MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud



Yüklə 4,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə153/228
tarix30.12.2017
ölçüsü4,78 Mb.
#18712
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   228

 

289


qədər qalması onların qəbirstanlıqda olub «müqəddəs» sayılmasıdır. Saqqız ağaclarının altında tək-tək nar, qara-

tikan kolları, kəvər və dəvətikanı bitir.  

Hazırda «Keçdiməz pir»ində ağacları kəsən yoxdur, lakin onların altında daim mal-qara otarılır, bürkü yay 

günlərində ağacların çətri altında qoyunlar və qaramal kölgələnir, bunun nəticəsində torpaq tapdaq edilir, onun 

strukturu pozulur, ot örtüyü inkişaf etmir. Bu səbəbdən leysan yağışları zamanı torpaq qatı şiddətli yuyulmağa 

məruz qalır, ağacların kökləri səthə  çıxır. Qocaman saqqızlar quruyaraq yıxılır, onları  əvəz edəcək nəsil 

yaranmır. Bu hal Böyük Qafqazın cənub yamacındakı elmi və tarixi əhəmiyyət daşıyan yeganə saqqız 

meşəliyini təhlükə altına alır. Odur ki, bü sahənin ətrafı dəmir torla hasarlanıb qorunmalıdır.  

Yuxarıda təsvir olunan ağac qrupları və meşə sahələri meşəsi yox edilmiş massivlərin əhatəsində yerləşir. 

Bu sahələrə bitişik olan meşəsiz yamaclarda insan fəaliyyətinin mənfi təsiri davam etdiyi üçün meşə örtüyü 

bərpa oluna bilmir. Meşədən məhrum olmuş bu yamaclar bu və ya digər dərəcədə eroziya prosesinə  məruz 

qalmış, münbit torpaq qatı dağılıb, yarğanlar əmələ gəlmişdir. Bu cür ərazilərdə quraqlaşma prosesi müşahidə 

olunur, meşəsiz sahələr bozqıra, hətta yarımsəhraya çevrilir. Burada pöhrədən törəmiş kolşəkilli ağaclara, seyrək 

kolluqlara rast gəlmək olar.  

Haqqında danışdığımız «yaşıl abidələr» meşə landşaftı  və meşə iqlimi yarada bilməsə  də tutduğu və ona 

bitişik sahənin mikroiqlimini müəyyən qədər yaxşılaşdırır. Geniş meşəsiz  ərazilərin fonunda yerləşdiyi üçün 

belə kiçik yaşıllıqlarda geniş meşə massivlərinə nisbətən quraqlaşma müşahidə olunur. Yuxarıda təsvir etdiyi-

miz nisbətən böyük sahəli «yaşıl abidələr»də rütubətsevər fıstıq ağacına təsadüf olunur. Bu ağacları keçmiş 

fıstıq meşələrinin yadigarları hesab etmək olar. Çox yerdə isə fıstıq cinsi-palıd, ağcaqayın, göyrüş kimi nisbətən 

kserofit ağac növləri ilə əvəz olunmuşdur. Deməli, müasir «yaşıl abidələr» keçmişin ilkin bitki örtüyünü həmişə 

təmsil edə bilməz. Lakin onlar vaxtilə bu ərazilərin meşəli olduğunu göstərən «canlı şahidlər»dir. 

Respublikamızda qoruq rejimi yalnız dövlət qoruqlarında və «yaşıl abidələrdə» deyil, həmçinin bütün meşə 

təsərrüfatı meşələrində yaradılmalıdır. 

Meşə massivlərində qoruq rejimi təşkil edildikdə ərazidə təbiətin müvazinətdə saxlanmasına imkan yaranır. 

Bu eyni zamanda qonşu sahələrdə təbiətin digər sahələrinə də müsbət təsir göstərir, oranın iqlimini yaxşılaşdırır, 

bitki örtüyünü və heyvanat aləmini zənginləşdirir, çaylarda su rejimini nizama salır və s.  

Hazırda respublikamızın meşə sahələrində qoruq şəbəkələri get-gedə genişləndirilir. Lakin bütün meşələrin 

qoruq elan edilməsi iqtisadi cəhətdən düzgün sayıla bilməz. Belə ki, qoruq olmayan ərazilərdə meşə sərvətindən 

xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələri üçün səmərəli istifadə olunması vacibdir. Lakin bu o demək deyildir ki, qo-

ruqdan kənarda qalan meşələrin mühafizə olunmasına diqqəti azaltmalıdır. Qeyd edək ki, qoruq meşələrimizin 

sahəsi 30 min hektar olub respublikada ümumi meşə örtüyünün yalnız 3,3 faizini təşkil edir. Az sahə tutan bu 

meşələr Azərbaycanda geniş  ərazidə olan rəngarəng meşə örtüyünü bütövlükdə  təmsil edə bilməz. Doğma 

respublikamızın hər bir ağacı. kolu, meşə sahəsi bizim üçün qiymətlidir, əzizdir və onlar da təbiətin əvəzedilməz 

yadigarları kimi yüksək səviyyədə qorunmalıdır. Lakin hazırda meşələrimizin mühafizəsi və ondan səmərəli 

istifadə edilməsi işində bir sıra çatışmazlıqlara rast gəlirik, yaşıl sərvətimizi qoruyub onu daha da 

zənginləşdirmək işində mövcud imkanlardan lazımi dərəcədə istifadə etmirik.  

Dağ və düzən meşələrinin çox yerində ağacların özbaşına kəsilməsi, meşənin mal-qaraya otarılması adi hal 

olmuşdur. Yaşayış  məntəqələri  ətrafında, yolların kənarında ağacların budaqları  kəsilir, kötüklərinlə ocaq 

qalanır, əksər ağacların gövdələrinə balta yaraları vurulur, onları qurutmaq məqsədilə gövdəsinin aşağı hissəsi 

balta ilə kəsilib «halqalanır».  

Hazırda aşağı və orta dağ qurşağı meşələri qaramal, yüksək dağ meşələri isə qoyunlar üçün yay otlaqları, 

düzən meşələri isə qışlaqlar kimi istifadə olunur. Bunun nəticəsində məhsuldar meşələr kolluqlarla əvəz edilir 

və ya təsərrüfat üçün tam yararsızlaşaraq dağlıq ərazidə daşlıqlara, qayalıqlara çevrilir, düzəndə isə meşə yox 

edilən yerdə bataqlıqlar,  şorlaşmış sahələr və bozqırlar yaranır. Deməli, insan meşəni yox edir, əvəzinə isə 

təbiətə heç nə qaytarmır. Əksinə, gələcək nəsli həm qiymətli meşədən, münbit torpaq sahəsindən. həm də təmiz 

havadan məhrum etmiş olur. Odur ki, meşələrin mühafizəsi işini yaxşılaşdırmaq günün vacib problemi hesab 

edilməlidir.  

Təcrübələrin nəticələri göstərdi ki, düzən zonada meşə  əkini işləri aparmayıb, sahələri lazımi qaydada 

mühafizə etmək və süni suvarmaq yolu ilə də ilkin meşələri bərpa etmək mümkündür. Bu tədbirin müsbət nəticə 

verməsini təsdiq edən bir neçə misal göstərək.  

Ağdaş  rayonu  Abad  kəndinin yaxınlığında  şumlanıb tərəvəz bitkiləri becərilən kiçik meşə talalarında bir 

kvadrametr sahədə ağyarpaq qovağın orta hesabla 30 ədəd cücərtisini müşahidə etdik. Sürətlə inkişaf edən bu 

cücərtilərin orta boyu ilk ilində 70 sm təşkil edir, bəzi yeniyetmələrin bir yaşında hündürlüyü hətta 140 

santimetrə çatır. Deməli, suvarılan sahədə təbii olaraq meşəlik yarana bilir. 

Ağstafa meşə təsərrüfatı ərazisində və Sabirabad rayonunda Arazın Kürə qarışdığı yerdən aşağıda subasar 

sahələrin hamısında kifayət qədər qovaq və söyüd cücərtiləri müşahidə olunur.  

Qarayazı qoruğu  ərazisində Kürün sahil hissəsində ayrı-ayrı sahələrdə bir kvadratmetrdə Sosnovski 

qovağının və ağyarpaq qovağın orta hesabla 40-60 ədəd biryaşlı şivlərini saydıq.  




Yüklə 4,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   228




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə