Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehman Süleymanov
| Gülüstan müqaviləsi
33 Qoşunların təlim-tərbiyəsinin aparılması üçün üç təlim mərkəzi təşkil edilmişdi. Bu təlim mərkəzləri Tehran, Təbriz və İsfahanda idilər. Fransalı hərbçilər İran ərazisində olduqları bir il iki ay ərzində bu təlim mərkəzlərində qoşunların öyrədilməsi ilə məşğul olurdular (70). Abbas Mirzə özü də fransalılardan yeni hərbi təcrübənin öy- rənilməsində iştirak edirdi. Fransalı zabitlərin rəhbərliyi altında təlim dövrləri başa çatan kimi qoşun dəstələri Rusiya qoşunları ilə döyüşlərə göndərilirdi. Qacar qoşunlarının yenidən təşkili istiqamətində diqqət yetirilən məsələlərdən biri onun təchizat məsələsi idi. Yuxarıda qeyd edildiyi ki- mi, general Qardan İrana gələn kimi Fransadan tüfəng alınması haqqında müqavilə imzaladı. Həmin müqaviləyə əsasən, 20 min tüfəng, 5 min fişəng, 2500 fişəng yeri, 100 min tüfəng daşı Qacar qoşunlarına verilməli və 15 nəfər fransalı mütəxəssis də onların istifadəsini öyrətməli idi. Am- ma bu müqavilə icra edilməmiş qaldı. Tarixi ədəbiyyatda Qacar sarayının pulunun çatmaması, Fransa tərəfindən məsələnin uzadılması və s. mə- sələlər ortaya atılsa da, əslində müqavilənin icra edilməməsi siyasi mə- qamlarla bağlı idi. Çünki silah alış-verişi haqqında Qacar sarayı ilə ge- neral Qardan arasında müqavilə imzalananda Fransa ilə Rusiya arasında artıq barışıq imzalanmışdı. Belə güman edilirdi ki, 1807-ci ilin iyulunda Fransa ilə Rusiya arasında Tilzit müqaviləsinin imzalanmasından general Qardan xəbərsiz idi və silah ticarəti haqqında müqavilə imzalananda Fransa ilə Rusiya arasında artıq barışıq imzalanmışdı. Belə güman edi- lirdi ki, 1807-ci ilin iyulunda Fransa ilə Rusiya arasında Tilzit müqavi- ləsinin imzalanmasından general Qardan xəbərsiz idi və silah ticarəti haqqında müqavilə imzalananda da onun Fransa ilə Rusiya arasında yara- nan yeni münasibətlərdən xəbəri yox idi. Fransa sarayı isə tüfənglərin Qacar qoşunlarına verilməsinə razı olmadı. Çünki bu halda Qacar qoşun- ları güclənib Rusiya qoşunlarına daha ciddi müqavimət göstərə bilərdi. Məlumdur ki, İranın özündə də tüfənglər istehsal olunurdu. Məsələn, qoşunların yenidən təlimlərinə başlanandan sonra Fətəli şah fərman verdi ki, İsfahanda 3 min ədəd tüfəng istehsal edilsin. Onun fərmanına əsasən 15 min tüfəng də digər şəhərlərdə istehsal edilməli idi (71).da onun Fransalı hərbçilər Qacar qoşunlarının təchizi üçün lazımlı olan topların tökülməsində və istehsalında da müəyyən işlər görə bildilər. Bu işlərə Qardan heyətinin üzvü Fabye rəhbərlik edirdi. Qacar qoşunlarının zərbə qüvvəsinin artırılmasında həlledici rol oynaya biləcək top istehsalı üçün həm Abbas Mirzə, həm də Fətəli şahın özü tərəfindən xüsusi diqqət ayrıldı. Bunun nəticəsi idi ki, əvvəlcə İsfahanda, sonra isə Təbrizdə top tökmə zavodu açıldı (72). O vaxta qədər Qacar qoşunlarında olan toplar rusların və portuqal- ların istehsalı olan köhnə toplar idilər. Onların daşınması və istifadəsi çətin, atəş zərbəsi isə çox zəif idi.
Mehman Süleymanov
34
Gülüstan müqaviləsi
35 Yəni topların istehsal edilməsi üçün Fabyeyə lazım olan şərait yara- dıldı və o, köməkçisi ilə birlikdə İsfahana göndərildi. Fabyeyə verilən tapşırığa əsasən 0, 1808-ci ilin sonuna kimi 50 ədəd top hazırlamalı idi (73). İsfahandakı toptökmə zavodu ilə tanışlıqdan sonra istehsal texnologiyasını tamamilə yenidən qurmaq lazım gəldi. Çünki əvvəlki istehsal bazası yeni topların istehsalı üçün yararlı deyildi. Bundan başqa lazım olan kadrlar da mövcud deyildi. Onların hazırlanması da yeni vəzifələrdən biri idi. Yeni texnologiyanın yaradılması kifayət qədər mürəkkəb olsa da, Fabye nəhayət ki, topların istehsal edilməsinə nail oldu. Mövcud tarixi məlumatlara görə, Fabye 1808-ci ilin avqustunda istehsal etdiyi topların İsfahanda nümayişini keçirdi. Avqustun 15-də isə onların sınağı keçirildi və şəhər əhalisi qarşısında onlardan atəş açıldı. İsfahanda yeni topların istehsalı və onların uğurlu sınağı xəbərini Fətəli şah da sevinclə qarşıladı və sərəncam verdi ki, həmin toplar Tehrana gətirilsin. Fabye 1808-ci ilin oktyabrında belə bir tapşırıq aldı və dərhal da top təkərlərinin hazırlanmasına başladı. Bunun üçün bir müddət vaxt sərf edildi. 1808-ci ilin noyabrında İsfahanda tökülən toplar Tehrana yola salındı və onların 1808-ci il dekabr ayının sonunda Tehrana çatması ehtimal olunur (74). Fətəli şah 20 ədəd topa baxış keçirdi və dərhal da onların Təbrizə göndərilməsinə göstəriş verdi. Abbas Mirzə də bu topları məmnuniyyətlə qəbul etdi və onları qoşunların istifadəsinə verdi. Qoşunların yenidən qurulması üçün şəxsi heyətin xarici görkəminin dəyişdirilməsi istiqamətində də müəyyən işlər görüldü. Yeni geyim forması hazırlandı və bu zaman Fransa ordusunda mövcud olan təcrübə də nəzərə alındı. Piyadaların geyimləri ingilis istehsalı olan göy və ya qırmızı mahuddan, topçuların geyimləri isə göy mahuddan ibarət idi. Sərbazlar bellərinə yun kəmər, zabitlər isə gümüş kəmər bağlayırdılar. Şalvarlar ağ rəngdə və geniş olurdular. Qoşun üzvləri başlarına quzu dərisindən papaq, ayaqlarına isə çəkmə geyirdilər. Qeyd etmək lazımdır ki, müxtəlif tarixi araşdırmalarda yeni təlim keçmiş və təchiz edilmiş şah qoşunlarının sayı haqqında müxtəlif rəqəmlər göstərilir. Buna baxmayaraq hər halda aydındır ki, general Qardanın rəhbərliyi altında hərbi təlimatçılar heyətinin İrana gəlməsi şah qoşunlarının yenidən qurulmasında bir canlanma yaratdı və təlim- tərbiyəsi yenidən qurulan qoşunlar Cənubi Qafqazda Rusiya qoşunları ilə döyüşmək üçün nəzərdə tutulmuşdu. Fransalıların yardımı ilə şah qoşunlarında belə fəal işlərin aparıldığı bir vaxtda Qardanın, onu Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|