MəKTƏBLƏRDƏ MÜASİr psixoloji XİDMƏTİn təŞKİl ediLMƏSİ VƏ TƏNZİMLƏNMƏSİ
Yüklə 237,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏLAVƏ QEYDLƏR İctimai intellekt testinin istifadəsi
- Məktəbin müəllim heyətinə dəstək
- Şagirdin sinif yoldaşları ilə münаsibətləri
- Müraciət edən
- Əlavə 2 МÜАYİNƏ КАRТI
- Nitq
- Digər psiхoloji pozuntular
Dəqiqlik standartları
Dəqiqlik standartları heyət üzvlərinin peşəkar inkişafına xidmət edir və mövcud vəziyyət haqqında toplanılan məlumatların düzgünlüyünü təmin edir.
D1 – Düzgünlüyə yönəldilmə Heyət üzvünün psixoloji qiymətləndirilməsi prosesində əldə edilən məlumatlar birmənalı nəticələrin çıxarılmasına yönəldilməli, onların yanlış şərhini mümkünsüz etməlidir..
D2 - Heyət üzvləri üçün müəyyənləşdirilmiş amillər Qiymətləndirmə nəticələri dəqiq və əhəmiyyətli olmalı, heyət üzvünün inkişafını əks etdirəcək amillər və gözləntilər onlar üçün aydın şəkildə müəyyənləşdirilməlidir,
D3 - Kontekst təhlili İnkişaf istiqamətlərinin əsaslandırılmış şəkildə heyət üzvünə izah edilə bilməsi üçün onun fəaliyyətinə təsir edən müxtəlif mühit amilləri müəyyənləşdirilməli və nəzərə alınmalıdır..
D4 - Sənədləşdirmiş məqsəd və prosedurlar Qiymətləndirmə prosedurlarının aydın izah oluna və müdafiə edilə bilinməsi üçün heyət üzvünün mövcud və planlaşdırılan qiymətləndirmələr üzrə prosedurlar, və məqsədlər yazılı sənədlərdə təsvir olunmalıdır.
Qiymətləndirmənin obyektivliyi və dəqiqliyinin müdafiə edilə bilinməsi üçün əldə edilən qiymətləndirmə nəticələrinin tam şəkildə əsasllandırılması təmin olmalıdır. .
Əldə edilən məlumatlar əsasında səmərəli qərarların verilməsi üçün dəqiq prosedurlar müəyyənləşdirilib yerinə yetirilməlidir..
Qiymətləndirmə prosedurları psixoloji qiymətləndirmənin qərəzsiz, nəticələrin isə ədalətli olmasını təmin etməlidir.
Heyət üzvləri haqqında toplanmış, emal edilmiş və çatdırılmış məlumat sistemli şəkildə tərtib edilməli, lazım gəldikdə düzəlişlər üçün imkan verməli və məxfi saxlanılmalıdır.
Heyət üzvünün qiymətləndirilməsi üçün toplanmış məlumat sistematik şəkildə təhlil olunmalı, qiymətləndirmə məqsədlərinin səmərəli yerinə yetirilməsinə zəmin yaratmalıdır.
Heyət üzvünün nailiyyətləri haqqında qiymətləndirmə nəticələri aydın şəkildə əsaslandırılmalı, özünün və digər səlahiyyətli şəxslərin etimadını qazanmalıdır.
Qiymətləndirmə prosedurlarının müntəzəm təkmilləşdirilməsi üçün bu və ya digər müvafiq standartlardan istifadə etməklə qiymətləndirmə prosedurları vaxtaşırı nəzərdən keçirilməli, aşkar esiləm qüsur və çatışmazlıqlar aradan qaldırılmalı, müvafiq düzəlişlər aparılmalıdır. -.-.-.-.-
-
“Diplomatik” sözü nəzakətliliyi və cəmiyyətdə ünsiyyətin digər incəliklərinə diqqətlə yanaşmasını nəzərdə tutur – xarici əlaqələri deyil. -
“Qanunilik” sözünün istifadəsi ondan irəli gəlir ki, bu məsələlərin bir çoxu Avropa və Amerikada “Praktiki psixoloji fəaliyyət, Psixoloji məsləhətləşmə və Psixoterapiya haqqında Qanun” ilə tənzimlənir, və bu standartların pozulması halları ilə əlaqəli şikayətlər məhkəmədə baxılır.
İndi isə keçək procedur məsələlərinə. Hər hansı bir müştəri psixoloqa birbaşa müraciət edə bilər, lakin yaşı həddibuluğa çatmamışların yerinə bu qərarı onların valideynləri və ya (validynlərin məlumatlı icazəsi ilə) müəllimləri verə bilər. Məktəb çərçivəsində baş verən bu proseslərin şəffaflığını və dəqiqləyini təmin etmək məqsədilə hər hansı bir müəllim tərəfindən şagirdin psixoloji xidmətə ehtiacını bildirilməsi rəsmiləşdirilir. Bu məqsədə müəllim və çagirdin tyutoru\sinif rəhbəri tərəfindən doldurulan Müraciət kartı hidmət edir. Bu sənədin formatının saxlanılması məqsədilə one əlavədə təqdim edirik - bax Əlavə 1. Kartın birinci səhifəsi müəllim və sinif rəhbəri tərəfindən doldurulur; ikinci səhifəsində şagird “Ev, ağac, adam” testinin rəsmini çəkir və bununla psixoloq kifayər qədər çoxşaxəli məlumat toplayır. Burada Sizlərə təqdim edilən forma (struktutrun qorunması şərti ilə) şübhəsiz ki dəyişdirilə və təkmilləşdirilə bilər: müşahidələrin qeyd olunmasını asanlaşdıran təriflərin siyahısı daha incə aspektləri ifa edən təriflər ilə tamamlana bilər; “Ev, ağac, adam” testi konret psixoloq tərəfindən üstünlük verilən test\sorğu ilə əvəzləndirilə bilər. Eyni zamanda, bu proyektiv testinin aşkar etdiyi məlumatların dəyərli olduğunu nəzərə alaraq, əlavə sorğu və test blankının aşağıda Sizlərə təqdim edəcəyimiz Müayinə kartının ikinci səhifəsində yerləşdirmək imkanından istifadə etməyi daha çox məsləhət görərdik. Xüsusi qeyd: şagirdin haqqında kartın doldurulması, onun psixoloqa çatırılması, rəsm testinin (psixoloqun kabinetində) keçirilməsi – bu və bütün digər procedurlar tam konfidensiallıq şəraitində keçirilməlidir. Ən çox müşahidə olunan səhv – müəllim tərəfindən digər insanların qarşısında şagirdə deyilən “Mən səni psixoloqun yanına aparacağam” sözləri – həm problemi həm də onun həllini əsaslı şəkildə mürəkkəbləşdirir.
Müraciət kartı ilkin məlumatları psixoloqa təqdim etiyinə baxmayaraq, bunlar əsaslı qərar vermək və müvafiq tədbirlərin planlaşdırılması üçün kifayət deyil. Buna görə, psixoloq şagird ilə görüş zamanı öz müşahidələri və müayinələrin nəticələrini toplayaraq Müayinə kartında qyed edir – bax Əlavə 2. Sizlərə təqdim etdiyimiz bu forma sadə və intuitiv şəkildə təşkil edilmişdir ki, şagird ilə söhbət zamanı müşahidə olunanlar və ya aşkar edilənlər qeydə alına bilsin. Sadə test problar ilə yanaşı, bu məlumatları əldə etmək məqsədinə ən uyğun olan söhbət mövzuları aşağıdakılardır: -
Şagirdin ailəsinin tərkibi; -
Bacı-qardaş və baba-nənələri ilə münasibətlər; -
Son zamanlarda ailədə baş vermiş\baş verən dəyişiklik\yeniliklər; -
Keçirtdiyi xəstəliklər və ya travmalar; -
Uşaqlıq yaddaşları; -
Dostları və onlar ilə münasibətlər; -
Sevimli məşquliyyət. Müayinə kartının sonunda qeyd olunacaq rəy sadə və yığcam şəkildə olaraq bütün toplanılmış məlumatları nəzərə almalı və təhlilini təqdim etməlidir. Rəyin tərkibinə dair konkret standartlar verilmir və hər konkret mütəxəssis öz təcrübəsinə əsaslanaraq rəyi tərtib edir. Xüsusi qeyd: Psixoloji xidmətin heyəti tərəfindən gündəlik keçirilən hər bir görüş, müsahibə və ya digər tədbir xidmətin gündəlik jurnalında qeyd edilməlidir (Tarix\Vaxt\Müştəri\Tədbirin izahı\Nəticələr). Tədbirləri sənədləşdirən formalar siniflər üzrə təşkil edilmiş şəkildə arxivləşdirilməlidir və bütün bu məlumat və sənədlər yuxarıda təqdim etdiyimiz Etik kodeksi və Qiymətləndirmə standartlarına uyğun olaraq konfidensial saxlanılmalıdır.
İctimai intellekt testinin istifadəsi
Məktəb psixoloqların qarşında “Hansı psixoloji amilləri qiymətləndirmək lazımdır?” sualı vardır. Bir çox əsas psixi funksiyaları – hafizə, diqqət, intellekt, və s. – qiymətləndirilməsi kifayət qədər çox vaxt apara bilən prosedurdur. Eyni zamanda, kompleks amillər haqqında məlumat verə bilən şəxsiyyət testləri ibtidai siniflərdə istifadə edilə bilməz, yuxarı siniflərdə isə bu metodların tətbiqi etik nöqteyi nəzərdən şübhəlidir. Bütün bunları nəzərə alaraq, biz bir neçə testləri təcrübədən keçirdəndən sonra ilk öncə İctimai intellekt testlərinə üstünlük verdik. Qəbul edilmiş tərifə əsasən, ictimai intellekt – müxtəlif ünsiyyət şəraitlərində digərləri anlamaq və özünü anlatmaq qabiliyyətidir. Bu qabiliyyətin təhsil- tədris prosesində qazanıla bilən müvəffəqiyyətlər səviyyəsi ilə birbaşa əlaqəsi və bağlantısı vardır. Şagirdlərin testləşdirilməsində istifadəsi ilə yanaşı bu qabiliyyətin müəllimlərdə də qiymətləndirilməsi məqsədə uyğundur.
Biz istifadə etdiyimiz test O’Salivan-Gilford testidir (O’Sullivan et al, 1976; Azərbaycan adaptasiyası - Cavad Əfəndi, 1999-2009) – bu testə növbəti nəşrlərimizdə ayrıca diqqət yetirəcəyik. İctimai intellekt üzrə digər testlər də istifadə edilə bilər, lakin onların tam prosedura yuğun şakildə tərcümə, adaptasiya və validizasiyası vacibdir.
digər ölkədə hesablanmış və ya ümummilli normativlərindən istifadədir. Testdən asılı olmayaraq, nəticələrinin qiymətləndirmə şkalaları hər məktəbdə artıq oxuyan şagirdlərin göstəricilərinə əsasən hesablanılmalıdır – siniflər üzrə şagirdlərin test nəticələrinin normallaşdırılması üsulu ilə. Normallaşdırma (bəzən “normalızasiya”) prosesi Qaussun normal paylanma və “üç sigma” qaydasına əsasən hesablanılmalıdır.
Psixoloji xidmətin vacib iş istiqamətlərindən biri məktəbin müəllim heyətinə dəstəkdir. Metodologiya nöqteyi nəzərdən, buraya dərslərin müşahidəsi, məsləhətləşmələr və təlimlər daxildir. Biz təlimlərə xüsusi diqqət yetirməyi məsləhət görürük. Təlim zamanı təlimi aparan psixoloq müəllimlərin davranış xüsusiyyətlərini müşahidə edir, praktiki qabiliyyətlər nöqteyi nəzərdən müəllimlərin tələbatlarını aydınlaşdırır, həm də aşkar edilmiş tələbatlara uyğun şəkildə nəzəri yanaşmaları və konkret bacarıqları öyrədə bilir. Ən çox tələb edilən psixoloji təlimlərin mövzuları aşağıdakılardı: -
Stressin idarə edilməsi (stress menecment); -
Ünsiyyət bacarıqları; -
Auditoriya qarşısında çıxış etmək bacarıqları və natiqlik; -
Uşağın inkişafı və yaş psixologiyasının əsasları (ən müasir verilənlərin əsasında). Bu təlimlərin hazırlanması üçün tələb edilən mənbələri aşağıda verilən Ədəbiyyat siyahısında tapa bilərsiniz. Xüsusi qeyd: bu təlimlər yalnız və ancaq interaktiv şəkildə aparıldığı zaman istənilən müsbət nəticə verə bilər. Klassik leksiya şəklində aparılan təlim, əksinə, psixoloq və heyət üzvləri arasında psixoloji məsafənin böyüməsinə gətirib çixara bilər.
1.
2.
Ə.S.Bayramov, Ə.Ə. Əlizadə "Psixologiya", B., 2009 3.
A.Həsənov, Ə Ağayev "Pedaqogika", B., 2007 4.
İ.Ə. Məmmədov "Azərbaycan məktəblərində psixoloji xidmətin təşkili təcrübəsi və elmi- metodik problemləri", B., 1996
5. Fagan, T. K. & Wise, P. S. (2007). School Psychology: Past, present, and future, (3rd ed.). Bethesda, MD: National Association of School Psychologists. 6.
Merrell, Kenneth W.; Ervin, Ruth A.; Gimpel, Gretchen (2006). School Psychology for the 21st Century: Foundations and Practices. Guilford Press. 7.
Oritz, Samuel O. (2008). Best Practices in School Psychology V: Best Practices in Nondiscriminatory Assessment Practices. National Association of School Psychologists. 8.
O'Sullivan, M. &. Guilford, J.P. (1976). Four factor tests of Social Intelligence (behavioral cognition): manual of instructions and interpretations. Sheridan Psychological Services. 9.
Phillips, Beeman N. (1990). School Psychology at a Turning Point: Ensuring a Bright Future for the Profession. San Francisco: Jossey-Bass. 10.
Ysseldyke, J.E.; Schakel, J.A. (1983). "Directions in school psychology". In ed. by Hynd, G.W. The school psychologist : an introduction (1st ed. ed.). Syracuse N.Y: Syracuse University Press
11.
Абрамова Г.С. Практическая психология. – М.: Издательский центр «Академия», 1997. 12.
Аронсон Э., Уилсон Т., Эйкерт Р. Социальная психология. Психологические законы поведения человека в социуме. СПб.: Прайм-Еврознак, 2002. 13.
Ахола Т., Фурман Б. Психотерапевтическое консультирование. Беседа, направленная на решение. СПб.: Речь, 2001. 14.
Берковиц Л. Агрессия: причины, последствия и контроль. СПб: Прайм-Еврознак, 2001. 15.
Берн Э. Игры, в которые играют люди. Люди, которые играют в игры. М., 1988 16.
учебных заведений /Под ред. Ю.М.Жукова, Л.А.Петровской, О.В.Соловьевой. – 2-е изд.- М.: Смысл, 1996. 17.
Гардарики, 2000. 18.
Общая психодиагностика. Под ред. Бодалева А. А., Столина В. В. — М., 1987. 19.
Практическая психология образования. Под ред. Дубровиной И.В.
4-е изд., перераб. и доп. - СПб.: Питер, 2004 20.
Франкл В. Человек в поисках смысла. — М., 1990. 21.
Əlavə 1 PSİXOLOJİ XİDMƏTƏ MÜRACİƏT KARTI №_________
Şagird _________________________________________________________________ Sinif _____ Müraciətin səbəbi ________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________
NƏTİCƏLƏRİ
qаpаlı, utаncаq, küsəyən, yorğun, hövsələsiz, «məsаfə hissinin» оlmаmаsı, nümаyişкаrаnə hərəкətlər, аqrеssiv, pаssiv, diqqətsiz, irаdəsiz, səliqəsiz, məsuliyyətsiz, yalançı, intizаmsız, dеyingən, tərs, və s. _______________________________________________________________
ünsiyyətli, ürəyi аçıq, irаdəli, səbrli, nəzakətli, səliqəli, акtiv, düzdаnışаn, аyıq, məsuliyyətli, intizаmlı, еtibаrlı, diqqətli, sözə baxan, və s. ____________________________________________
аcıdil, qаrаqəlbli, tənbəl, еqоist, dаvакаr, paxıl __________________________________________ хоşrəftаr, mеhribаn, əməкsеvər, ünsiyyətli ____________________________________________
’_____’ _______________ 20 __ il
TYUTORUN\SİNİF RƏHBƏRİNİN RƏYİ :
а) Müsbət ____________________________________________________________________ b) Mənfi _____________________________________________________________________ Sinfin tyutoru ___________________________________________________________________
’_____’ _______________ 20 __ il Yuxarıda, zəhmət olmazsa, bir EV, bir AĞAC, bir də ADAM şəklini çəkin.
! BU RƏSM İMTAHANI DEYİL – BACARDIĞINIZ KİMİ ÇƏKİN !
Şagird __
________________________________________________________________________
’_____’ _______________ 20 __ il
Əlavə 2 МÜАYİNƏ КАRТI №_________ Мüayinə N______ Şagirdin öz şikayətləri ______________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ МÜAYINƏNIN NƏTICƏLƏRI: Davranış хüsusiyyətləri + _______________________________________________________________________ - _______________________________________________________________________
Diqqət (davamlı, yayınan, zəiflənən): _________________________________________________ Hafizə (normal, zəif): ______________________________________________________________ İntеllеkt (normal, aşağı səviyyəli, yüksək): _____________________________________________ Еmosional sahə (sabit, qеyri-sabit,): __________________________________________________ ________________________________________________________________________________ Yuхu pozuntuları (yuхusuzluq, səthi yuхu, gеcə vahimələri): _______________________________ ________________________________________________________________________________ Digər psiхoloji pozuntular: __________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ İmza: ___________________ ’_____’ _______________ 20 __ il Yüklə 237,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|