Menecmentin təŞKİlati quruluşU
Yüklə 8,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
Menecmentin təşəkkülü və inkişafı Bundan əlavə «idarəetmə» termini «menecment» terminin qənaətləndirici forması hesab olunmur. Çünki, axırıncı halda söhbət yälnız idarəetmənin bir forması haqqında gedir. Lakin, eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, ingilis dilində «menecment» terminin semantikası olduqca mürəkkəbdir. Menecmentin ingilis tədqiqatçısı olan Lindell Urvik qeyd edirdi ki, «menecment» sözü ingilis dilli ölkələrdə son dərəcədə sərbəst və müxtəlif mənalarda işlədilir. İngilis dilinin fundamental Oksford lüğətində «menecment» belə şərh (təfsir) edilir: l)insanlarla davranmaq üsulu, manerası; 2)hakimiyyət və idarəetmə məharəti; 3)xüsusi tərzli bacarıq, inzibatçılıq vərdişi; 4)idarəetmə orqanı, inzibati vahid. Menecment nəzəriyyəsi sahəsində Amerikalı nüfuz sahibi olan Piter Druker belə hesab edir ki, «menecment» termini başa düşülmək üçün olduqca çətindir. Birincisi, o spesifik olaraq Amerikan mənşəyli sözdür və Britaniya adalarında işlədilən ingilis dilləri də daxil olmaqla hər hansı bir dilə çətin ki, tərcümə edilə bilsin. O, funksiyaları, həmçinin onu yerinə yetirən insanları ifadə edir. O, sosial və ya vəzifə durumunu göstərir, həm də eyni zamanda tədris fənnini və elmi tədqiqat sahəsini ifadə edir. Lakin, hətta Amerikada işlədilən menecment bir anlayış kimi advekat deyildir: biznesə adiyyatı olmayan təşkilatlar üçün bir qayda olaraq menecment və menecerlər haqqında danışılmır. Buna baxmayaraq müasir menecment tədqiqatçılarının əksəriyyəti belə hesab edirlər ki, minimum xərclərlə öz məqsədlərinə maksimum dərəcədə nail olmaq istəyirlərsə dövlət və ictimai təşkilatlar da menecmentin prinsip və metodlarından istifadə etməlidirlər. Müasir dövrdə menecment praqmatik məqsədlərin prioritetlərinin dəQİq ifadə olunduüu fənnlərarası elmi bilik sahəsi kimi fəaliyyət göstərir. Sosial-iqtisadi vəzifələrin həlli üsulu kimi menecmentin dəyəri (əhəmiyyəti) onun bu cür həllin mükəmməl nəzəriyyəsini nəzərdə tutmasından deyil, optimal qərarlar qəbul etməyə imkan verən elm, praktiki vərdiişlər və biliklərin sintezi üçün zəruri təşkilati şərait yaratmasından ibarətdir. Menecmentin tədqiqatçılarından biri olan L.Urvik menecmentin meydana çıxması ilə etdiyi dəyişiklikləri aşağıdakı kimi təsvir etmişdir: «Hazırda sadəcə olaraq menecment adlandırdığımız bu yeni bilik sahəsi insanlara maddi aləm üzərində presetendsiz dərəcədə nəzarət etmək imkanı vermiş təbiət elmlərinin inkişafının dərk edilməsi metodlarına əsaslanan fərziyələr insanın özünə, onun yaşadığı cəmiyyətdəki böyük və kiçik təşkilatlara, həmçinüı bu 14
Menecmentin mahivvoti cəmiyyətdə meydana çıxan siyasi, iqtisadi və sosial problemlərə tətbiq edilə bilər və edilməlidir. Artıq hazırda bu yeni bilik sahəsi demək olar ki, dünyanın istənilən ölkəsindəki işgüzar təşkilatların idarə edilməsi haqqındakı insan təsəvvürlərini köklü surətdə dəyişmişdir. Onun həm fərdi və həm də kommersiya işlərini bilərək tətbiq edildiyi bütün sahələrdə o, əmək məhsuldarlığının əhəmiyyətli dərəcədə artırmış və insan səylərinə (güclərinə) çox böyük qənaəti təmin etmişdir». ABŞ-ın idarəetmə üzrə ekspertləri belə hesab edirlər ki, müəssisəyə rəhbərlik (administrasiya) fəaliyyətini menecment üzrə peşəkar fəaliyyətdən fərqləndirmək lazımdır. Menecmentə çox vaxtı rəhbərlik funksiyalarından biri kimi baxılır. Müasir dövrdə administrasiya və menecment arasında qəbul edilmiş fərq Oliver Seldonun «İdarəetmə fəlsəfəsi» kitabında təhlil etdiyi idarəçilik triadasına gedib çıxır. Həmin kitabda o, göstərirdi: «Sənayenin böyük bir bölməsi kimi idarəetmə bir tərəfdən kapitaldan, digər tərəfdən isə əməkdən fərqlənir. O, üç tərkib hissəsinə parçalanır: 1.
Administrasiya - o, korporativ siyasət işlənib hazırlanması; maliyyənin koordinasiya edilməsi; istehsal, bölgü, təşkilatın sərhədlərinin müəyyən edilməsi və administratorun ali nəzarəti ilə məşğul olur; 2.
müəyyən etdiyi çərçivədə siyasətin yerinə yetirilməsi, həmçinin təşkilatın onun qarşısında qoyduğu vəzifələri həll etmək üçün istifadə etməsi ilə bağlı olan anlayışdır; 3.
Təskiletmə - yerinə yetirilməsi üçün zəruri keyfiyyətlər verilmiş fərdlər və ya insanlar qrupunun kombinləşdirilmiş əmək formasında yerinə yetirdikləri prosesdir. Öhdəliklərin bu qaydada formalaşdırılması biliklərin tətbiqinin daha effektiv, müntəzəm, pozitiv və koordinasiya edilmiş kanalını təmin edir». Təşkiletmə idarəetmə aparatını formalaşdırır, menecment - idarəedicini, administrasiya isə - ali rəhbərliyi: Administrasiya təşkiletməni müəyyən edir, menecment ondan istifadə edir; birinci vəzifələri müəyyən edir və məqsədə istiqamətlənmiş olur, ikinci isə müxtəlif vasitələri tətbiq edərək onun yerinə yetirilməsinə çalışır. Administrasiyanın səlahiyyət sferası kompaniyanın siyasətinin işlənib hazırlanması ilə müəyyən edilir. Bu siyasət özündə iqtisadi, siyasi və sosial mühitdə ümumi davranış problemlərini, investisiya yanaşmalarını, illik büdcənin tərtibini və s. bu kimi elementləri 15.
Yüklə 8,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|