Mелиораtив щидроэеолоэийанын

62 
Şəkil  14.  Baş    Mil-Muğan    kollektorunun    sxematik    təsviri:  1- 
hidrogeoloji    popereçniklər  (köndələn  xətt)  və    müşahidə    quyuları;    2  – 
kollektorlar  və  onların  üzərindəki  suaşıranlar;  3 – magistral  kollektorlar;  4 
– suvarma  kanalları;  5 – su-duz  rejimi  məntəqələri -  dərinliyi:  a – 10 m ;  b
-  40 m; c -  5 m  olan  quyular. 

---

63 
Şəkil 15. Hidrogeoloji  eninə  xətdə  quyuların  yerləşmə  sxemi:  S-D 
-  torpaqların  su-duz  məntəqələri. 
Şəkil  16. Hidrometrik  məntəqələrin  morfometrik  göstəriciləri: 
H  –  kollektorun    hündürlüyü,  m  ;    L  -    kollektorun    çevrəsinin 
hündürlüyü,m ;  h – kollektorda  su  layının  qalınlığı, m ;  B – 1,  B – 2,  B – 3 
-  kollektorun,  uyğun  olaraq,  yer  səthində,  su  səthində  və  dibində  eni, m; 
Sağ/s. , Sol/s.  -  kollektorun  sağ  və  sol  sahilləri. 

---

64 
Torpaqları meliorativ cəhətdən yararlı  hala  salınması  məq-
sədilə  1985  –  ci    ildə    «Azərsutikinti»    Konserni    tərəfindən 
BMMK-nun  tikintisinə başlanılmış  və 1993-cü  ildə Dövlət  Ko-
missiyası  tərəfindən onun  ümumi  uzunluğunun  53  km – i  ilkin 
obyekt  kimi istismara  verilmişdir. 
Kollektorun birinci  hissəsinin  istifadəyə  verilməsi  ilə  əla-
qədar  Muğan–Salyan  nasos  stansiyaları  kompleksi,  o   cümlə-
dən  4  nasos  stansiyası,  ümumi  məhsuldarlığı  35  m
3
/san  olan  
35  nasos  stansiyası  ləğv  olunmuşdur.   
2000-ci  ildə  kollektorun  qalan 51 km  hissəsi  tikilib  istis-
mara  verilmişdir. Hazırda  Araz  çayı  ilə  Xəzər  dənizi  arasında  
uzunluğu  110  km  olan  kollektor artıq yerüstü-  və  yeraltı  suları  
sahələrdən  aparmaqla  fəaliyyət göstərir.   
Tədqiqatların aparılması üçün  kollektorun  trassı  boyu  tor-
paqların  şorlaşma  dərəcəsindən,  qrunt  sularının  rejimindən  və  
torpaqdan  istifadə  əmsalından  asılı  olaraq,  4  su-duz  rejimi -  
hidrometrik  məntəqə  seçilmişdir. 
Məcrasının    dinamikasını,    nəqliyyatın    hərəkətini    nəzərə  
alaraq,  kollektorun  üzərində  istismarda  olan  körpülərin  yanın-
da  hidrometrik  məntəqələrin  qurulması   məsləhət  görülmüşdür.  
Bu    məntəqələrdə    kollektorun    həndəsi    və    hidrometrik    göstə-
riciləri  təyin  edilmişdir. 
Qeyd    etmək    lazımdır    ki,    BMMK-nun    təsir    zonası    9  
məntəqəyə    bölünmüşdür    və    1,2,3,4  saylı    məntəqələr    Muğan-
Salyan  zonasının  ərazisinə,  5,6,7,8,9  saylı  məntəqələr  isə  Mil-
Qarabağ  və  Gəncə-Qazax zonasının  ərazisinə   daxildir. 
I məntəqə  Saatlı  rayonunun suvarılan  ərazisində  yerləşir.  
Aşağı  Muğan  suvarma  kanalının yanında  olmaqla, Araz  çayın-
dan    10,1   km    məsafədədir.    Kollektorun    məcrasına    Sağ    sahil  
kollektorundan    minerallaşma    dərəcəsi    2,68    q/l    olan    1,33 
m
3
/san  sərflə  su  daxil  olur.  Məntəqədə  kollektorun  sərfi  9,14 
m
3
/san  -  dir.  Bununla  kollektorun  bilavasitə  sərfi  7,81 m
3
/san  
təşkil    edir,    yəni    kollektorun    vahid    uzunluğuna    0,78  m
3
/san   
sərf    uyğundur.    Kollektor    suyunun    minerallaşma    dərəcəsi     

---

65 
7,65  q/l – dir.   Suyun   kimyəvi  tərkibi  isə  xlorlu – natriumlu,  
xlorlu – maqneziumlu – natriumludur.  I məntəqənin  təsir  zona-
sında    Şvars    və    Aşağı    Muğan  suvarma    kanalları    kollektorun  
üzərindəki  akvedukdan  keçir. 
Hidrometrik  məntəqələrin geometrik və  hidrometrik  göstə-
riciləri  2 saylı  cədvəldə göstərilmişdir. 
II    məntəqə  I    məntəqədən    49,1  km    məsafədə    Muğan  – 
Salyan    sutullayıcı    sistemindən      20  m    məsafədə    yerləşir.    Bu  
məsafədə  kollektorun  məcrasına   K – 1 – 1  kollektorundan  3,7  
m
3
/san su  daxil  olur.  Suyun  minerallaşma  dərəcəsi   2,31–5,20  
q/l  arasında  dəyişməklə,  kimyəvi  tərkibi  xlorlu – maqneziumlu 
– natriumludur.    BMMK  –  nun    məntəqədə    sərfi    28,5  m
3
/san,
suyunun minerallaşma  dərəcəsi   3,84 – 3,97  q/l,  kimyəvi  tər-
kibi xlorlu – maqneziumlu – natriumludur.  Kollektorun  hər  km  
uzunluğuna   0,32 m
3
/san  su sərfi uyğun  gəlir.  Bu  isə  I  məntə-
qənin  göstəricisindən  2,4  dəfə  azdır.  Kollektorun  bu  hissəsi  
suvarılmayan  sahələrdən  keçir. 
Cədvəl  2 
Hidrometrik  məntəqələrin  geometrik  və  hidrometrik  
göstəriciləri 
Hidr
omet.
  
m
ənt.
 №
 
Kollektorun  
məntəqələrdə  
həndəsi  
ölçüləri, m 
Kollektorun 
 sututucu 
hissəsinin eni, 
m 
P
B
B


2
3
2
Kollektorun 
dərinliyi,m 
S
u 
 ke
çə
n 
 s
əthi
n
 
sa
h
əs
i,
  
m
2
 
S
uyun
  
sür
əti
, 
 m
/s
an
 
S
uyun
  
sə
rfi
, 
m
3
/s
an
 
B
1
 
B
2
B
3
 
H 
h 
I – I 
II – II 
III – III 
IV – IV 
82 
56 
77 
90 
35 
46 
47 
75 
18 
20 
54 
50 
34,5 
40,5 
45,5 
70,5 
10,27 
6,26 
10,41 
8,47 
0,47 
1,46 
3,51 
3,27 
10,30 
59,5 
159,4 
230,8 
0,56 
0,48 
0,41 
0,32 
9,14 
28,56 
65,36 
73,83 

---