MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud



Yüklə 4,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə203/228
tarix30.12.2017
ölçüsü4,78 Mb.
#18712
1   ...   199   200   201   202   203   204   205   206   ...   228

 

374


Beynəlxalq turizm  xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanın inkişafına, başqa dövlətlərin müxtəlif sahələrdə qa-

zandıqları nailiyyətlərlə tanış olmağa, o cümlədən iqtisadi, sosial və mədəni inkişafa töhvə verdiyini, turizmin 

inkişafı ilə iqtisadiyyatın digər sahələrində görülən tədbirlər arasında qarşılıqlı əlaqələri etiraf etməklə, həm fər-

di, həm də kollektiv əsaslarla turizmin inkişafını həvəsləndirmək niyyətini ifadə edir. 

Qeyd etmək lazımdır ki, ötən əsrin 50-ci illərinin əvvəllərində ayrı-ayrı ölkələr yardım almaq üçün sifarişlə 

beynəlxalq təşiklatlara müraciət edirdilərsə, 60-cı illərin sonu, 70-ci illərin əvvəllərində bütöv regionlardan yar-

dım üçün sifariş daxil olmağa başlamışdı. Bu da turizmin inkişafında və beynəlxalq turizm əlaqələrində yeni 

dövrün başlanması demək idi. 

Turizmin regionlar sistemi, həmçinin regional əlaqələndirmənin, təşkil etmənin və nəzarətinin olması, ayrı-

ayrı ölkələrə, ümumi problemlərin həllinə birgə yanaşmaq, ümumi inkişafdan istifadə etmək aə birgə mövqedən 

çıxış etmək üstünlüyü verir. 

 

 



Şə

kil 19.2

. T

u

rist q

əbulu üzr

ə apar

ıc

ı dünya ölk

əl

əri 

Regional yanaşma, ətraf mühitin mühafizəsi və bioloji tarazlıq yeni rayonların mənimsənilməsi, mədəni irsin 

qorunması, turizm sahəsində ümumi siyasətin formalaşmasının əsasları kimi rayonların (region) ya onların ayrı-

ayrı hissələrinin ümumi xarakteristikasının müəyyən edilməsi kimi böyük problemlərin müvəffəqiyyətlə  həll 

olunmasına, eyni zamanda turizmin fəaliyyətində standartların, norma və qaydaların təsdiq edjilməsinə imkan 

yaradır. 

Müxtəlif ölkələrdə milli turizmin inzibati strukturlarının rəsmi adı və funksiyaları müxtəlifdir.  



 

375


ç) beynəlxalq turizmin müasir vəziyyəti və inkişafı

Turizm, texnika, texnologiya və ictimai elmlərin sürətli inkişaf əsri olan XIX əsrin sonunda yaranmış, təşək-

kül tapmış, sonradan «XX əsrin fenomeni» titulunu qazanmışdır. 

Dünya üzrə ümumi daxili məhsulun dəyərcə 10 faizə qədərini təşkil edən turizm böyük əmək ehtiyatlarının 

çalışdığı, əsas vəsait və kapitalın cəlb edildiyi inkişaf etmiş dünya sənayesidir. Başqa sözlə desək, bu nəhəng biznes

böyük həcmdə vəsait və qlobal səviyyəli ciddi siyasət deməkdir. 1997-1998-ci illərdə Asiyada baş vermiş maliyyə böh-

ranı ilə əlaqədar fəallığın nisbi azalmasına baxmayaraq 1985-1999-cu illərdə ümumiyyətlə səyahət edənlərin daimi sabit 

artımı (ildə orta hesabla 3,5 faiz) müşahidə edilmişdir. Dünya regionları üzrə beynəlxalq turizmin inkişaf dinamikası 

19.3 saylı cədvəldə göstərilir. 

ÜTT-nin hesabatına görə, 1999-cu ildə turist səyahətlərində iştirak edənlərin sayı 657 mln. nəfər olmuşdur. 

Beynəlxalq turizmdən  əldə olunan gəlir 455, beynəlxalq nəqliyyat daşınmasından  əldə olunan gəlir 93 mlrd. 

ABŞ dollarına bərabər olmuşdur.  

Bütün planet üzrə hərəkət edən bu qədər insana xidmət göstərmək, turizm sənayesi və infrastrukturunu təşkil 

edən əlaqədar sahələrdə çalışmaq üçün milyonlarla işçi qüvvəsinin cəlb olunması tələb olunur. Qeyd etmək la-

zımdır ki, turizm böyük miqdarda iş yerlərinin yaradılmasını təmin edir. XX əsrin sonları üçün Yer kürəsində 

yaşayan hər 16 nəfərdən biri turizm və onunla əlaqədar sahələrdə çalışır.  

Hər hansı sosial-iqtisadi proses kimi beynəlxalq turizm də cəmiyyət qanunlarına uyğun olaraq inkişaf edir. 

Beynəlxalq turizm axınının formalaşmasına və istiqamətlərinin müasir mənzərəsi, bir sıra amillərin fəaliyyətinin 

nəticəsi kimi yaranmışdır. Tədqiqatçıların əksəriyyəti dörd amilə istinad edirlər: 

- sosial-iqtisadi amillər (ilk öncə ərazinin sosial-iqtisadi səviyyəsi, siyasi stabillik və s.); 

- ehtiyat – rekreasiya potensialına aid edilən amillər (həm təbiət, həm də antropogen mənşəli); 

- infrastruktur xaraktekrli amillər; 

- coğrafi mövqe amili (xüsusilə, əsas turist bazalarına münasibətdə). 

Tarixi baxımdan dünya miqyasında formalaşmış turist regionlarını nəzərdən keçirək. Ən çox inkişaf etmiş 

regionlara: Avropa, Şimali və Cənubi Amerika, Şərqi Asiya-Sakit okean bölgələri aid edilir. Xatırladaq ki, bu 

regionlar ÜTT-nin göstəricilərinə əsasən ayrılır. Əlbəttə, gələcəkdə buraya yeni regionlar da daxil edilə bilər. 

1998-ci ildə bütün turist səfərlərinin 92,9 (və ya 591,1 mln. turist), dünya turizm gəlirinin 94,7 faizi yuxarıda 

adı çəkilən üç regionun payına düşür. Bu üçlüyün arasında əsas rol Avropaya məxsusdur (səfərlərin 60 %-i, 122 

mln. turist, pul mədaxilinin 27,2%-i). Üçüncü yer Asiya və Sakit okean regionuna məxsusdur. 87,2 mln. turist 

(13,7%) qəbul etmiş və dünya turizm biznesi gəlirinin 16,6%-ni yarada bilmişdir. 

Planetimizin əhalisinin 1/3 yaşadığı digər üç regionda – Afrika, Yaxın Şərq və Cənubi Asiyada cəmi 45,5 

mln. turist (7,1%) qəbul olunmuş və dünya üzrə turizm gəlirinin 5,7%-i bu regionların payına düşür. Turizm sa-

həsinin inkişafındakı bu qeyri-bərabərlik, əsasən sosial-iqtisadi amillərin nəticəsidir. 

Beynəlxalq turizmin inkişaf səviyyəsinə görə Avropa başlıca regiondur, çünki burada daha əlverişli sosial-iq-

tisadi, siyasi, mədəni-tarixi və nəqliyyat – rabitə şəraiti mövcuddur. Bütün əsas göstəricilər üzrə üstünlüyə malik 

olan Avropa regionu gərgin turist axını ilə də digər regionlardan seçilir. Avropanın müxtəlif subregionlarında 

(əsasən ölkələrində) turizm-rekreasiya sahəsinin inikşaf səviyyəsi qeyri-bərabərdir. Bu sahədə kommersiya ef-

fektliyi baxımından aparıcı subregionlar – Qərbi, Cənubi və Şimali Avropadır. Avropanın ondan artıq dövlətinin 

ərazisinə daxil olmaq üçün Şengen sazişinə əsasən, ümumi viza rejiminin tətbiq edilməsi ilə bu qeyri-bərabərliyi 

daha da dərinləşdirmişdir. Avropaya turist göndərən əsas bazar, Şimali Amerikadır (270-280 mln. nəfər), Avro-

pa hüdudlarından kənardan gələn turistlərin 34,9%-i ABŞ, Kanada və Meksikanın payına düşür. Qitə çərçivəsin-

də turist axınının əsas mənbələri, «isti dənizlərə» çıxışı olmayan, inkişaf  etmiş dövlətlərdir. 

Beynəlxalq turizm üzrə  ən yüksək xərclər bu ölkələrin payına düşür. Məsələn, Skandinaviya ölkələrində 

adam başına bu xərclər 500-1100, Almaniyada 460, Benilüks ölkələrində 600 dollardan artıq təşkil edir. Yuxarı-

da göstərilənlərdən bəlli olur ki, turist axını  şimaldan cənuba doğru hərəkət edərək, turist qəbulu üzrə böyük 

dövlətlər sayılan Fransa (73 mln.), İspaniya (52 mln.) və İtaliyada (36,1  mln.) başa çatır. 



Amerika regionu  beynəlxalq turizmin inkişafına görə yalnız Avropadan geri qalır. Bu regionda turizm 

sənayesinin ən yüksək inkişaf etdiyi ölkələr ABŞ, Kanada və Meksikadır. 62 mln. turist qəbulu, turist axınının 51,3 

faizi və Qərb yarımkürəsində beynəlxalq turizmdən əldə olunan gəlirin 75 faizi bu üç ölkənin payına düşür. Xarici 

turist qəbulu üzrə dünya reytinqində ABŞ üçüncü (48,5 mln. nəfər, 1999-cu il), buradan səyahətə çıxanların sayına 

görə (56,1 mln. nəfər, 1999-cu il) isə birinci yeri tutur. 

Cənubi Amerika üzrə turist səfərlərində iştirak edən 17,5 mln. nəfər (1999) 12,5 mln.-u, yəni 68,5 faizi re-

gionun sosial-iqtisadi inkişaf səviyyəsinə görə qabaqcıl olan dörd aparıcı ölkəsinə – Argentina, Braziliya, Uruq-

vay və Çiliyə səyahət edənlərdir. 

ASR regionu  Asiya - Sakit okean regionu,  1990-cı ildə 54,6 mln. nəfər turist qəbul etmişdirsə, 1999-cu ildə 

bu rəqəm 88,2 mln.-a qədər artmışdır. Təbii ki, turizm fəaliyyətindən əldə olunan gəlir də müvafiq olaraq 39,2 

mlrd.-dan 75,7 mlrd. ABŞ dollarına qədər artmışdır. 

ASR-da  beynəlxalq turizmin inkişafında canlanma, bir sıra səbəblərlə izah olunur. Əsas səbəb qabaqlayıcı 

iqtisadi yüksəlişin uzun müddətli olmasıdır. Regionun dinamik iqtisadi artımı, turizm sənayesinə investisiya 



Yüklə 4,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   199   200   201   202   203   204   205   206   ...   228




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə