Mərkəzi kitabxanaların uşaq şöbələri, mks-nin şəhər, qəsəbə
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Uşaq və Buz”
- Eldar Quliyev atası haqqında
- Bəstəkarın qızı Lalə Quliyeva atası haqqında
- Qara Qarayevin xatirələrindən
- Bülbülün həyat yoldaşı Adilə xanım Məmmədovanın xatirələri
- Nəbi Xəzrinin xatirələri
- Xalq artisti-Ağakişi Kazımov
- Ədəbiyyat siyahısı: Kitablar
- Dövri mətbuatda Tofiq Quliyevin 100 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı (7 fevral
- Könül nəğməkarı (metodik vəsait) Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88;
18
dəfə kino musiqisi sahəsində özünü sinayan bəstəkar ömrünün sonunadək yaradıcılığını bu yanra bağlamış və həmin sahədə çox məhsuldar çalışmışdır. Tofiq Quliyev 30-dan çox filmə musiqi yazmış, kinonun müxtəlif formalarını və janrlarını əhatə etmişdir. “Səbuhi”, “Görüş”, “Bəxtiyar”, “Qızmar günəş altında”, “Ögey ana”, “Telefonçu qız”, “Onu bağışlamaq olarmı?”, “Sən niyə susursan?”, “Nəsimi”, “Qaynana”, “Dərviş Parisi partladır” və bir sıra bədii, sənədli fimlərə bəstələdiyi musiqisi ilə Azərbaycan kino musiqisinin inkişafında özünəməxsus rolu və son dərəcə böyük əhəmiyyət kəsb edən xidmətləri ilə musiqi tariximizə daxil olmuşdur. Ölməz sənətkar uşaqları da bir an belə unutmurdu. O, balacalar üçün bir sıra gözəl və rəngarəng mahnılar, marş və valslar bəstələmişdir. T. Quliyevin “Cəmilənin albomu” piano üçün yazdığı silsiləsi uşaq musiqi məktəblərində balaca ifaçıların repertuarında özünə bu gün də layiqli yer tutur. Onun uşaq mahnılarını bağça və məktəblərdə gənc nəsil bu gün də sevə-sevə oxuyur. (Musiqi məktəbinin ifaçıları “Kəndimiz” adlı musiqini ifa edirlər). Yurdum, yuvam Ay, əziz kəndimiz. Azad, abad Ay, qəşəng kəndimiz Gözəl olur səndə Yay, qış, bahar.
Yaşıl meşəli, Ömrüm nəşəli, Sevirəm səni Gözəl kəndimiz.
19
Quşlar, quşlar Nə gözəl oxuyur. Bəh, bəh, bəh, bəh Nə gözəl oxuyur. Yaşıl, əlvan Sarı çiçəklərin.
Qarlı dağların, Barlı bağların Sevirəm səni Gözəl kəndimiz.
(Musiqi məktəbinin şagirdləri sözləri M.Ə. Sabirə, musiqisi T. Quliyevə aid olan “Uşaq və Buz” şeirinə bəstələnmiş mahnını oxuyurlar). I Aparıcı: Xalqına, elinə-obasına dərin hisslərlə bağlanan, milli musiqi mədəniyyətimizin aparıcı bir qüvvəsi olan, yaratdığı əsərlərlə tarixi salnaməmizə adını qızıl hərflərlə yazan Tofiq Quliyev doğulub boya-başa çatdığı Bakıya bütün varlığiyla bağlıydı. O, Bakı haqqında ən çox mahnı bəstələmiş bəstəkarlardan biri idi. Onun mahnılarından çoxu həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir. Bəstəkarın “Bakı haqqında”. “Azərbaycan”, “Vətən haqqında mahnı”ları Bakının, Azərbaycanın musiqi embleminə çevrilmişdir. Bakını Xəzərsiz, aydın günəşsiz və küləksiz təsəvvür etmək çətin olduğu kimi, Tofiq Quliyevin mahnıları olmadan da təsəvvür etmək qeyri- mümkündür. Paytaxt ictimaiyyətinin ona “Fəxri bakılı” adı verməsi də təsadüfi deyil. Bu mahnılarda doğma şəhərini hədsiz məhəbbətlə sevən bir insanın hissləri tərənnüm olunur. Bu mənada “Bəxtiyar” filmindəki Bakı haqqında mahnısı
20
bəstəkarın tikilən, böyüyən, çiçəklənən Bakısına həsr etdiyi şərəf və şöhrət himnidir. (Musiqi məktəbinin ifaçıları “Bakı” haqqında mahnını oxuyurlar).
Bakı, əziz şəhər, mehriban diyar,
Sinəndə boy atıb oldum bəxtiyar.
Səndə ilk eşqimin yadigarı var.
Nəqərat: Sən mənim, şöhrətim,
Şərəfim, şöhrətim,
Tükənməz dövlətim,
Əzizimsən, gözəl Bakı.
Ürəyim səninlə edir iftixar.
Xəzərin qoynunda saldın buruqlar.
Qəlbimdə qəlbinin hərəkəti var. Nəqərat: Sən mənim, şöhrətim,
Şərəfim, şöhrətim,
Tükənməz dövlətim, Əzizimsən, gözəl Bakı. II Aparıcı: Tofiq Quliyev şeirə, şairə çox məsuliyyətlə yanaşırdı. Onun üçün şeir mahnısında təcəssüm tapa biləcək qəlb dünyasıdır. Hər hansı mahnısında mütləq şairlə bəstəkar “məni” qovuşmalıdır. Beləliklə də füsunkar bir aləmin ilğımında dinləyicisinin özünü də aguşuna alıb aparmalıdır. İnsan ağrı- acısını, istəyini-sevgisini məhz bu aləmdə yaşamalıdır. 21
Tofiq Quliyev deyirdi: “Ürəyimə yavuq olmayan seirə heç zaman mahnı bəstələməmişəm. Bir də heç zaman sözsüz mahnı yazmamışam. Yəni mütləq şeiri oxuyum, onu dərk edim, bələliklə də onun musiqili yaşantısını bircə an da olsa hiss edim. Bundan sonra barmaqlarımı fortepianonun dillərinə toxundura bilərəm.
Ağacda leylək yuva bağlar gedər,
Qiz sevən oğlan hava bağlar gedər.
Ağacda alma yanağı qırmızı
Agacda alma dadı baldan şəkər,
Qız oğlan ilə onu xəlvət dərər.
Ağacda alma yetişib, dər tez ol,
Dostlar üçün sən onu göndər, tez ol.
Yaşıl bağın gözəlidir ağ alma,
Almanı dərdin daha bağda qalma.
Əziz yubiley iştirakçıları, Tofiq Quliyev haqqında görkəmli insanlar bir çox xatirələrini söyləyiblər. Gəlin, sizinlə birlikdə bu xatirələrin bir neçəsini bir daha yada salaq.
22
inkişafında xidmətləri olanlardan biri də görkəmli bəstəkar, xalq artisti Tofiq Quliyevdir. Artıq xeyli müddətdir ki, o, aramızda yoxdur. Lakin əziz xatirəsi həmişə yaddaşlarda yaşayacaq. T. Quliyev öz həyat yolu, yaradıcılığı barədə deyirdi: Orta məktəbdə çox yaxşı oxumuşam. Bizim vaxtımızda müəllimlər elə dərs keçirdilər ki, onlardan eşitdiklərimiz yaddaşımızda həkk olunardı. Sonra musiqi məktəbində oxudum. Üzeyir bəyi, Qaranı, Niyazini, Fikrəti, Cövdəti,..məhz həmin dövrdə tanıyıb dostlaşdıq. Sonra konservatoriyaya qəbul olundum. Bir müddət keçmiş məni göndərdilər Moskva Konservatoriyasına. İlk mahnımı da elə o vaxtlar yazmışdım. Həmin nəğməmi canıma vəlvələ salan bir qızın cazibədar, gözəl gözlərinə həsr etmişdim. Günlər ötüb keçdikcə o mahnım da üzünə tamarzı qaldığım qızın çöhrəsi kimi unuduldu... “Birinci mərtəbədə musiqi məktəbi idi, ikinci mərtəbədə isə Konservatoriya. Qaynar təbiətli, yorulmaq bilməyən Asəf Zeynallı bizə dərs deyirdi. Sonra özü də qalxırdı yuxarı mərtəbəyə, dərs öyrənməyə. Həm müəllim idi, həm tələbə. Asəf müəllimə sevgim olmasaydı bəlkə mən bəstkar olmazdım. Mənim niyyətim gələcəkdə bir pianoçu, ya dirijor olmaq idi. Asəf müəllim isə hansı intuisiyanın gücü iləsə məndə gələcəyin bəstəkarını görürdü. 1931-ci ildə böyük Sabirin “Uşaq və buz” seirinə istəkli müəllimimin təklifi, arzusu ilə bəstələdiyim ilk nəğmə mənim sənət taleyimi müəyyən etdi”. Tofiq müəllimin kövrək qəlbi vardı. Körpə ağlamasını, kiminsə gileyini, eşidəndə az qalirdı ürəyi dayansın. Haqsızliq, ədalətsizlik görəndə dünya başına dar gələrdi.
23
“Atam olduqca həssas, diqqətli, qayğıkeş bir insan idi. Özü də təkcə bizə, ailəsinə qarşı deyil, hamı üçün. Bunu atam olduğuğuna görə demirəm, bunu hamı deyir. Atamın pasportunda doğum tarixi 1917-ci il noyabrın 7-si qeyd olunsa da, nənəm Yaxşıxanım həmişə deyərdi: “Ay balam! Bu mənim oğlumdusa, məndən yaxşı biləcəksiniz? Mən onu noyabrın 5-də dünyaya gətirmişəm”. Ona görə də atamın ad gününü ömrünün sonunadək üç gün-5, 6, 7-si qeyd edirdik. O, sürpriz etməyi sevərdi. Bütün bayramlarda, ad günlərində hamımızı səhər tezdən birinci təbrik edərdi. Gözümüzü açan kimi həmişə ürək sözləri yazılmış aşıqcalı gül dəstəsi və qeyri- adi hədiyyələr görərdik. Hami bilir ki, o, qeyri-adi virtioz pianoçu idi. Adətən pianoçular texniki formalarını itirməmək üçün saatlarla məşq etməlidirlər. Atamda pianoçu texnikasi anadangəlmə idi. Ən mürəkkəb əsərləri, improvizasiyaları çox sərbəst, qığılcım parlaqlığı ilə ifa edirdi. Xüsusən də oktavalı passajları çox asanlıqla ifa edirdi. Deyirlər əzəzolunmaz insanlar yoxdur. Yalandır. Tofiq Quliyev əvəzolunmaz idi. Bakımız, Azərbaycanımız üçün... Xəstəxanaya gedəndə iş otağı necə idisə, eləcə də qalib. Burdakı hər şey, atamla bağlıdı, bu sükut da atamın sükutudur. O bu sükutda çox düşünürdü...Bu sükutu bizim evdə böyüyən, babasına çox oxşayan oğlum, balaca Tofiqin səsi çilikləyir.”
“Yadımdadır, Bakı Konservatoriyasının nəzdindəki fəhlə fakultəsinin şagirdləri arasında Tofiq öz musiqi istedadı, royalda çox gözəl ifaçı, improvizasiyaları ilə seçilirdi. Onun musiqi yaddaşı və qavrama qabiliyyəti hamını heyrətləndirirdi”.
24
xatirələri: Tofiq Quliyevi digər bəstəkarlardan fərqləndirən cəhət onda idi ki, o təkcə özünün yazdığı əsərlərin əla ifaçısı olmaqdan savayı, ümumiyyətlə, gözəl pianoçu, virtuoz improvizator idi. O, hər bir musiqi əsərini yüksək səviyyədə çalmaq qabiliyyətinə malik idi. Onun istedadı Allah vergisi idi. Nəbi Xəzrinin xatirələri: “Əziz dostum Tofiq Quliyev və onun yaradıcılığı barədə bir neçə kəlmə yazmağı xahiş edəndə, bu ürəyimcə oldu. Digər tərəfdən bir qədər karıxdım da. Ona görə ürəyimcə oldu ki, şəxsən mən Tofiq Quliyevin mahnılarının pərəstişkarıyam. Mən deyərdim ki, bu mahnılara olan sevgimi bir başqası ilə heç cür əvəzləndirə bilmirəm. Çünki həmin nəğmələrin özü əbədiyaşardır. Nə qədər ömrüm çatsa Tofiqin nəğmələri həmişə ruhi-qidama çevriləcəkdir. Mən uzunillik əbədi yaradıcılıq ömrü yaşamışam. Bir şair-dramaturq kimi çox bəstəkarla yaradıcılıq ünsiyyətində olmuş, birgə işlər görmüşük. Tofiq qədər razı qaldığım, əla zövq aldığım ikinci bir bəstəkarla qarşılaşmamışam. Çünki Tofiq Quliyevin əbədi materiala necə həssaslıqla, ürəklə, canla-başla yanaşması qibtə doğuracaq bir keyfiyyətdir. Xalq artisti-Ağakişi Kazımov “Şərt o deyil ki, Tofiq Quliyevlə birgə yaradıcılıq təmasında olasan və beləliklə də onun bu və ya digər janrda ugurlu işini səciyyələndirə biləsən. Ümdə olan budur ki, Tofiq Quliyevin Milli Dran Teatrında səhnəyə qoyulmuş bir çox tamaşaya musiqi tərtibatını necə ərsəyə gətirməsinin canlı şahidiyəm. Şahidəm ki, o, obrazın ayrılmaz atributuna çevrilməsi üçün musiqi materialını necə həssaslıqla təcəssüm etdirir, hər bir ifaçının, 25
xüsusən də quruluşçu rejissorun fikir və arzularına həssaslıqla yanaşır. Tofiq Quliyevin şəxsiyyətini tamamlayan ən önəmli cəhətlərdən biri, bəlkə də birincisi elə budur; kiçik olsun, yaxud böyük olsun, fərq etməz, bəstələdiyi musiqi parçasına yaradıcı münasibət, məsuliyyət hissini unutmamaq, “mən”ini biruzə vermək. Heç də təsadüfi deyil ki, qulagımız çəkən melodiyanı dərhal ayırd edə bilirik, elə ilk səslənmədəcə deyirik: “Bəli, bu, Tofiq musiqisidir...” 1998-ci ildə Tofiq Quliyev xəstəxanada yatarkən ulu öndər Heydər Əliyev onu yoluxmağa gələrkən demişdi: “Mən səni 80 yaşın tamam olanda “İstiqlal ordeni” ilə təltif etmişəm. Bu, Azərbaycanın ən yüksək ordenidir. Mən bu gün də görkəmli ədəbiyyat və incəsənət xadimlərimizdən bir dəstəsinə ordenler təqdim etdim. Ancaq mənə dedilər ki, Tofiq Quliyev xəstəxanadadır. Fikirləşdim ki, bu ordenləri onlara təqdim etmişəm, amma sənə təqdim etməsəm olmaz. Ona görə də birbaş bura, sənin yanına gəldim. Birincisi ona görə ki, səndən hal- əhval tutum. Görüm nə var, nə yox. İkincisi də həmin “İstiqlal ordeni”ni sənə təqdim edim. Bu, müstəqil Azərbaycanımızın ilk və yüksək mükafatıdır. Sənə cansağlığı arzu edirəm”. Tofiq Quliyev uzun illər Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının katibi, birinci katibi, 1990-ildən isə 10 il Bəstəkarlar İttifaqının sədri kimi çalışmışdır. Bu uzun illərdə o öz gözəl insani keyfiyyətləri, səmimiyyəti, xöş xasiyyəti, mehribanlığı ilə sənət adamlarının dərin rəğbətini qazanmışdır. O, hamiya xeyirxahlıq və qayğıkeşlik göstərən bir şəxsiyyət idi. T. Quliyevin musiqi əsərləri zamanın imtahanından şərəflə çıxmışdır. Bir faktı qeyd etmək lazımdır ki, bəstəkarın hələ 50 ildən də çox yazdığı mahnılar bu günkü nəsil ifaçıların repertuarının bəzəyi, xalqımızın sevə-sevə dinlədiyi vokal miniatürlərdir. 26
Təqvimimizdə 2000-ci ilin 4 oktyabrı nisgilli bir gün kimi əbədiləşdi. Tofiq Quliyevin 80 illik yubileyindən üç il sonra bəstəkarın səhhəti pisləşdi. Könül nəğmələri ilə ruhumuza layla çalan böyük bəstəkarımız, Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Tofiq Quliyev dünyasını həmin gün dəyişdi. Əslində dünya onu sevənlər, bəstələri ilə doğulanlar, böyüyənlər üçün dəyişdi. Təsəlli isə bir-birindən gözəl, həzin, ilıq, məhrəm nəğmələrdən qopdu. Səsləndiyi yerdən və məkandan, dinləyici auditoriyası və kateqoriyasından asılı olmayaraq hər kəsin danışdığı dilə, sevdiyi varlığa bənzər musiqilərə. Xalqdan eşitdiyi səslərin “gözünü” təmizləyib çeşməyə çevirərək xalqın özünə qaytardığı musiqilərə. Azərbaycan xalqı öz sənətkar oğlunu son mənzilə yola saldı. Tofiq Quliyevin son mənzilə yola salındığı an xalq şairi Süleyman Rüstəmin misraları sanki bir təsəlliyə çevrildi:
Döndü şöhrətinlə qəlbimiz dağa,
Canlı şahidiyik zəfərlərinin. Özün qovuşsan da bu gün torpağa. Həyatı sonsuzdur əsərlərinin. Tofiq Quliyevin simasında bir çox xeyirxah insanı, görkəmli şəxsiyyəti, qüdrətli bir sənət korifeyini itirdik və biz bu itkini illər ötdükcə daha dərindən hiss edəcəyik. Tanrının Azərbaycan musiqisinə Tofiq Quliyev kimi töhvəsi var. Tofiq Quliyevin Azərbaycan incəsənətinə Eldar Quliyev kimi bəxşişi. Hər iki halda milli sənətimizin tükənməz sərvətlə zəngin qazancı var, oğurlanması, silinməsi, təkzibi mümkünsüz bir nemət. Bəli, illər, əsrlər keçəcək, nəsillər bir-birini əvəz edəcək, o, səs, Tofiq Quliyev bəstələri yenə səslənəcək. Səsləndikcə də yaşayacaq, yaşadacaq...
27
Qaş qaralır, kölgə tutur Yavaş-yavaş meşəni. Könlüm səsdə, gözüm yolda Gözləyirəm mən səni.
Səbrim getdi, harda qaldı, Qaş qaraldı gəlməyir, Bəlkə mənim könlümdəki Döyüntünü bilməyir. Suya düşür budur yaşıl Yarpaqların kölgəsi. Ürəyimdən xəbər verir Ötən quşların səsi.
Aydın göylər, uca dağlar, Göy meşələr, lal sular Sizi gördüm ürəyimdə Aşdı-daşdı arzular.
28
Ədəbiyyat siyahısı: Kitablar Abdullayeva Z. Tofiq Quliyev : Ecazkar sənətkar. – Bakı : Çinar-Çap, 2007. – 201 s. Quliyev T. Ürək mahnıları. - Bakı : Elçin Əliyevin studiyası, 2000. -174 s.
Abbaslı T. Füsünkar, ecazkar... : Tofiq Quliyev ad-soyadlı, əbədi sənət dünyalı təkrarsız nəğməkar! // Mədəniyyət. - 2014. - 7 noyabr. - № 85. - S. 13. Abbaslı T. Tofiq Quliyev notları : Azərbaycanın bütün dünya dinləyiciləri üçün ruhi qidaları, xoş ovqatları // Mədəniyyət. - 2016. - 5 oktyabr. - № 75. - S. 13. Abbaslı T. Tofiq-Musiqi - Musiqi-Tofiq : bəstəkar Tofiq Quliyev haqqında // Mədəniyyət. - 2012. - 9 noyabr. - № 81. - S. 13.
Abbaslı T. Bənzərsiz bəndə : bəstəkar Tofiq Quliyev haqqında // Mədəniyyət. - 2013. - 8 noyabr. - № 80. - S. 13. Ağaoğlu T. Görkəmli bəstəkara ehtiram // Azərbaycan. - 2009. - 13 fevral. - S. 16. Ənvəroğlu V. Mahnı piri... : Tofiq Quliyevdən başqa söz // Qobustan. - 2015. - № 4. - S. 59-60. 29
Fətullayeva P. T. Quliyev və R. Hacıyev yaradıcılığında müzikl janrı // Mədəniyyət.az. - 2015. - № 9. - S. 66-69. Kazımzadə A. Kinomuz, musiqimiz // Mədəniyyət. - 2009. - 18 sentyabr. - № 68. - S. 10. Kazımzadə A. Tofiq Quliyevin kino musiqisi : kino tariximizdən // Kaspi. - 2012. - 17-19 noyabr. - № 426. - S. 7. Qarayev Ş. Tofiq Quliyev və onun yaradıcılıq fenomeninin bəzi sirləri // Qobustan. - 2010. - № 1. - S. 31-35. Nizamiqızı H. Qəlbləri səsləyən səslər : bəstəkar Tofiq Quliyev haqqında // Mədəniyyət. - 2011. - 5 oktyabr. - № 73. - S. 11. Oktay. O, musiqimizə öz töhfəsini verdi... : 7 noyabr bəstəkar Tofiq Quliyevin ad günüdür // Yeni Azərbaycan. - 2013. - 7 noyabr. - № 210. - S. 6. Onun ürək mahnıları : Tofiq Quliyev haqqında // Pəncərə. - 2007. - № 5. - S. 14-22. Tofiq Quliyev (1917-2000) // Savalan. - 2012. - 6 - 7 noyabr. - № 80/81. - S. 2. Tofiq Quliyev : görkəmli şəxsiyyətlər // Savalan. - 2016. - 22-24 noyabr. - № 52. - S. 2. Tofiq Quliyevin 90 illik yubileyi haqqında: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı // Azərbaycan . - 2007. - 2 iyun . - S.1. Zümrüd. Sənətkarlığın yüksək zirvəsini fəth edən bəstəkar : Tofiq Quliyev // Səs. - 2015. - 7 noyabr. - № 209. - S. 12.
30
Könül nəğməkarı (metodik vəsait) Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88; E-mail: childlibbaku@yahoo.com URL:www.clb.az F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında çap olunmuşdur. Sifariş: 12 Çapa imzalanmışdır:14. 03 .2017 Tirajı:100 Pulsuz
Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|