25
Cədvəl 1
Magistral suvarma kanallarının istismara verilmə tarixi və
onların
morfometrik göstəriciləri
Ka
na
ll
ar
ın
adlar
ı
Qida
lanma
m
ənb
əyi
İs
ti
smar
a
ve
ril
m
ə
tar
ixi
S
ər
fi,
m
3
/s
Uz
unlu
ğu,
km
Xidm
ət
et
-
diyi
s
ah
ə,
mi
n
ha
Ye
rl
əşm
ə
sa
h
əsi
Sarıcalılar
Araz çayı
1901
5
28
35
Muğan
düzənliyi
Qolisin
Araz çayı
1908
30
55
68
Muğan
düzənliyi
Aşağı Muğan
(Sabir adına)
Araz çayı
1911
37
70
56
Muğan
düzənliyi
Yuxarı Muğan
(Əzizbəyov
adına)
Araz çayı
1912
35
101
46
Muğan
düzənliyi
Orta Muğan
(Nərimanov
adına)
Araz çayı
1917
6
45
8
Muğan
düzənliyi
Mexaniki su-
varma (üzən
nasos stansi-
yaları)
Kür, Araz
çayları
1919
100
166
170
Muğan
düzənliyi
Sabir (əvvəlki
Myasnikov
adına)
Araz çayı
1928
26
45
21
Mil düz.
Xan qızı
Araz çayı
1933
15
51
35
Mil düz.
Yuxarı
Qara-
bağ
Kür çayı
1955
114
172
60
Mil-Qara-
bağ düz.
Yuxarı Şirvan
Kür çayı
1958
78
123
127
Şirvan
düzənliyi
Baş Mil
Araz çayı
1962
69
42
34
Mil düz.
Baş Muğan
Araz çayı
1967
52
31
56
Muğan
düzənliyi
Sol və Sağ sa-
hil
Xaçınçay
1978
25
36
39
Qarabağ
düzənliyi
Sol və Sağ sa-
hil
Tərtərçay
1979
30
35
44
Qarabağ
düzənliyi
28
q/l təşkil edir, yerüstü sularla qarışma qrunt sularının şirinləş-
məsinə səbəb olur. Köhnə suvarılan və zəif drenləşməyə malik
ərazilərdə qrunt suyu səviyyəsinin qalxması ilə onların mineral-
laşma dərəcəsi azalır. Suvarılan və drenləşməmiş zonalarda isə
qrunt suyu səviyyəsinin qalxması ilə onların minerallaşma də-
rəcəsi artır.
1.5.Kanallardan su itkisinə qarşı mübarizə tədbirləri
Təcrübə göstərir ki, yatağı orta sukeçiriciliyə malik
qruntlardan təşkil tapan kanal sukeçirməyən üzlüklə mühafizə
olunmamışdırsa, bu halda 30-100 m
3
/san su sərfinə malik ka-
nalın 1 km uzunluğuna düşən infiltrasiya itkisi hesabi sərfin
0,2-0,5%-i qədər ola bilər ki, bu itkinin də qarşısının alınması
məqsədilə aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir:
- kanalların dibinə və yamaclarına süni üzlüklərin çə-
kilməsi (texniki tədbir);
- kanalların dibindəki süxurların sıxlaşdırılması, kipləşdiril-
məsi və hamarlaşdırılması (mexaniki tədbir);
- kanalların yatağına kimyəvi maddələrlə təsir (kimyəvi
tədbir).
Kanallardan baş verən su itkisinin qarşısının alınması
üçün texniki tədbir kimi kanalların dibinə və yamaclarına
polimer, asfaltbeton, dəmirbeton, polimer üzlüklər və s. çəki-
lir.
Yüksək sukeçiriciliyə malik qruntlarda adətən kanalın
yatağına beton, dəmirbeton və asfaltbeton üzlüklər çəkilir. Be-
lə üzlüklər kanallardan baş verən infiltrasiya itkisinin qarşısını
tam alır.
Qalınlığı 5-8 sm qəbul edilən asfaltbeton
üzlüklər univer-
sal hesab olunur. Beton üzlüklərlə müqayisədə, onlar yüksək
dərəcədə sukeçirməzliyi və elastikliyi ilə fərqlənir, lakin bə-