Mədəniyyət və turizm Mündəricat
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
177 Quymaq - undan çalınmış pəhriz xörəyi. Lavaşana - alça mətindən nimçələrdə və ya təbəqələrdə qurudulmuş yastı turşu. Lavaş - xəmirdən oxlovla nazik yayılmış və bişirilmiş məmulat. Lappa - lobyadan tam bişirilib və əzilib yarı duru hala salınmış xörək. Ləvəngi - balıq və toyuğun qoz, soğan və başqa qarışıqlarla içliyi. Mannı yarması - buğda unundan iri formada üyüdülmüş xüsusi yarma (irmik). Mərci - xırda qırmızı lobyaya bənzər paxlalı bitki. Müntəcəm - qızardılmış xörək növü. Moruq - giləmeyvə. Mixək - mərsin fəsiləsindən olan həmişəyaşıl ağacın çiçək tumurcuğu. Güclü ətrə, xoşagələn dada malikdir. Noxud - Azərbaycanda çox yayılmış paxlalı bitki növü. Narşərab - nar şirəsinin qatılaşmış məti. Ovdux - qatıq və xiyardan hazırlanmış soyuq şorba. Ovşara - limon və şəkərdən hazırlanmış şərbət növü. Piti - milli mətbəxdə xüsusi dulus qablarda ət, noxud və başqa ərzaqlarla bişirilən xörək. Püstə - subtropik ölkələrdə yetişən meyvə növü. Pencər - bağlarda yetişən yabanı bitki növü. Reyhan - tərkibində çoxlu efir yağı olan ətirli, yaşıl və göyümtül rəngə çalan yeməli göyərti. Razyana - çoxillik iri bitkinin ətirli toxumları. Sumaq - Azərbaycanda bitən yabanı bitkinin toxumlarının döyülməsindən alınmış qırmızı rəngli məmulat, xörəklərə əlavə. Sırdaq - balıqdan hazırlanmış xörək növü. Sürfüllü - qalın xəmirdən barmaqla bükülmüş və eşilmiş duru xəmir xörəyi. Səməni - buğdanın yaz vaxtı göyərtisi (bunun köklərindən səməni xörəyi hazırlanır). Sıyıq - düyüdən və başqa yarmalardan hazırlanmış qatı şorba. Siləbic - qızıl balıqdan bişirilmiş balıq xörəyi. Səbzi - əsasən kəvərdən hazırlanmış ət xörəyi. Şırfıl - lobyadan hazırlanmış duruhal məhsul (aş üçün). Tərxun - tərkibində efir yağı olan dadlı, ətirli göyərti (estraqon). Tərə - göyərtidən hazırlanmış Lənkəran xörəyi. Tər - təzə göyərti və meyvə-tərəvəz. Umac - undan qovrulmuş xörək. Yuxa - mayasız xəmirdən oxlovla nazik yayılmış məmulat. Yel cevizi - tropik ölkələrdə bitən, tərkibində çoxlu efir yağı olan kiçik qazaoxşar ətirli ədviyyə. Yarma - çəltik, qarabaşaq və buğdadan hazır olan məhsul. Zəncəfil - tropik ölkələrdə bitən acıtəhər, ətirli ədviyyə. Zəfəran - zərif və gözəl çoxillik bitkinin sarı, ətirli çiçəkləri ("zəfəran" ərəbcə "sarı" deməkdir). Zirinc - Qafqaz dağlarının ətəyində bitən kolların qırmızı turş ətirli meyvəsi. Ədəbiyyat: Xəlifəzadə C.M. "Azərbaycan milli mətbəxinin süfrə nemətləri". Bakı, "Adiloğlu", 2006, səh.440-442. 178 Turizm Ümumi məlumat Müasir dövrdə iqtisadi inkişafa ciddi təsir göstərən və mühüm strateji əhəmiyyətə malik olan turizmin tarixi Azərbaycanda XX əsrin əvvəlinə təsadüf edir. 1908-ci ildə Krım-Qafqaz dağ klubunun bir bölməsi Bakıda fəaliyyətə başlamışdı. Bu bölmənin başlıca vəzifəsi Qafqazda turizmlə bağlı araşdırmaların aparılması və ekskursiyaların təşkili idi. XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində Bakı karvansaralarından mehmanxana kimi istifadə olunurdu. Bakıda "Astoriya", "Bolşaya Moskva", "Ermitaj", "Marsel", "Madrid", "Metropol", "İmperial" kimi yüksək səviyyəli mehmanxanalar fəaliyyət göstərirdi. Ekskursiyaların, alpinist, velosiped və piyada yürüşlərinin geniş yayılması bu sahəyə marağın artmasına, həvəskarların ixtisaslaşmış cəmiyyətlərdə birləşməsinə səbəb olmuşdu. Rusiya Turist Cəmiyyəti 1910-cu ildən Qafqaza müstəqil səyahətlər təşkil etməyə başlamışdı. Turizmi inkişaf etdirmək məqsədilə 1928-ci ildə Azərbaycan Komsomolu Mərkəzi Komitəsi nəzdində Turizm bürosu yaradılmışdı. "Sovetski turist" (1928) və "İnturist" (1929) səhmdar cəmiyyətləri 1929-cu ildən başlayaraq Qafqaza və Cənubi Qafqaza turist marşrutları təşkil etmişdi. Bakıda mərkəzi turizm təşkilatlarının bölmələri fəaliyyət göstərirdi. 1936-cı ildə Bakı Turist Bazası (BTB), Hacıkənd turist evi və Göygöl turist düşərgəsi, 1950-ci ildə Bakı Ekskursiya Bazası yaradılmış, BTB onun tərkibinə daxil edilmişdi (1952). Azərbaycan Turist-Ekskursiya İdarəsi (ATEİ, 1957), Göygöl (1960), Mingəçevir və Hacıkənd (1962) turist bazaları yaradılmışdı. Ümumittifaq Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Şurasının Azərbaycanda Turizm üzrə Respublika Şurası (1962) Azərbaycanda Turizm və Ekskursiyalar üzrə Respublika Şurasına (1969) çevrilmişdi. Yalamada BTB-nin filialı olan "Sputnik" turist düşərgəsi (1962), Gəncə, Sumqayıt, Abşeron, Naftalan (1967), Xankəndi (1971), Mingəçevir (1972), Naxçıvan (1978), Lənkəran (1980), Şamaxı, Şəki, Quba, Şirvan (1982), Ordubad, Zaqatala, Şuşa, Qobustan (1984) ekskursiya büroları və Azərbaycan SSR Baş Xarici Turizm İdarəsi (1984) yaradılmışdı. 1970-80 illərdə respublika ərazisində turizmin daha geniş miqyasda inkişafına diqqət yetirilmiş, Şuşa, Zaqatala, Qəbələ, Xankəndi, Sumqayıt, Naftalan, Gəncə və Yalamada ("Dostluq", "Xəzər") turist baza və klubları açılmışdı. Bakıda "Azərbaycan" və "Abşeron" kimi iri mehmanxanalar tikilmişdi. Respublikaya 1984-cü ildə SSRİ-nin müxtəlif regionlarından 290 min turist gəlmiş, turizm-ekskursiya bürolarının təşkil etdiyi ekskursiyalarda 2 mln. 179 turist iştirak etmişdi. 1987-ci ildə Azərbaycan vətəndaşlarının 10 mini xarici ölkələrdə, 300 mini SSRİ məkanında turist səfə-lərində olmuşdu. Həmin ildə Azərbaycanda 17 turizm və ekskursiya bürosu, 8 baza və 6 turist mehmanxanası fəaliyyət göstərirdi. Azərbaycanda turizm müasir həyat tərzinin və mədəniyyətin mühüm atributu, beynəlxalq əlaqələrin bir forması kimi inkişaf etdirilir. Ölkədə "Turizm haqqında" Qanun (1999, 4 iyun) qəbul edilmiş, Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi (2001, 18 aprel) yaradılmışdı. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 30 yanvar 2006 il tarixli Fərmanı ilə Mədəniyyət Nazirliyi və Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi ləğv olunaraq Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi təşkil edilmişdir. Respublikada 2006-cı ildən Turizm İnstitutu fəaliyyətə başlamışdır. 2001-ci ilin sentyabrında Azərbaycan Ümumdünya Turizm Təşkilatına üzv qəbul olunmuşdur. Respublikada turizm xidmətlərindən istifadə edənlərin hüquqlarının qorunması, normativ-hüquqi aktların nizamlanmasına yardım göstərilməsi, beynəlxalq turizm bazarında Azərbaycanın nüfuzunun yüksəldilməsi və b. məqsədlərlə 2001-ci ildə Azərbaycan Turizm Sənayesinin İnkişafı İttifaqı yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi İslam Konfransı Təşkilatı, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Gürcüstan, Ukrayna, Azərbaycan, Moldova (GUAM) İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, BMT-nin Asiya və Sakit Okean Regionu üzrə İqtisadi və Sosial Komissiyası (UNESCAP), Beynəlxalq İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD), Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) ölkələrinin Turizm Şurası və digər beynəlxalq regional təşkilatlarla turizm sahəsi üzrə əlaqələri inkişaf etdirir. Azərbaycan Respublikası bir sıra dövlətlərlə (Türkiyə, Çin, Polşa, İtaliya, Bolqarıstan, Yunanıstan və s.) turizm sahəsində əməkdaşlıq haqqında hökumətlərarası saziş imzalamışdır. 2002-ci ildən Bakı şəhərində hər il Azərbaycan Beynəlxalq Turizm Sərgisi -"AİTF" keçirilir, respublikanın turizm imkanları beynəlxalq turizm sərgilərində (London, Moskva, Berlin, İstanbul, Məsqət, Əl-Küveyt, Daşkənd, Tbilisi, Kiyev və b.) nümayiş etdirilir. 2006- cı ilin sentyabrında Azərbaycanda İslam Konfransı Təşkilatına üzv dövlətlərin turizm nazirlərinin 5-ci Konfransı keçirilmiş, "Bakı Bəyannaməsi" qəbul edilmişdir. "Azərbaycan Respublikasında 2002-2005 illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı" təsdiq edildikdən sonra ölkədə turizm ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunur. Respublika ərazisində turizmin inkişafmı təmin etmək məqsədilə 2002-ci ildə beynəlxalq standartlara cavab verən 7 əsas (Bakı-Xaçmaz, Bakı- Astara, Bakı-Balakən, Bakı-Qazax, Bakı-Abşeron yarımadası - Qobustan, Bakı-Naxçıvan, Bakı-Şuşa) turist marşrutu müəyyənləşdirilmişdir. Ölkədə sahibkarlıq fəaliyyətinin genişlənməsi turizm sektorunun inkişafına və turizm sənayesinin formalaşmasına müsbət təsir etmişdir. Respublikada 206 hüquqi və fiziki şəxs turizm fəaliyyəti ilə məşğul olur (2006, avqust)."İmprotex Travel", "Azal", "Sİ LTD", "BTİ Azerbaijan", "Caspian Travel" və b. ölkənin iri turist şirkətləridir. Xarici turistlərin qəbulu üzrə ən iri turoperator "İmprotex Travel" qonşu ölkələrin turist şirkətləri ilə "İpək yolu" alyansı yaradaraq kombinə olunmuş turlar təşkil edir. Azərbaycanda 10661 nömrəsi olan 262 turist yerləşdirmə obyekti (TYO), o cümlədən 126 mehmanxana, 21 motel və 115 digər TYO fəaliyyət göstərir (2005). Mehmanxana xidməti sahəsində 4092 nəfər çalışır. TYO-ların istismarından əldə edilən gəlir 66510,9 min manat, büdcəyə daxil olan gəlir vergisi, ƏDV və digər vergilər 9441,1 min manat, istismar xərcləri 47312,0 min manat olmuşdur. 2005 ildə TYO-larda 264058 turist yerləşdirilmiş, 524947-si ölkə vətəndaşı olmaqla gecələmələrin sayı 1064758-ə çatmışdır. Turist səfərləri istirahət-əyləncə (79594), işgüzar (141933), müalicə (17701) və s. (24830) məqsədlər daşımışdır. Azərbaycan vətəndaşlarının 1829765 nəfəri xarici səfərlərə getmişdir (2005). Bakıda dünyanın ən böyük mehmanxana şəbəkələrinə daxil olan beşulduzlu "Hyatt Regency" (1995), "Grand Hotel Europe" (1997), "Radisson SAS Plaza Hotel" (1998), "Park Hyatt Hotel" (1999), "Excelsior Hotel Baku" (2005) və b. fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda turizmin inkişafında vacib amillərdən sayılan qida sektoru formalaşmış, Milli Kulinariya Mərkəzi yaradılmışdır (1991). "Amburan", "Karvansara", "Bəh-bəh klub", "Mc Donald's", "Pizza-nat", "Patio- pizza", "Oyster Fish House", "Dolce Vita", "Dəniz" restoranları və b. həm yerli əhalinin, həm də turistlərin ixtiyarındadır. Respublikada fəaliyyət göstərən milli, Avropa, türk, hind və Çin mətbəxli restoranların əksəriyyəti Bakıda yerləşir. Turizmin inkişafı sosial problemlərin həlli, məşğulluğun təmin olunması və yaşayış səviyyəsinin yüksəlməsində mühüm rol oynayır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı (2004-2008-ci illər) Dövlət Proqramının təsdiq edilməsi haqqında 11 fevral 2004-cü il tarixli Fərmanına uyğun olaraq respublikanın turizm ehtiyatları ilə daha zəngin bölgələrində potensial imkanlar nəzərə alınır və turizmin inkişafı istiqamətində tədbirlər həyata keçirilir. Respublikada turizmi inkişaf etdirmək məqsədilə Bakı, Xaçmaz, Şamaxı, Naxçıvan, Gəncə, Şəki, Quba şəhərlərində və Lahıc qəsəbəsində turist informasiya mərkəzləri açılmışdır (2006). Azərbaycan Respublikasında turizmin daha da inkişaf etdirilməsi və turizm fəaliyyəti üçün əlverişli şəraitin yaradılması zərurətini nəzərə alaraq, turizm ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunmaqla zəngin coğrafi landşafta malik ölkəmizin təbiət abidələrinin və eləcə də xalqımızın qədim mədəni-tarixi irsinin geniş miqyasda Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|