MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

 

280

prosesinə məruz qalmışdır. Bundan 22,9%-i (204,4 min ha) zəif, 42,7%-i (380,4 min ha) orta, 28,1%-i (250,3 

min ha) şiddətli dərəcədə yuyulmuş torpaqlar hesab olunurlar.  

Azərbaycanın qış otlaqları da təbii-coğrafi şəraitinə və bitki örtüyünə görə çox rəngarəngdir. Bu hər şeydən 

əvvəl respublikamızın iqlim-torpaq şəraiti ilə əlaqədardır. 

 

---

 

281

Cədvəl 13.3. 

 

Azərbaycanın təbii-iqtisadi rayonlarının alp və subalp zonası torpaqlarının eroziyaya məruz qalması 

 

Təbii-

iqtisadi 

rayonlar  

Ümu

mi 

sahə, 

min 

ha 

Yuyulma dərəcəsi  

Digə

r 

torp

aq-

lar  

Yuy

ul-

muş 

torp

aq-

ların 

sahə

si  

Yuyu

l-

mamı

ş 

 I 

 kate-

qo-

riya  

Zəif 

yuyu-

lmuş  

II  

kate-

qo-

riya   

Orta 

yuyul

muş 

III  

kate-

qo-

riya   

Şiddət

li 

yuyul

muş 

IV  

kate-

qo-

riya   

1 2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

Gəncə-

Qazax  

116,6 13,6  34,2  21,6  45,3  1,9 

101,

1 

Şirvan  

71,6 

11,0 

12,4 

17,6 

20,6 

10,0  50,6 

Mil-

Qarabağ  

248,8 81,3  58,0  43,5  46,2  19,9 

147,

6 

Quba-

Xaçmaz  

124,8 43,9  14,5  21,2  38,6  6,5  74,4 

Şəki-

Zaqatala 

9,4 11,5 

41,2 20,3 34,1 2,3 

95,6 

Lənkəran   66,8 

9,0 

11,0 

15,2 

22,9 

8,7 

49,1 

Abşeron 16,5 3,7  3,5  5,0  3,5  0,8 12,0 

Dağlıq 

Qarabağ  

40,6 9,8  8,0  8,4  9,9  4,4 26,4 

Naxçıvan 

MR  

96,6 12,2 21,6 23,2  29,2  10,4 

74,0 

Cəmi  

891,7  196,0  204,4  380,4 

250,3 

64,9 

630,

8 

 

Respublikamızın qış otlaqları əsasən Kür-Araz ovalığında (Mil, Muğan, Şirvan, Qarabağ, Salyan düzləri və 

cənubi-Şirvan), Qobustan, Ceyrançöl, Ağyazı, Acınohur, Bozdağ, Xocaşen, Daşüz silsilələrində, Cənubi 

Qarabağda (Gəyən, Çaxmaq bozqırları), Naxçıvan MR-da isə Böyükdüzdə, dağ  ətəklərində, Qarğabazarı  və 

Arazətrafı çökəkliklərdə yerləşir.  

Qış otlaqlarında nisbətən geniş yayılmış ən faydalı bitkilər birillik taxıl otlarıdır. Taxıllar fəsiləsinə mənsub 

olan bitkilər həmişə erkən yazda yaxşı inkişaf edib yaşıl yem kütləsi əmələ gətirir. Dağətəyi zonalarda yerləşən 

qış otlaqlarında yazda əmələ  gələn yaşıl ot örtüyünün tərkibində birillik taxıl otları nisbətən az olur. Onların 

əvəzində taxıllara aid olmayan bəzi birillik ot bitkiləri çoxluq təşkil edir və qiymətli yem hesab olunur. Birillik 

taxıl otlarından bərk quramit, cənub quramiti, İran quramiti, şərq bozağı, düzəkli bozaq, üçdüyməli buğdayıot, 

yapon tonqalotu, süpürgəvari tonqalotu, irisünbüllü tonqalotu, tüklü vələmir, boş vələmir, iriçiçək vələmir və s. 

qış otlaqlarında daha geniş yayılmışdır. Birilliklərdən başqa gövdələrinin  əsas hissəsi soğanaqlı olan çoxillik 

taxıl otlarının da qış otlaqlarının ot örtüyünün yaranmasında böyük əhəmiyyəti vardır. Məsələn, sıx qırtıc, sinay 

qırtıcı, soğanaqlı qırtıc və s. bu cür ot bitkilərindəndir.  

Yovşanlı otlaqlar üçün xarakterik olan müxtəlif yovşan formaları da qış otlaqlarının ot örtüyünün əmələ 

gəlməsində böyük əhəmiyyət kəsb edir. Paxlalılar fəsiləsindən olan yonca və xaşanın bir neçə növ və 

növmüxtəliflikləri də bəzi otlaq sahələrində çox geniş yayılmış faydalı bitki hesab olunur.  

Səhra bitki qrupu,əsasən Azərbaycanın düzən aran zonalarında yerləşən Kür-Araz ovalığının otlaqlarında 

inkişaf etmişdir. Səhra tipli zonalarda qış otlaqlarının bitki örtüyü olduqca kasıbdır. Burada inkişaf etmiş səhra 

bitki qruplarının botaniki tərkibi,  əsasən, kolluq, yarımkolluq və vegetasiya dövrü qısa olan birillik ot 

bitkilərindən ibarətdir.  

Şoran səhralarda qarışıq örtük əmələ  gətirən qara şoran,  şahsevdi, sarıbaş kolları, çərən, öldürgən və s. 

kolluqlar və efemer bitkiləri inkişaf edir. Bitki örtüyünün əsasını qarağan kolları, gəngiz, gəvrik, şahsevdi təşkil 

edən qış otları da geniş yayılmışdır.  

Respublikamızın qış otlaqlarında səhra tipli bitki örtüyünə nisbətən yarımsəhra tipli bitki örtüyü daha geniş 

yer tutur. Yarımsəhra tipinə aid olan bitkilər öz inkişaf tərzinə, həyat  şəraitinə, botaniki quruluşuna, kimyəvi 

tərkibinə, bioloji və  təsərrüfat xüsusiyyətlərinə görə  səhra tipli bitki qruplarından fərqləndikləri üçün onların 

yemlik keyfiyyəti də müxtəlfi olur. Bir qayda olaraq yarımsəhra tipli otlaqların əsas yem fondu efemerlər olur. 

---