əfşan", "Ləçəktürünc" və s.)
muzeyin qiymətli eksponatlarından hesab olunur. Herodot, Klavdi Elian, Ksenofont kimi antik tarixçilərin qeyd
etdikləri xüsusiyyətləri kolleksiyadakı bu xalçalarda izləmək mümkündür. Muzeydə orta əsr ərəb tarixçilərinin
və Azərbaycan şairlərindən Nizaminin (XII əsr), Xaqaninin (XII əsr) məlumat verdikləri tipdə xalçaların
nümunələri də saxlanılır. Muzeyin kolleksiyasında olan xalçaların kompozisiya təsvirlərinə İntibah
dövrünün bir
çox Avropa rəssamlarının əsərlərində rast gəlinir. XV əsr Niderland rəssamları Hans Memlinqin "Məryəm öz
körpəsi ilə" tablosunda "Şirvan" xalçasının, Van Eykin "Müqəddəs Məryəm" əsərində "Zeyvə" xalçasının,
alman rəssamı Hans Holbeynin (XV əsr) "Səfirlər" əsərində "Qazax" xalçasının təsvirləri verilmişdir. Bundan
başqa muzeydə palaz, cecim, kilim, şəddə, zili, ladı, vərni və sumax daxil olmaqla, bir-birindən rəng çalarları,
çeşniləri və texnoloji toxunma üsulları ilə seçilən xovsuz xalçalar, yaraşıqlı bəzək elementləri ilə toxunulmuş
məfrəş, xurcun, heybə, çanta, çul, xaral və s. kimi xalça məmulatları da toplanmışdır. Muzeyin ekspoziyasında
qiymətli metaldan hazırlanmış zərgərlik məmulatları, zinət əşyaları və soyuq silahlar, üzərində oyma ilə
işlənmiş çini, şüşə, ağac və daş əşyalar, bədii tikmə və parça, kişi, qadın və uşaq milli geyimləri, zərif naxışlı
bədii metal məmulatlar və s. xalq tətbiqi sənəti nümunələri nümayiş etdirilir. Onların içərisində Tunc dövrünə
aid tunc və keramikadan düzəldilmiş, üzəri həndəsi və zoomorf naxışlarla bəzədilmiş qablar, silahlar, bəzək
əşyaları və s. arxeoloji nümunələr diqqəti daha çox cəlb edir.