Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri
25
Avtoreferat məhdud tirajla nəĢr olunur və Ali Attestasiya
Komissiyasının müəyyən etdiyi siyahı ilə müəyyən müəssisələrə
və mütəxəssislərə göndərilir.
Elmi konfrans məruzələrinin tezisləri toplu Ģəklində çap olu-
nan elmi nəĢrdir. Referat, məruzə annotasiyaları və s. materialları
əhatə edir və konfransa qədər çap olunur. Tezisin məzmununu mə-
ruzədə irəli sürülmüĢ fikir və ideyalar təĢkil edir. Tezisin məqsədi
konfrans iĢtirakçılarını məruzələrin tematikası və əsas məzmunu
ilə tanıĢ etməkdir. Tezislər əsasən əvvəlcədən konfrans iĢtirakçıla-
rına göndərilir və ya konfransda paylanır.
Konfrans materialları birdəfəlik topludur. Konfransın nəti-
cələrini əhatə edir və məruzələr, çıxıĢlar, konfrans qərarları əsasın-
da nəĢr olunur (Əlavə 17, 18, 19, 20). Konfrans materiallarının
çap olunmasında məqsəd informasiyanın yayılması və gələcək
tədqiqatlara köməkdir.
Strukturundan asılı olaraq, elmi nəĢrlər aĢağıdakı növlərə ay-
rılır: seriya (seriyalı nəĢrlər), bircildli nəĢrlər, çoxcildli nəĢrlər,
əsərlər toplusu, seçilmiĢ əsərlər.
Hazırlıq mərhələsində redaktor işinin metodları
Elmi nəĢrlərin tematikası elmin özü kimi müxtəlifdir. Elmi
kitabın repertuarının formalaĢdırılmasına aĢağıdakılar təsir göstə-
rir:
NəĢrin mahiyyəti, təbiəti – müəllif orijinalının plan iĢinin nə-
ticəsi və ya nəĢriyyatın sifariĢi, yaxud müəllifin öz istəyi ilə hazır-
lanması ilə Ģərtlənir;
Oxucu mühitindəki vəziyyət (elmi kommunikasiya sistemin-
də);
Kitabın istifadə mühitində, eləcə də satıĢda mövcudluğu;
Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri
26
Maliyə, iqtisadi və maddi imkan və Ģərait
31
.
Elmi kitabın nəĢriyyat repertuarı obyektiv və subyektiv fak-
torlarla Ģərtlənir. Belə ki, elmi kitab elmin məhsuludur, elmi dərk-
etmə vasitəsidir və elmin inkiĢafı üçün vacibdir.
Hazırlıq mərhələsində redaktor tərəfindən yerinə yetirilmiĢ
təĢkilati-marketinq iĢinin nəticələri tematik planın əsasını təĢkil
edir. Tematik planlaĢdırma elmi kitab nəĢri sistemində nəĢriyyat
iĢinin ümumi prinsipləri, kitab nəĢrinin bazar münasibətləri ilə xa-
rakterizə olunan müasir Ģərtləri, elmi kitabın xüsusiyyətləri və elə-
cə də sosial rolu ilə müəyyən olunur.
Tematik plan elmi kommunikasiyanın inkiĢafında və forma-
laĢdırılmasında böyük əhəmiyyəti olan proqramdır. Plan vasitəsi
ilə məzmun, istiqamət, həcm və nəĢriyyatın müvəqqəti iĢ göstəri-
ciləri, elmi kitabın yaradılmasında iĢtirak edən müəllif, redaktor,
rəssam və s. nəĢriyyat mütəxəssis heyəti müəyyən olunur.
Elmi əsər üzərində redaktor işi
Elmi əsərdə elmi kommunikasiya elementi kimi araĢdırma-
nın predmeti, məqsədi, vəzifələri, onun xarakteri, metodu və nəti-
cəsi əksini tapmalıdır. Elmi əsərin əhəmiyyətinin və janr spesifika-
sının nəzərə alınması elmi əsərin redaktor hazırlığının vacib Ģərtlə-
rindən hesab olunur. Elmi kitab nəĢri praktikasında redaktor mo-
noqrafiya, elmi məqalə, məruzə, məruzə tezisi, resenziya kimi
janrlarla iĢləyir.
Monoqrafiya nüfuzlu elmi əsər janrına aiddir. Monoqrafiya-
da hər hansı elmi problem geniĢ və aydın Ģəkildə araĢdırılır və el-
mi problemi, vəzifələri, sualları əks etdirir. Müəllifin Ģəxsiyyəti və
31
Антонова С. и др. Редакторская подготовка изданий: Учебник. - Москва,
Издательство МГУП., 2002, 468 с.
http://www.hi-edu.ru/e-books2/xbook082/01/index.html