Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/113
tarix05.03.2018
ölçüsü5,01 Kb.
#30095
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   113

 
22
Më tutje do ta shfrytëzojmë këtë definicion për valencën e atomeve (përkatësisht të vetë elementeve), madje që 
ka raste ku edhe ky definicion nuk kënaq  dhe duhet edhe më tutje të saktësohet. Tanë për tani ne nuk do ta 
bëjmë këtë. 
Kuptimi për valencën mundet të zgjerohet edhe për grupet (grupacionet) atomike. Kështu, grupi SO
4
 në acidin 
sulfurik është dyvalent sepse është i lidhur me nga një lidhje, për dy atome të hidrogjenit. Valenca grupit SO
4
 
është e tillë, si dhe te të gjitha kripërat e acidit sulfurik (sulfatet). Ngjashëm me këtë, grupi NO
3
 është njëvalent
*

të tilla janë edhe grupi metil (CH
3
) ose etil (C
2
H
5
).  
 
Kujdes: grupacionet për të cilët bëhet fjalë më lartë nuk janë molekula! 
Për çdo rast, duhet të mbash në mend,  
Mundet të flitet për valentitetin e atomeve dhe elementeve, por edhe për grupe atomike. 
 
Valenca e elementit të njëjtë mund të jenë e ndryshme  
Pa marrë parasysh nga ajo se si është përcaktuar, disa elemente kanë valenca të përhershme, të njëjtë në të gjitha 
komponimet. Disa elemente mund të formojnë më shumë se një oksid. Në këtë rast, flasim për valencë të 
ndryshueshme të elementit (përkatësisht, të atomeve të tij). Kështu është te sulfuri (ai formon okside me formula 
SO

dhe SO
3
) ose azoti (formulat e oksideve të azotit

 janë N
2
O, NO, N
2
O
3
, NO
2
 dhe N
2
O
5
). Siç shihet, sulfuri 
në raport me oksigjenin mund të jenë katërvalent ose gjashtëvalent, ndërsa azoti mund të kenë valenca 1, 2, 3, 4 
ose 5. Valenca të ndryshueshme kanë edhe disa metale (për shembull, hekuri), përderisa të tjerët kanë valenca të 
përhershme (natriumi është, të themi, përherë njëvalent, ndërsa kalciumi dyvalent). Hidrogjeni në gjitha 
komponimet që i formon është njëvalent, ndërsa oksigjeni është praktikisht gjithnjë dyvalent

. Në gjitha 
komponimet e tij, fluori është njëvalent.  
Për shënimin e valencave shfrytëzohen numrat romak të shkruar mbi simbolin e elementit. Kështu, mund të 
shkruhet  
II
2
FeCl
ose 
III
3
FeCl
 
Domethënë duhet të mbash në mend: 
Valenca e një elementi mund të jenë e përhershme (thjeshtë  e njëjtë në gjitha komponimet e tij) ose e 
ndryshueshme (thjeshtë e ndryshme në komponime të ndryshme).  
                                                           
*
 Grupacioni i tillë është i pranishëm te acidi nitrik dhe te kripërat e tij  nitratet. Në rastin e fundit, grupacioni NO
3
 paraqet jonin e elektrizuar 
negativisht (joni nitrat).  
† Përskaj të përmendurave, ekziston edhe oksidi me formulë N
2
O
4

‡ Valenca e tillë e oksigjenit është e përcaktuar në raport me hidrogjenin.  


 
23
Valentiteti dhe  ndërtimi i formulave kimike  
Nëse një komponim është i përbërë prej vetëm dy llojeve të atomeve (të themi, A dhe B) dhe nëse i dimë 
valencat e atyre atomeve (ato le të jenë.të themi, val
 A
 dhe val
 B
), përcaktimi i ndeksave për A dhe për B të cilët 
përkohësisht do ti shkruajmë si A
x
B
y
, kryhet në mënyrën vijuese: 
  Kërkohet shumëfishi më  i vogël i përbashkët për val
 A
 dhe val
 B

  Gjendet sa herë val
 A
 përmbahet në shumëfishin e përbashkët; 
  Vlera e gjetur është vlera e indeksit x
  Gjendet sa herë val
 B
 përmbahet në shumëfishimn e përbashkët; 
  Vlera e gjetur është vlera e indeksit y
  Për vërtetim shumëzohet x 
x
 val
 A
 dhe y 
x
 val
 B

  Nëse dy prodhimet janë të njëjta, formula është e shkruar drejtë; 
  Nëse prodhimet nuk janë të njëjta, veprimi përsëritet. 
Mënyra e njëjtë përdoret edhe gjatë përcaktimit të formulave të komponimeve në përbërjen e të cilit bëjnë pjesë 
më shumë grupe atomike valencat e të cilave janë të njohura. 
Për çdo rast: 
Lexo edhe një herë veprimin e mësipërm.  
Formulat strukturore  
Për paraqitjen e përbërjes së grimcave që janë formuar prej më shumë atomeve shërbejnë formulat strukturore 
të cilat japin informatë për atë se çfarë është struktura (ndërtimi) e grimcës – molekulës ose jonit. Me fjalë të 
tjera, në formulat strukturore është treguar radhitja midis atomeve dhe mënyra e lidhjes e një atomi për tjetrin. 
Kështu, formula strukturore e molekulës së hidrogjenit do të jetë HH, formula strukturore e molekulës së 
oksigjenit mund të shkruhet si O=O, ndërsa për klorhidrikun formula e këtillë do të jenë H–Cl.  
Ngjashëm veprohet edhe gjatë shkrimit të formulave strukturore të grimcave tjera diatomike, me atë që duhet 
pasur llogari për atë se me sa lidhje midis tyre janë lidhur atomet në molekulë (ose jon). Me fjalë të tjera, vijëza 
në formulën strukturore tregon lidhjen midis atomeve. Nëse lidhja është njëfishe
*
, ajo shënohet me një vijë
Nëse lidhja është dyfishore, vendosim vijëza dyfishe, nëse është trefishe, edhe vijëzat janë trefishe. Për lidhjet 
kimike më vonë do të flitet, dhe atëherë do të kuptohet se pse nuk goxohet të shkruhen formula strukturore për 
substanca që janë të formuara prej joneve (i tillë është të themi, kloruri i natriumit). Rëndësia e vijave rrethore të 
shkruara të cilat do të takohen në disa formula strukturore do ta kuptosh edhe më vonë. Madje që formulat 
strukturore do të duhej ta manifestojnë ndërtimin e grimcave (thërrmijave,  molekula ose jone), shpesh herë flitet 
për formula strukturore edhe të substancës që është formuar nga grimcat e tilla

.  
                                                           
*
 Shpesh herë në kuptim të njëjtë përdoret edhe emri lidhje e thjeshtë. Përdoret edhe termi lidhje njëfishe. 
†  Si rregull e përgjithshme, mbaj në mend se formula strukturore nuk mund të shkruhet njësinë e formulës së definuar e cila nuk është 
grimcë. Për këtë shih edhe më poshtë.  


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   113




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə