Media va axboriy savodxonlik bo'yicha myammoli/tarbiyasi ogir yoshlar toifasi bilan ishlash uchun

М
P 3.
 
Trener tinglovchilarga quyidagi xabar bilan murojaat qiladi: «Biz 
kiberhujum nima ekanligini o'rganib chiqdik, uning qanday 
namoyon bo'lishini, qanday sodir bo'lishini tushunib yetdik. 
Bundan tashqari, biz avval virtual olamdagi xavfsizlik qoidalari va 
o'zini tutish qoidalarini - tarmoqdagi etiketni o'rganib chiqdik.

---

120
Yuqoridagi harakatlarning variantlari haqiqatan ham qo'llanilishi mumkin va 
kerak. Bundan tashqari, hali ham boshqa usullar va variantlar mavjud. Bir 
qator texnik yechimlar mavjud. Masalan, Facebook, VKontakte va boshqa 
ijtimoiy tarmoqlar sozlamalar yordamida yoqimSiz izoh va xabarlardan xalos 
bo'lishga imkon beradi. Shuningdek, Siz odamlarning o'zlarini yozuvlar va 
fotosuratlarda etiketlashlariga to'sqinlik qilishingiz mumkin. Huquqbuzarlarni 
shunchaki to'sib qo'yish mumkin. Bundan tashqari, agar kimdir Sizni ijtimoiy 
tarmoqda haqorat qilsa, u haqida ma'muriyatga shikoyat qilishingiz mumkin. 
Yoki agar bu boshqa manbalarda davom etsa, blokirovka qilish imkoniyati 
yo'q bo'lsa, Siz haqiqatan ham huquqni muhofaza qilish idoralariga murojaat 
qilishingiz kerak. 
Avvalgi darslarda gaplashgan netiket qoidalari va xavfsizlik qoidalari katta 
yordam beradi. Bu provokatsiyalarga javob bermayapti (ko'pincha 
kiberhujum shunchaki provokatsiyalar bilan boshlanadi) va ijtimoiy 
tarmoqlardagi o'zlari haqidagi ma'lumotlarni minimallashtirish (shuning 
uchun tajovuzkorlar Sizga qarshi foydalanishlari mumkin bo'lgan 
ma'lumotlarga ega bo'lmaydilar) va turli xil maxfiylik sozlamalaridan 
foydalanish va do'stlaringiz kim "qo’shilmoqchi bo’lganlarni" ehtiyotk
orlik 
bilan tanlash va tahlil qilish.
Ammo asosiy maslahat - vaziyatni Siz ishongan kishilar bilan bo'lishishdan 
qo'rqmaslikdir. Bu har doim ham ota-onalar yoki o'qituvchilar bo'lmasligi 
mumkin. Ular bir oz boshqacha avlod vakillari va har doim ham sodir 
bo'layotgan narsalarning mohiyatini anglay olmaydilar, chunki ular virtual 
olamdagi hayotga kamroq aralashadilar. Ammo Sizning yoningizda katta 
akalaringiz va opa-singillaringiz, Siz ishonishingiz mumkin bo'lgan do'stlar 
bo'lishi mumkin. Birgalikda, umumiy harakatlar bilan tajovuzkorni yengish 
mumkin bo'ladi. Kiber-bezorilik nisbatan yangi hodisa bo'lishiga qaramay 
(darvoqe, bu haqda AQShda birinchi marta 1998 yilda gapira boshlangan), u 
allaqachon turlari bilan farq qiladi. Ulardan asosiylari quyidagilar. 
Bilimlarning bunday to
’
plamiga ega ekanmiz, keling tasavvur qilaylik, 
biz o’zimizni internetdagi hujumlardan qanday himoya qilishimiz 
mumkin. 
Siz nima qilardingiz va qanday yo’l tutardingiz
?»