Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

13.3. Foydalanilgan adabi
ё
tlar rwyxati.
1.
B
.
A
.
Ashmedov
«
Izbekiston
tarixi
manbalari
».-
T
.: 
I
=
ituvchi
, 2001. 
Ñîáðàíèå âîñòî÷í
ı
õ ðóêîïèñåé ÀÍÐÓ
Z
. Èñòîðèÿ. 
Ñîñòàâèòåëè Ä.
Yu
.Þñóïîâà, Ð.Ï.Äæàëèëîâà-Ò.: 
Fan
. 1998.
2.
Rukopisnaya
kniga
v
kulture
narodov
Vostoka
. 
Ocherki
Red
. 
O
.
F
.
Akimushkin
i
dr
. 
Kniga
pervaya
.-
Moskva
.: «
Nauka
», 1987; 
Kniga
vtoraya
.-
Moskva
: 1988. 
3.
Òàðèõèé ìàíáàøóíîñëèêíèíã äîëçàðá ìóàììîëàðè 
(èëìèé-àìàëèé àíæóìîíëàð ìàòåðèàëëàðè). 
Tuzuvchilar
: 
A
.
A
.
Madraimov
, 
G
.
S
.
Fuzailova
-Ò.: 
TDPU
. 2001. 
4.
A
.
Sh
àáèáóëëàåâ «
Adabiy
manbashunoslik
va
matnshunoslik
».-
T
.: 
TDSh
İ
. 2000.
5.
Manbashunoslikdan
maruzalar
majmuasi
. 
Tuzuvchi
À.À.Ìàäðàèìîâ 
-
T
.: 
TDPU
. 2001. 
6.
Tarixiy
manbashunoslik
muammolari
. 
Respublika
ilmiy
-
amaliy
anjumani
materiallari
(2003 
yil
25 
aprel
).-
T
.: «
Universitet
». 2003.
7.
Temuriylar
davri
madaniy
ё
dgorliklari
. 1-
kitob
.-
T
.: 2003.
8.
T
.
Saidkulov
. 
Irta
Osi
ё
xal
=
lari
tarixining
tarixshunosligidan
lavshalar
, 
(I =
ism
).-
T
.: «
I
=
ituvchi
», 1993.
9.
A
.
Murodov
. 
Irta
Osi
ё
xattotlik
sinati
tarixidan
. 
Toshkent
, 
Fan
. 1971. 
10.
Vostochnoe istoricheskoe istochnikovedenie i spetsialn e istoricheskie 
distsiplin . V pusk 1.-Moskva, «Nauka», 1989.
3.12. Mavzuni mustah’kamlash uchun beriladigan savollar. 
1.
Geografik asarlar deganda nimani tushunasiz?
2.
Qanday geografik asarlarni bilasiz? 
3.
Kosmografik asarlar deganda nimani tushunasiz?
4.
Qanday kosmografik asarlarni bilasiz?
5.
Geografiya va kosmografiyaga oid asarlar qanday xususiyatlarga ega? 
6.
Geografiyaga oid asarlarda qanday tarixiy malumotlar uchraydi?
7.
Ё
qut Xammaviyni «Mujam-ul Bundol» asarida Markaziy Osi
ё
tarixiga oid 
qanday manlumotlar bor?
8.
«Samariya» asarining Samarqand 
tarixini wrganishdagi ah’aiyatini 
ochib bering?
9.
«Ajoyib at-tabokat» asari h’aqida 
swzlab bering?

---

178
14-mavzu. Wzbek xalqining shakllanishiga oid manbalar. 
Darsning mazmuni:
talabalarni wzbek xalqining shakllanishiga oid manbalar 
bilan tanishtirish.
Reja. 
14.1. Wzbek xalqini shakllanishiga oid manbalar umumiy xususiyatlari.
14.2. Manbalar tavsifi.
14.3. Foydalanilgan adabi
ё
tlar rwyxati.
14.4. Mavzuni mustah’kamlash uchun berilgan savollar.
 
 
14.1. Wzbek xalqining shakllanishiga oid manbalar umumiy 
xususiyatlari 
Wzbek xalqining shakllanish masalasi yaxshi wrganilmagan, echimini 
topmagan ilmiy muammolardan biri. Masalani bir manba bilan, bir tadqiqotchi, u 
garcha fan mirishkori bwlganda h’am, echib berolmaydi. Buning uchun uzoq 
wtmishdan qolgan va turli tillarda, qadimgi eron, yunon, rim, xitoy, arab, fors va 
turkiy tillarda 
ё
zilgan qwl
ё
zma va toshga, 
ё
g’ochga, sopolga va boshqa 
buyumlarga bitilgan 
ё
zuvlarni wqiy oladigan mutaxassis – manbashunos, 
arxeolog, etnograf va antropolog olim, adabi
ё
tshunos (folklorshunos), tilshunos 
va geograf olimlar birgalashib, bir ilmiy jamoa bwlib ishlashlari zarur bwladi. 
Afsuski, bizga shunday h’amkorlik etishmay turibdi. Lekin bu ishni wzbek 
olimlari echib berishlari kerak. Paysalga solmay yaqin uch-twrt yil ichida! 
Vah’olanki, muh’taram Prezidentimiz 
İ
.A.Karimov juda twg’ri aytganlaridek, 
«Odamzod borki, avlod-ajdodi kimligini, naslu nasabini, wzi tug’ilib voyaga 
etgan qishloq, shah’ar, xullaski, Vatanining tarixini bilishni istaydi»
101
. Demak, 
bu – xalq talabi, Vatan talabi. 
Wzbeklarning xalq bwlib shakllanishiga oid biron aloh’ida manba ywq. 
Bu masalaga oid malumotlar tarixiy, geografik, lingvistik va xalq og’zaki 
adabi
ё
tiga oid asarlarning barchasida mavjud. Lekin ularni sinchkovlik bilan 
bittalab terib olish kerak bwladi. Ularni Tabariy va arab geografiya olimlarining 
asarlarida, Nizomullin Shomiy va Sharafuddin Ali Yazdiyning 
«Zafarnoma»sida, Juvayniy va Rashiduddinning yuqorida tilga olib wtilgan 
asarlarida, «Nusratnoma» va «Abdullanoma»da va X-XVI asrda 
ё
zilgan barcha 
asarlarda uchratish mumkin. 
XV asr oxiri va XVI asr boshida ikki azim dar
ё
-Amudar
ё
bilan Sirdar
ё
oralig’ida joylashgan kwh’na mamlakatimizga qwshni Dashti qipchoqdan 20 dan 
ortiq qavm; qwng’irot, nayman, ming, dwrmon va boshqa qavmlar kwchib kelib, 
mah’alliy turkiyzabon xalq tarkibiga qwshildilar. «Tarixi Abulxayrxoniy», 
«Abdullanoma» va «Maktuboti Allomiy» (XVI asr) kitoblarida keltirilgan 
101
Каримов
И
.
А
. «
Тарихий
хотирасиз
келажак
йўқ
», 1-
бет
.

---

179
malumotlarga qaraganda, wzbek xalqi tarkibiga kirgan qavmlar soni 92 tag 
etgan. Bu h’aqda malumot beruvchi uchta-twrtta asarni misol tariqasida tilga olib 
wtamiz.