Məsələlərin kompyuterdə həlli

Blokların şərti işarələri

Başlanğıc və ya son -		Prosesin başlanmasını və ya sonunu bildirir
Proses (hesab) bloku -		Verilənlərin qiymətini, təsvir formasını və ya yerləşməsini dəyişən əməliyyat və ya əməliyyatlar qrupu
Daxiletmə-xaricetməbloku -		Verilənlərin kompyuterə daxil edilməsi və ya komyuterdən xaric edilməsi
Şərt (seçmə, məntiqi blok) -		Müəyyən şərtdən asılı olaraq hesablama istiqamətinin seçilməsi
Dövr bloku -		Dövri strukturlu alqoritmlrin təsviri
Çapetmə -		Nəticələrin kağıza köcçürülməsi
Maqnit diski -		Maqnit diskindən verilənlərin daxil və xaric edilməsi
Altalqoritm və ya altproqram -		Əvvəlcədən hazırlanmış alqoritmlərdən (altalqoritm) və ya proqramlardan (altproqram) istifadə olunması
Birləşdirici -		Səhifə daxilində bloklararası əlaqələrin göstəricisi
Səhifəarası birləşdirici -		Müxtəlif səhifələrdə yerləşən alqoritm hissələri arasında əlaqələr
İzahat -		Bloka izahat verilməsi

Alqoritmin strukturu

İstənilən hesablama prosesi aşağıdakı tipik (elementar) alqoritmik strukturların kombinasiyasından təşkil olunur:

• 
  Xətti
  
• 
  Budaqlanan
  
• 
  Dövri (təkrarlanan)
  

Xətti alqoritmik struktur

Xətti alqoritmik struktur iki və daha çox prosesin ardıcıllığından ibarət olur. Onun tərkibində şərt (seçmə) bloku olmur. Bu strukturu sxematik olaraq belə göstərmək olar:

Xətti alqoritmik struktura aid misal

Tərəfləri a, b, c olan üçbucağın sahəsinin hesablanması alqoritmi.

Bilirik ki, üçbucağın sahəsi

düsturu ilə hesablanır. Burada .

Budaqlanan alqoritmlər

Budaqlanan alqoritmik struktur – tərkibində məntiqi blok olan hesablama prosesini təsvir edir. Hər bir budaqlanma nöqtəsi uyğun məntiqi blokla təyin edilir. Bu blokda müəyyən kəmiyyətlərin (ilkin verilənlərin, aralıq nəticələrin və s.) bu və ya digər şərti ödəyib-ödəməməsi yoxlanılır və nəticədən asılı olaraq sonrakı gedişin istiqaməti seçilir.

Budaqlanan strukturu sxematik olaraq belə göstərmək olar:

1-ci budaq

2-ci budaq

Bu halda nəzərdə tutulan P şərt ödənilirsə S1 əməliyyatı, həmin şərt ödənilmirsə, S2 əməliyyatı yerinə yetirilir. Beləliklə, alqoritmdə budaqlanma baş verir.

Budaqlanan alqoritmin növləri

Blok-sxemdə hər hansı şərtdən asılı olaraq bütün hesablama istiqamətləri göstərilməlidir. Lakin proqramın icrası zamanı bu istiqamətlərdən yalnız birinə görə hesablama aparılır. Seçilən hər bir budağa görə hesablama prosesi sonlu nəticəyə gətirib çıxarmalıdır.

Alqoritmik dildə budaqlanan struktur iki cür olur:

• 
  tam formalı budaqlanma
  

• 
  natamam formalı budaqlanma
  

Budaqlanan alqoritmik struktura aid misal

x və y ədədlərindən ən böyüyünün tapılması alqoritminə aid misala baxaq. Tutaq ki, bu ədədlərdən maksimumunun tapılması məsələsinin alqoritmi blok-sxem şəklində təsvir edilməsi tələb edilir. Burada X-in Y-dən böyük olması yoxlanılır və nəticədən asılı olaraq ya 1-ci, ya da 2-ci əməliyyat seçilir.

Dövri alqoritmlər

Proqramlaşdırmada tez-tez eyni əməliyyatlar qrupunun çoxlu sayda təkrar olunması lazım gəlir. Bu halda dövr alqoritmindən istifadə olunur.

Hesablama prosesinin təkrarən yerinə yetirilən hissəsinə dövr deyilir.

Aşağıdakı blok-sxemdə S operatoru P şərti ödənildiyi halda dəfələrlə yerinə yetirilir:

Dövri alqoritmin növləri

Dövri strukturlar iki tip ola bilər: sadə və mürəkkəb. Sadə struktur bir, mürəkkəb struktur isə biri digərinə daxil olan iki və daha çox dövrdən ibarət olur. Bu strukturları sxematik olaraq belə göstərmək olar:

Mürəkkəb dövri struktur

Proqramlaşdırma dillərində dövri strukturların reallaşdırılması üçün önşərtli və sonşərtli dövri operatorlardan istifadə olunur. Önşərtli operatorlarda dövrdən çıxış şərti dövrün əvvəlində, sonşərtli operatorlarda isə dövrün sonunda yoxlanılır. Önşərtli struktur WHILE ( nə qədər ki...) və FOR (üçün) operatoru ilə, sonşərtli struktur isə REPEAT ... UNTIL operatorları ilə yerinə yetirilir.

Önşərtli dövr

Şərt

dövr

hə

yox

yox

dövrdən çıxış