✦ ✦ ✦ Mədəniyyəti, incəsənəti yaşadanlar ✦ ✦ ✦
41
Pozuldu sarayının dəbdəbəsi.
Nə qətl mərasimi var,
Nə cəh-cəh vuran bülbül səsi.
Hamısı ölüb gedib,
Yaşayan bir şey var: Sənət!
Ustanın divarlarda, tağlarda
Ürəklə yaratdığı əbədi şeiriyyət!
Burada Azərbaycan memarlığınım gözəl nümunələrindən biri
olan Xan sarayı tərənnüm olunur, sənətkar əllərinə alqışlar deyilir,
sənət qarşısında bir şair başı səcdəyə gəlir.
Adilin rəssamların sənət əsərləri qarşısındakı düşüncələri də
dərin və heyrətamizdir. “Bəhruz Kəngərlinin həyatından lövhələr”
adlı şeirdə həm rəssamın həyatından epizodları görürük, həm də onun
yaratdığı sənət sərgisi ilə tanış oluruq. Əsər üç hissədən ibarətdir.
“Qürub çağı”nda rəssamın soyuqdan donan bir qız uşağını tapmasını,
evinə gətirməsini, özünün və anasının qıza qayğısını təsvir edən şair,
sonda ata-anasını aclıq və şaxta öldürmüş bu qızcığazın hekayətini
dinləyən rəssamın ürəyinin od tutub yandığını, bu yetim qızın taleyini
düşündüyünü qeyd edir. “Rəngdən, fırçadan ayrı” adlı hissədə rəs-
samın xəstələndiyini söyləyən şairin dəhşətli sualları var: qurtarırmı
öz ömrünü, doğrudanmı kar olacaq, doğrudanmı görməyəcək”? Şair
rəssamın suallarından sonra özünə təsəlli verdiyini yazır. Göstərir ki,
rəssam yaşayacağına inanır. “O çəkəcək, sönən deyil ilham odu”!
Sonda isə şairin ölümə müraciətini görürük: ”Ölüm! Ondan uzaq
dolan! Axı, Bəhruz çox cavandır”.
“Yadigar şəkil” adlı hissəni şair belə başlayır:
Atadan, babadan qalma bir otaq…
Nə izahat verən, nə söz deyən var.
Yığıb candan əziz əsərlərini,
Bir sərgi düzəldib cavan sənətkar.
Kim bilir, bəlkə də qədim Naxçıvan
Sərgi görməyibdir bu günə kimi?
Vurub şəkillərə Bəhruz nə vaxtdır,
Bəlkə də sonuncu rənginə kimi…
✦ ✦ ✦ Sona Xəyal ✦ ✦ ✦
42
Sonra rəssamın qapını açdığını, içəriyə dostlarının gəldiyini gö-
rürük. Burada həkim də var, müəllim də. Hamının əsərlər haqqında
fikirlərini sənətkar xoşhallıqla dinləyir. Bu zaman otağa yamaqlı
çəkmə, nimdaş köynək geymiş, lakin çöhrəsi mehriban, dalğın
baxışlı bir uşaq girir, şəkillərə “sanki bir xalqın, bir millətin gözü ilə
baxır”. Utana-utana rəssama yaxınlaşıb şəkillərdən birini istəyir və
onu gözündən artıq saxlayacağını bildirir. Rəssam bu xahişdən şad
olur və şəkillərdən birini alıb uşağa verir. Hamı heyrətlə ona baxır,
şair şeiri bu misralarla bitirir:
Kim bilir, o oğlan bəlkə yazacaq–
Bir vaxt bu sərginin tarixçəsini?!
Adilin “Yollara baxdıqca analarımız” adlı şeiri “Abşeron qa-
dınları” tablosunun müəllifi Tahir Salahova ithaf edilib. Şair bu tablo
qarşısındakı düşüncələrini qələmə alıb, sanki yeni bir tablo
yaratmışdır. Burada sınaqdan keçirilən insan taleyi, bəxtini arayan, bir
ümüd, bir təsəlli ilə yollar keçən, dağlar aşan, qürbət ellər dolaşan
insan, yurddan aralı düşən atalar, oğullar, köksü dağlı analar, bacılar,
lal yollara baxan nişanlı qızlar, təzə gəlinlər görürük. Bu tabloda
dərdin min bir çaları, məğrur anaların, nağıl deyən nənələrin intizarı
var. Lakin ən gözəli budur ki, burada ümüd var, inam var. İnsan daim
ümüd axtarır; bəzən Çənlibeldə, bəzən Təbrizdə, bəzən Sibirdə, bəzən
Berlinin xərabəsində. Şair bu ümüdə sarı gedən insanları alqışlayır.
Adilin “İlhama abidə” əsəri məşhur rəssam Vasletsovun sənət-
karlığına həsr edilmişdir. Şair burada Kiyevdəki Vladimir kilsəsinin
divar rəsmlərini çəkən rəssamı alqışlayır. Qədim kilsəni anan şair
üçün müsəlmanlıq, xristianlıq ön planda deyil, onun fikrini
rəngarəng bir aləm cəlb edir. Boyaların şeiriyyəti, sənətkar xəyalının
dərinliyi şairi heyrət dəryasına qərq edir. Divarları, tağları bəzəyən
rəsmlər, “Qəlbini rənglərə açan sənətkar–insan” şairin qəlbini
oxşayır, onu düşündürür. Şair düşünür: vaxt olub rəssam ac qalıb, ona
öləndən sonra heykəl ucaltsalar da, sağlığında istedadına qiymət
verilməyib. O bəzən bir parça çörək xatirinə, bəzən bir qutu rəng
xatirinə işləyib, amma heç vaxt sənətinə xəyanət etməyib. Saxta-
karlığa qılınc çəkib, amma saxta boya vurmayıb. Şair şeirin sonunda
sənətkarı alqışlayır, onun öz ilhamına abidə yaratdığını deyir:
✦ ✦ ✦ Mədəniyyəti, incəsənəti yaşadanlar ✦ ✦ ✦
43
O, qəlbinin qanını
boyalara qatdı,
On il sərasər
həmdəmi oldu
ilhamlı saatlar,
qanadlı dəqiqələr.
Nə gündüz dincəldi,
nə gecə yatdı;
Fırçasının qüdrətiylə
ilhamına abidə yaratdı.
Şairin “Sənətin qüdrəti” adlı şeiri rəssam Pirosmaninin tabloları
önündə düşüncələrindən doğulub. Burada rəssamın yalqızlıq və
ehtiyac içində keçən ömrünün gah sərxoş, gah əsəbi həyat tərzinin
şair qəlbində yaratdığı ağrı-acı var. Şair qaranlıq komada ilhamıyla
nur saçan, şan-şöhrəti saymadan yaşayan rəssamın bir məsum gözəlin
fikri ilə yaşayıb-yaratdığını, daim insanlara sevinc bəxş etdiyini,
həyatın sevincini, kədərini lövhələrə köçürdüyünü, dünyada yar deyə,
dost deyə yaşadığını qeyd edir. Lakin dünyadan köçəndə kimsəsiz
köçən, ilk və son sözünün nə olduğu bilinməyən rəssamın insanların
dərdini düşündüyünü, qəlbinin sərvətinin dostlara paylandığını ürək
ağrısı ilə düşünən şair sonda fikrini belə yekunlaşdırır:
Nə qədər ağırmış taleyin yolları...
Nə qədər böyükmüş sənətin qüdrəti!
Adil Babayevin aktyorlara həsr etdiyi şeirlərində də sənətə olan
sevgisini, sənətkara olan rəğbətini görürük. Abbas Mirzə Şərif-
zadənin xatirəsinə ithaf olunan “Sındırılmış piyalə” şeirinin təsirli
mövzusu var. Şair gözəl bir məclisi təsvir edir: hər tərəf bəzədilmiş,
həyətdə bağban güllərə su verir, ayaqlar altına xalılar döşənmiş,
Parisdən alınmış heykəllər, şəkillər göz oxşayır. “Gözəl Mərdə-
kanın güllü baharı salona dolub”, xarici qonaqlar–“Londonlu
ağalar” Azərbaycana “səadət” gətirib, nazirlər yan-yana durub və
bir gənc aktyor salona daxil olur. Hamı əl çalır, onu alqışlayır, ev
sahibi əlini onun çiyninə qoyub deyir ki, bu gün sən məni
utandırma, Füzulidən oxu, lətifələr söylə, bizi şad elə. Hamı susur,
aktyoru gözləyir, aktyor isə qəsbkarların bəd niyyətlərini bilir, qəlbi
Dostları ilə paylaş: |