Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.3.5. Ё zma manbalar
|
1.3.4. Xalq og’zaki adabi ё ti Og’zaki adabi ё t madaniyatning eng qadimgi qismi bwlib, uning ildizi ibtidoiy jamoa va ilk feodalizm tuzumiga borib taqaladi. Og’zaki adabi ё tning ayrim namunalari qadimgi yunon tarixchilari, shuningdek, Tabariy, Masudiy, Beruniy, Firdavsiy, İ bn al-Asir kabi sharq olimlarining asarlari orqali bizgacha etib kelgan. Kayumars, Jamshid va Si ё vush h’aqidagi afsonalar, Amort va Sparetra, Twmaris va Shiroq h’aqidagi qissalar shular jumlasidandir. Urug’chilik davri tarixini, ayniqsa, patriarxal – munosabatlarini wrganishda “Alpomish”, “Gwrwg’li” kabi dostonlar, shuningdek, xalq ertaklari, marosim qwshiqlari, matal va topishmoqlarning roli h’am benih’oyat kattadir. Bu xalq durdonalari turli ijtimoiy tabaqaga mansub kishilarning turish – turmushi, manaviy qi ё fasi, urf-odati, ayniqsa, uzoq wtmishda h’ukm surgan ijtimoiy munosabatlar h’aqida qimmatli malumot beradi. Tarixiy manbalarning bu turi bilan folklor (nem. Folk – xalq, lore – bilim; donishmandlik, xalq donoligi) fani shug’ullanadi. 5 1.3.5. Ё zma manbalar Ё zma manbalar tarixiy manbalarning muh’im va asosiy turidir. İ nsonning ijtimoiy faoliyati, aniqrog’i kishilarning wzaro munosabatining natijasi wlaroq yaratilgan va wsha zamonlarda sodir bwlgan ijtimoiy-si ё siy voqealarni wzida aks ettirgan manba sifatida wrta asr (U1-X1X asrlar) tarixini wrganishda muh’im wrin tutadi. Ё zma manbalar wz navbatida ikki turga bwlinadi: 1.Oliy va mah’alliy h’ukmdorlar mah’kamasidan chiqqan rasmiy h’ujjatlar ( ё rliqlar, farmonlar, inoyatnomalar, moliyaviy-h’isobot daftarlari, rasmiy ё zishmalar). İ jtimoiy-si ё siy, ayniqsa, iqtisodiy munosabatlarga oid masalalarni wrganishda rasmiy h’ujjatlar, moliyaviy - h’isobot daftarlari va ё zishmalarning ah’amiyati benih’oya kattadir. Rasmiy h’ujjatlar ijtimoiy-si ё siy h’a ё tni malum yuridik shaklda bevosita va kwp h’ollallarda aynan qayd etishi bilan qimmatlidir. Lekin ularning orasida, ayniqsa, rasmiy ё zishmalarda soh’talari h’am uchrab turadi. Shuning uchun h’am ulardan foydalanilganda diqqat-etibor va zwr eh’ti ё tkorlik talab qilinadi. Hujjatlar ustida ish olib borganda, undan biron ijtimoiy- si ё siy voqea ё ki faktni talqin etish uchun foydalanish jara ё nida, bittasi bilan kifoyalanmasdan, wxshash bir necha h’ujjat, manbalarni qwshib wrganmoq zarur, chunki bitta h’ujjatda faqat bir kelishuv ё ki fakt ustida gap boradi. Shuning uchun faqat bir h’ujjat bilan malum ijtimoiy-si ё siy masala ustada qatiy fikr yuritib, umumlashtirib qatiy xulosaga kelib bwlmaydi. 2.Tarixiy, geo-kosmografik h’amda biografik asarlar. Tarixiy, geo-kosmografik, h’amda biografik asarlar twg’risida shuni aytish kerakki, ular h’ukmron sinfning topshirig’i bilan ё zilgan va shu tufayli ularning sah’ifalarida kwproq podshoh’lar va xonlarning, amirlar va yirik ruh’oniylarning h’a ё ti va faoliyati ё ritilgan, moddiy boylik yaratuvchi meh’natkash xalqning tarixi esa kwp h’ollarda chetlab wtilgan. Xullas, bu asarlarda, yani ё zma manbalarda h’ukmron feodal sinfning dun ё qarashi wz ifodasini topgan, wsha sinfning maqsad va manfaatlari ifoda etilganligi bilan ajralib turadi. Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|