MergedFile



Yüklə 2,89 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/45
tarix11.04.2018
ölçüsü2,89 Kb.
#37030
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   45

Elmi işlərin tərtibi 
 
 
  49 
2. ELMİ İŞLƏRİN TƏRTİBİNƏ DAİR ÜMUMİ ANLAYIŞLAR   
2.1 
Elmi işin mərhələləri 
Ə
vvəlki bölmədə bu haqda fəlsəfi baxımdan ətraflı söhbət açıldığından,  
burada elmi işin mərhələləri konkret olaraq mövzu seçildikdən sonra tələbə 
və ya elmi işçi tərəfindən hansı növbəti məsələlərin həll edilməsi misalında 
izah edilir.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 2.1. Elmi işin yerinə yetirilmə mərhələləri. 
Qoyulmuş elmi tapşırığın həllində görüləcək işlər aşağıdakı mərhələlərə 
bölünür [28]: 


Elmi işlərin tərtibi  
 
 
 
50 
İ
lkin (məqsəd) mərhələ: Tələbə və ya elmi işçi seçilmiş mövzunun elmi 
araşdırılmasına  başlayır.  İlk  növbədə  məqsədin  axtarılması  və  formulə 
edilməsinə cəhd edilir.  
İ
cra  mərhələsi:  Bu  mərhələnin  əsas  tərkib  hissəsi  iş  planının  tərtibi, 
materialların toplanması, verilənlərin qeyd olunması, toplanmış verilən-
lərin  (məlumatların)  məqsədyönlü  meyarlar  əsasında  strukturlaş-
dırılması və qiymətləndirilməsindən ibarətdir.  
Nəticə  mərhələsi:  Qiymətləndirilmiş  verilənlər  (ədəbiyyatlar,  seçilmiş 
məlumatlar)  nəticə  şəklində  təsvir  və  ya  prezentasiya  olunur.  Bu 
mərhələdə  diplom  və  ya  layihə  işinin  yazılı  şəkildə  hazırlanması  baş 
verir. 
    Bu  kitabda  təsvir  olunmuş  “Ədəbiyyatla  işləmə”  (III  fəsil),  “Materialın 
oxunması” (IV fəsil) icra mərhələsinə, “Əlyazmanın hazırlanması” (V fəsil) 
və “Elmi işin nəticələrinin prezentasiyası” (VI fəsil) isə nəticə mərhələsinə 
aiddirlər. 
Soldakı şəkil elmi işin yerinə yetirilməsi prosesini yaxından öyrənməyə 
imkan verir (şəkil 2.1). 
 
2.1.1. Mövzunun seçilməsi  
Tədqiqat  mövzusunun  seçilməsi  kurs,  buraxılış  işlərinin  və  ya 
layihələrin  icrasına  hazırlığın əsas  mərhələsi  sayılır. Onların uğurlu  tərtibi 
işin  ümumiyyətlə  müvəffəqiyyəti  üçün  çox  vacibdir.  Mövzu  düzgün 
seçilmədikdə  verilmiş  vaxt  çərçivəsində  tələbə  və  ya  elmi  işçinin  qarşıya 
qoyulan  məqsədə  çatması  mürəkkəbləşir.  Bu  onunla  bağlıdır  ki,  bəzi 
mövzularda  yaxın  gələcəkdə  tədqiqat  nəticəsində  müsbət  nəticələr  almaq 
mümkündür, amma elə sahələr də var ki, bunu etmək çətindir. Başqa sözlə 
elmdə  heç  də  həmişə  maraqlı  görünən  bütün  problemləri  məhsuldar 
öyrənmək  olmur.  Çox  vaxt  tələbələrə  mövzuların  siyahısı  təqdim  olunur. 
Bundan  əlavə  tələbə  özü  maraqlandığı  tədqiqat  mövzusunu  da  təklif  edə 
bilər  və  bu  elmi  rəhbərin  razılığı  ilə  təsdiq  oluna  bilər.  Elmi  mövzuların 
təsdiqedilmə  proseduru  yalnız  məhsuldar  olmayan  işlərin  qarşısının 
alınmasına yönəlir.  
Nəzəri və praktiki cəhətdən işlənməsini gözləyən çoxlu sayda mövzular 
mövcuddur.  Burada  bəzi  ümumi  vəziyyətin  və  tövsiyyələrin  tələbələrə 


Elmi işlərin tərtibi 
 
 
  51 
çatdırılması  onlara  mövzu  seçimində  yardım  etmiş  olar.  Tövsiyyələrə 
aşağıdakılar aiddir: 
 İşin mövzusunu tədqiqat predmeti təyin etdiyindən ilk növbədə tələbə 
tədqiqatın obyektini və onun predmetini müəyyənləşdirməlidir. 
 Mövzunun  seçilməsinin  ən  vacib  meyarı  onun  aktuallığı  sayılır. 
Mövzunun  aktuallığı  dedikdə  onun  xalq  təsərrüfatı,  cəmiyyət  üçün 
qiyməti  başa  düşülür,  yəni  qeyd  olunan  sahələrin  tələbatını  ödəmək 
üçün  qarşıda  duran  məsələlərin  həllində  bu  mövzunun  vacibliyi 
nəzərdə  tutulur.  Məsələn,  “Müəssisənin  administrativ  prinsiplər  əsa-
sında  idarə  sisteminin  təkmilləşdirilməsi”  mövzusu  aktual  deyil. 
Bunun əksinə “Bazar iqtisadiyyatı şəraitində müəssisənin fəaliyyətinin 
idarə mexanizmləri” aktual mövzu sayılır.  
 Mövzunun  yeniliyi  yeni,  tədqiq  olunmamış  obyektlərin  araşdırılması 
və  ya  məlum  obyektlərin  qeyriənənəvi  nöqteyinəzərdən,  qeyri
ə
nənəvi metodlarla tədqiqi ilə təmin olunur. 
 Mövzunun  perspektivliyi  onun  gələcəkdə  daha  geniş  şəkildə 
araşdırılması  imkanlarını  əhatə  edir.  Məsələn,  kurs  işində  yerinə 
yetirilən perspektiv mövzu tələbəyə gələcəkdə onu buraxılış və  hətta 
dissertasiya işində də araşdırmaq şansı verir.  
 Tələbənin  seçdiyi  mövzu  onun  təhsil  aldığı  sahənin  əsas  inkişaf 
istiqamətinə,  eyni  zamanda  ali  məktəbin  məşğul  olduğu  elmi  istiqa-
mətə  uyğun  gəlməlidir.  Elmi  istiqamət  deyəndə  vaxtaşarı  bu  və  ya 
digər elmi problemlərin həllinə çalışan ali məktəb kollektivinin məşğul 
olduqları  elmitədqiqatlar  sahəsi  başa  düşülür.  Elmi  istiqamət  
müxtəlif elmi problemlərə bölünür. Bir neçə kollektiv onların həlli ilə 
iki il və ya daha artıq müddətdə məşğul olur. Hər bir elmi problem bir 
çox mövzulardan ibarətdir. Mövzu elmitədqiqatın  müəyyən sahəsini 
ə
hatə  edən  elmi  tapşırıqdır.  O,  bir  çox  elmi  suallara  əsaslanır.  Elmi  
sual  dedikdə  nisbətən  kiçik  elmi  məsələlər  nəzərdə  tutulur.  Verilmiş 
mövzu üzrə araşdırma fərdi və ya kollektiv şəkildə, elmi işçilər qrupu 
tərəfindən icra olunur.  
 Tələbə  tərəfindən  seçilmiş  mövzu  onların  gələcək  praktiki  işlərində 


Elmi işlərin tərtibi  
 
 
 
52 
ixtisaslaşmış  şəkildə  tətbiqinə  imkan  verən  metodlar  arsenalına  və 
təhsilin  profilinə  uyğun  gəlməlidir.  Ancaq  bu  o  demək  deyil  ki, 
tədqiqat  prosesində  mövzu  əsas  ixtisas  fənninin  sərhəddindən  kənara 
çıxa bilməz. Əksinə, tələbə mövzunun seçilməsində tədqiqatın aparıl-
masındakı sualları həmçinin qarışıq fənlərdən quraşdıra bilər. Seçilmiş 
mövzunun tədris olunan fənnə uyğun olması tələbi,  tələbənin tədqiqat 
nəticəsində  əldə  etdiyi  nəticələri  kurs  və  buraxılış  işlərində,  hesabat-
larda istifadə edəbilmə şərtindən irəli gəlir.    
 Mövzunun seçilməsi zamanı onun həmçinin birbaşa təhsil məktəbində 
icra olunma imkanı da araşdırılmalıdır. İlk növədə seçilmiş mövzunun 
işlənməsi üçün tədris prosesində tələbəyə verilən zaman kəsiyi nəzərə 
alınır.  Bundan  əlavə  mövzunun  işlənməsinin  material  və  malliyə 
baxımından mümkünlüyü hərtərəfli öyrənilməlidir. Təcrübələr göstərir 
ki,  tələbə  tərəfindən  mövzunun  seçilməsində  onun  kafedranın  elmi
tədqiqat işlərinin istiqamətinə uyğunluğu böyük rol oynayır. Məsələn, 
tələbə  buraxılış  işini  elmi  rəhbərin,  müəllimin  rəhbərliyi  altında  icra  
edir.  O,  yalnız  rəhbərindən  tövsiyyə  və  göstərişləri  o zaman  ala  bilər 
ki, mövzu rəhbərin məşğul olduğu elmi istiqamətə uyğun gəlsin. Digər 
tərəfdən  elmi  rəhbər  ilə  tələbənin  maraqlarının  üstüstə  düşməsi 
tələbənin  işinə  marağı  artırır,  onun  yerinə  yetirilmə  prosesini  
sürətləndirir,  iş  metodlarının  axtarılmasını  asanlaşdırır.  Onu  da  qeyd 
etmək lazımdır ki, tələbə mövzunu seçməkdən öncə bu sahədə mövcud 
olan ədəbiyyat mənbələri ilə yaxından tanış olmalıdır. 
 
2.1.2. Mövzunun refleksiyası   
Tələbə mövzunu götürdükdən sonra onun köklü refleksiyası ilə məşğul 
olmalıdır. Bu iki istiqamətdə aparılır. Bir tərəfdən tələbə “qoyulmuş möv-
zunun  işlənməsi  prosesində  mən  hansı  töhfəni  verə  bilərəm?”  sualına  
cavab axtarmalıdır. Elmi işin nəzəriyyə, empiriya və ya metodun işlənməsi 
ilə  bağlı  olduğu  aydınlaşdırılmalıdır.  İş  prosesində  mütləq  bu  və  ya  digər 
məsələlərlə bağlı dəyişmələr baş verəcək, belə ki, müəyyən bölmə əvvəldə 
nəzərdə  tutulduğundan  daha  ətraflı,    digəri  isə  nisbətən  yığcam  işlənməli 
olur.  Əksər  hallarda  verilənlərin  toplanması  (ədəbiyyatlarla  işləmə)  və 


Yüklə 2,89 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   45




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə