MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud



Yüklə 4,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə167/228
tarix30.12.2017
ölçüsü4,78 Mb.
#18712
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   228

 

312


axırda yenə üst qatda qumdan sonra 40-50 sm qalınlığında tapdalanmış qar qatı yığılır. Cəmiricilərə qarşı xüsusi 

tədbirlər görülməlidir, zəhərləyici maddələrdən və aldadıcı yemlərdən istifadə edilməlidir.  

Stratifikasiya olunmuş toxumların rüşeymi qabığı deşdikdən sonra dərhal səpin başlanır. Elə etməlidir ki, 

cücərti 4-6 mm-dən artıq olmasın. Cücərti zoğunun çox uzanması səpin işini çətinləşdirir və onun sınması qor-

xusunu artırır.  

Yaxşı stratifikasiya olunmuş toxumlar 5

0

 temperaturda cücərməyə başlayır.  Əgər toxumlar yaxşı 



çırtlamamışsa, səpinə 2-3 gün qalmış onlar 10-12

0

 istilikdə saxlanıb sonra torpağa səpilməlidir. Fıstıq toxumları 



səpinqabağı 5-7 gün suda saxlandıqdan sonra səpildikdə torpaqdan cücərmə qabiliyyəti nəzarətə nisbətən 8-10% 

artıq olur. Toxumlar sudan çıxarılıb 10-12 dəqiqə açıq havada çərilib qurudulduqdan sonra səpilir.  



Tingliyin təşkili. Tinglik salmaq üçün yer az meylli, gillicəli, münbit torpağı olan yamacın şimal cəhətində 

seçilməlidir. Torpaq mütləq entomoloji müayinədən keçirilməlidir. Torpaq adi qaydada hazırlanır. Səpin yaz 

(mart, aprel) və ya payız (noyabr, dekabr) aylarında aparılır. Toxumu quş  və  gəmiriciəlrin məhv etməsi 

təhlükəsi yoxdursa, payız səpini daha əlverişlidir. Belə ki, payız səpinində toxumun saxlanması  və 

stratifikasiyası üçün sərf edilərək əlavə vəsait lazım gəlmir, şitillərin boyu yazdakına nisbətən 2-4 sm artıq olur.  

Səpin norması 1 poq. m-ə 20 qram götürülür. Səpin və cücərtilərə qulluq torpağı yumşaltmaq və alaqdan 

təmizləməkdən ibarətdir, cərgələr ağac kəpəyi, çürümüş peyinlə örtülür. Zaqatala meşə təsərrüfatının «Pipan» 

adlanan sahəsində aparılan təcrübə göstərdi ki, şərq fıstığı kölgələndirmə aparmadan da yetişdirilə bilər, burada 

yaz səpinindən sonra cücərtilər ən tezi 20, ən geci isə 51 gün sonra alınır (Əsədov, Qəribov, Musayev, 1976).  

Fıstığın toxumlarının optimal səpin dərinliyi 2-3 sm götürülür.  

Tinglikdə yetişdirilmiş 1-3 yaşlı şitillər daimi əkin yerinə köçürülür. Şitillərin boyu 12 sm olduqda standart 

hesab olunur. Meşə talasında və seyrək ağaclıqda meşə  əkinində iri şitillərdən istifadə olunması  məsləhətdir. 

Belə sahələrdə torpaq çalalar, zolaqlar və kiçik meydançalar şəklində hazırlanır.  

Açıq sahədə  fıstığın meşə  əkini 1x1, 1x1,5 m, mexanizasiya tətbiq edilərsə, 1x2,5 m sxemində 

aparılmalıdır. Yerin iqlim və torpaq şəraitinə uyğun olaraq fıstığı cökə, ağcaqayın növləri (çinaryarpaq, gözəl, 

trautvetter),  şam növləri (qarmaqvari, adi və Krım) ilə qarışıq  əkmək lazımdır. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi 

fıstıq adi şamla qarışıq  əkildikdə yaxşı  nəticə verir. Belə ki, ilk illər  şam fıstıqdan tez boy ataraq kölgəsevər 

fıstıq üçün kölgələndirmə rolunu oynayır.           



 

14.12. Kənd təsərrüfatına yararsız yamaclarda  

qərzəkli ağac cinslərindən bağların salınması 

Respublikamızın dağətəyi zonası rayonlarında kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi üçün yararsız olan 

eroziyaya uğramış geniş ərazilər mövcuddur. Vaxtilə meşə ilə örtülmüş və ya kənd təsərrüfatında istifadə edilən 

bu yamaclar təsərrüfatsızlıq nəticəsində güclü eroziya prosesinə  məruz qalmış, barsız-bəhrəsiz sahələrə 

çevrilmişdir. Bu yamaclarda bağlar, meşə-bağlar salaraq onları  kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə qaytarmaq 

dövrümüzün  ən mühüm problemlərindən biri olan ərzaq proqramının həyata keçirilməsində  əsas ehtiyat 

mənbəyi sayılır. 

Terraslarda bağlar salmaq üzrə ilk təcrübələr 1968-ci ildə Dəvəçi rayonunda meylliyi 20-35

0

 olan orta və 



şiddətli dərəcədə eroziyaya uğramış yamaclarda aparılmışdır. Ərazinin iqlimi əsasən yayı quraq keçən mülayim-

isti yarımsəhra və quru bozqır iqlim tipinə aiddir. Havanın orta illik temperaturu 12,5

0

-dir. İlin ən soyuq ayında 



(yanvar) havanın orta temperaturu 0-3

0

, ən isti (iyul) ayında isə 24,3



0

 olur. Yay aylarında bəzən havanın mütləq 

maksimum temperaturu 41

0

-dən yüksək olur. Bəzi hallarda havanın mütləq minimum temperaturu -18



0

-yə enir. 

Yanvar ayında temperatur 5-2

0

, iyul ayında isə 28-32



0

 arasında olur. Havanın orta nisbi rütubətliyi 76% olub il 

ərzində 64-84% arasında dəyişir. Yağıntının illik miqdarı 30 mm-dir. Ərazidə yağıntı  əsasən payız fəslində 

düşür.  


Təcrübə sahəsində  təbii halda ağac və kol cinsləri yoxdur. Ərazinin Siyəzən şəhəri ilə Gilgilçay arasında 

olan sahəsində  tək-tək qaramıx və göyəm koluna təsadüf edilir. Ot örtüyü əsasən yovşan və efemerlərdən 

ibarətdir.  

Zəngilan rayonunda təcrübə işləri aparılan ərazinin təbii şəraiti Dəvəçi rayonu sahəsindən xeyli fərqlənir. 

Ərazi qışı quraq, mülayim, yayı isti keçən iqlimi ilə səciyyələnir. Burada havanın orta illik temperaturu 13,3

0

-



dir. Havanın orta temperaturu yanvarda – 1,0

0

, iyulda isə 25,3



0

-dir. Yay aylarında havanın mütləq maksimum 

temperaturu 41

0

-dək yüksəlir. Havanın mütləq minimum temperaturu -21



0

-dən aşağı düşür. Havanın orta illik 

nisbi rütubətliyi 66% olub, 50-80% arasında dəyişir. Yağıntının illik miqdarı 467 mm-dir, onun ən çox hissəsi 

yaz fəslinin axırına düşür, bu, ağac bitkisinin inkişafına müsbət təsir göstərir.  

Zəngilan rayonunda terraslarda təcrübə aparılan ərazinin şimal-şərq hissəsində bozqırlaşmış  qəhvəyi dağ-

meşə torpağı olub nisbətən qalındır. Vaxtilə bu yamaclarda palıd meşələri olmuşdur. Hazırda ərazidə kol şəklini 

almış  tək-tək palıd, itburnu, qaratikan kolları bitir. Sahə qorunduğu üçün kolşəkilli palıdlar tədricən ağac 

formasını alır.  

Şamaxı rayonunda təcrübə işləri dəniz səviyyəsindən 850-950 m yüksəkliklərdə orta və  şiddətli dərəcədə 

eroziyaya məruz qalmış, meylliyi 20-30

0

 olan yamacların şimal-şərq və cənub hissələrində aparılmışdır. Ərazidə 




Yüklə 4,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   228




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə