Menejmentda axborot va kommunikatsiya

Menejmentda axborot va kommunikatsiya
Reja:

• Axborot to’g’risida tushuncha.
• Axborotlarning turkumlanishi.
• Kommunikatsiya va kommunikatsion jarayon.
• Hujjatlar va uni yuritishni tashkil qilish.

Axborot — ma’lumot va xabarlar to‘plami bo‘lib, mazmunan yangilik unsuriariga ega bo'ladi va boshqaruv vazifalarini hal etish uchun o‘ta zarurdir. Ishonchli va zarur axborotlarsiz boshqarishni amalga oshirib bo‘lmaydi. Axborotlar boshqaruv negizi hisobladi.
Boshqaruvchi va boshqariluvchi tizimlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar axborot vositasida amalga oshiriladi
Ichki axborot
Boshqaruv buyrug‘i
Boshqaruvchi organ boshqariluvchi obyektning holati hamda boshqariluvchi obyekt bog‘liq bo‘lgan tashqi muhit holati haqida axborotlar olib turadi. Bu axborot boshqaruvchi organ tomonidan qabul qilinadi va shu axborot asosida u boshqaruvchi axborot (qaror, buyruq) ni ishlab chiqadi. Shundan keyin axborot boshqariluvchi obyektga ta’sir o‘tkazadigan boshqaruvchi tizimning ijroiya organiga yuboriladi va bajarilishi nazoratga olinadi.
Axborotlar turlari
iqtisodiy
huquqiy
sotsial
texnikaviy
tashkiliy
texnologik
Boshqaruv tizimida axborotni uzatish, olish, qayta ishlash va berish jarayoni amalga oshiriladi. Ishlab chiqarishning borishi to‘g‘risidagi ichki axborot boshqaruvchi tizimga muttasil kelib tushadi.
Ichki axborotga quyidagilar kiradi:

• ish o‘rinlariga xom ashyoning kelib tushishi;
• stanok, uskunalaming ishlashi;
• ishchilarning ishlab chiqarish normalarini bajarishi;
• tayyorlangan buyumlar miqdori va ularning sifati;
• mahsulotlami sotish haqidagi axborotlar.

Tashqi axborotlar, ya’ni:

• yuqori tashkilotlardan olinadigan farmoyish, qaror va topshiriqlar;
• mahsulot iste’molchilarining talablari;
• boshqa korxonalaming ilg‘or tajribalari;
• raqobatchilarning xatti-harakatlari;
• bozorlardagi holat va muvozanat;
• inflyatsiya va ishsizlik darajasi;
• budjetga to‘lovlar va boshqa ma’lumotlar shu turkumdagi axborotlar sirasiga kiradi.

Agar korxona ichida axborot oqimlarining kelishi va tashqi dunyo bilan aloqalar buzilsa, korxonaning yashashi xavf ostida qoladi.
Boshqarishda foydalaniladigan va bajarilishi uchun uzatiladigan axborotlarga quyidagi talablar qo‘yiladi: ishonchlilik; tushunarli, bir ma’nolilik; tezkorlik; to‘liqlik; tejamlilik.
Axborot tushunarli bo‘lishi kerak, chalkash, bir-biri bilan taqqoslab bo‘lmaydigan ko‘rsatkichlar to‘g‘ri rahbarlik qilishga va o‘z vaqtida qaror qabul qilishga putur yetkazadi. Axborotning o‘z vaqtida kelishi va o‘z vaqtida bajaruvchilarga yuborilishi, ya’ni tezkorligi hamjuda muhimdir.
Boshqarish organlari ma’lumotlar qabul qiluvchi texnika vositalari bilan qanchalik mukammal ta’minlangan bo‘lsa, rahbarlarga ortiqcha, befoyda ma’lumotlar shunchalik kam kelib tushadi. Bu esa, o‘z navbatida axborot oqimidagi tejamkorlikni ta’minlaydi.
Boshqarish tizimining muvaffaqiyatli ishlashining zarur sharti faqat to‘g‘ri aloqagina emas, balki teskari aloqaning ham mavjudligidir. Teskari aloqa har qanday darajadagi tizimlar harakatini rostlab turish uchun universal mexanizm hisoblanadi.
Boshqaruv tizimi unsurlari ichida murakkab, ko‘p tomonlama va xilma-xil aloqalar mavjudligi sharoitida ayniqsa teskari aloqaning ahamiyati ortadi. Boshqaruvchi tizim farmoyish yoki buyruq (topshiriq) bergandan keyin uning qanday bajarilayotganligi to‘g‘risida teskari aloqa yo‘li bo'yicha o‘z vaqtida axborot bilan ta’minlanib turiimasa, boshqarish jarayoni buziladi va boshqaruv tizimi butunlay izdan chiqishi mumkin.
Axborot tizimlari ikki xil bo‘lishi mumkin.

Oddiy tizim. Axborot paydo bo‘lgan joydan iste’mol joyiga keltiriladi. Bunday axborot telefon orqali yoki signallar vositasida kelib tushishi mumkin. Bu turdagi axborot tizimi quyi boshqaruv bosqichiga to‘g‘ri keladi. Ish joyidan ustaga berilgan axborot bunga misol bo‘la oladi. Bunday axborotga deyarli ishlov berilmaydi.
Murakkab tizim. Bu tizim ishlab chiqarish va boshqaruv tarkibining murakkabligi bilan bog‘liq. Bu yerda dastlabki axborot yuzaga keladi. Ishlov berishda hisoblash texnikasidan keng foydalaniladi.
Axborotlar tizimi — bu murakkab tizim bo‘lib, o‘z ichiga turli hujjatlami, axborot oqimi, aloqa kanallari, texnik vositalar va avtomatik boshqaruv tizimlarini oladi. Butun axborotlar tizimi aniq va doimiy ishlashi lozim.
Kommunikatsiya — bu kishilar o‘rtasidagi o‘zaro axborot almashuvidir. Rahbarlar qilayotgan hamma ishlar axborotlaming samarali almashishini talab qiladi. Yaxshi yo‘lga quyilgan kommunikatsiya ish muvaffaqiyatini ta’minlaydi. Axborot va maqsadlarga erishish to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq. Bu degani, tashkilot muvaffaqiyati uchun samarali kommunikatsiya zarur.
Odamlar axborot almashinuvi jarayonida quyidagi simvollar bilan almashinishadi: so‘zlar, jestlar, intonatsiya. Jo‘natuvchi xabarni verbal hamda noverbal simvollar yordamida kodlashtiradi.
Semantika so‘zlar orqali uzatiladigan ma’nolarni qo‘llash usulini o‘rganadi. Ayrim so‘zlarturli odamlar uchun turlicha ma’noga ega bo‘lishi mumkin va turlicha anglanishi mumkin. Semantik qiyinchiliklar odamlaming simvollar mohiyatini tushunish usullar ziddiyatlari bilan ham berilgan bo‘lishi mumkin.
Simvollardan tashqari axborotlar bilan almashuv chog‘ida noverbal, ya’ni og‘zaki yoki so‘zda emas, balki imo-ishoralar, masalan, chehra, savlat, vajohat, tovushning o‘zgarib turishi kabilar ham bajaruvchiga aytiladigan so‘z mohiyatini tubdan o‘zgartirilgan holda yetkazilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Ruhshunoslarning fikricha, so‘z bilan aytiladigan axborotning 90 % gacha qismi so‘z orqali emas, balki no verbal yo‘l bilan qabul qilinar ekan.
E’tiboringiz uchun rahmat!