KAYNAK B L M ,
Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3
41
Burada, B ve Ti’un çok belirgin bir kaybından kaçınmak için fazla yüksek bir ark gerilimi
kullanılmayacaktır: aksi halde istenilen çentik darbe mukavemetine erişilemez.
Örnek 3:
Bir özlü bir de dolu telle tandem kaynak. ki özlü telle tandem kaynakta elde edilen yüksek
kaliteye rağmen bu tekniğin kullanılması, dolu tellere göre özlü tellerin yüksek fiyatı dolayısıyla,
sınırlıdır. Maliyeti düşürmek üzere bir özlü telle bir dolu teli birlikte kullanmaktan ibaret bir yeni
teknik denenmiştir (FMI yöntem)
Kaynak deneyleri :
-
Ana metal : PSx70
-
Dolu tel : yüksek safiyette alaşımsız çelik
-
Özlü tel : 0,05C-0,20Si-1,2Mn-0,40Cr-0,20Mo + Ti, B
KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3
42
Kaynak süreci :
-
kaynak edilmiş birleştirme
-
φ1,2 mm bazik özlü telle MIG karşı dikiş
-
tellerin birleşimi (φ4 mm)
A.
özlü tel – dolu tel
B.
dolu tel – özlü tel
C.
2 özlü tel
Kaynak parametreleri:
Kafa1 =+ 750A, 32V, 100cm/dak
Kafa2 ≅ 650A, 34V, 100cm/dak
Bir yeni aşamada sadece biri özlü olan üç telle kaynak denenmiş olup iyi sonuçlar
kaydedilmiştir (bkz. E. Scholz and F. Weyland. – Current Status of submerged- arc welding with
microalloyed flux-cored wire electrodes – OERLIKON SCHWEISS-MITTEILUNGEN 42
(1984), No. 106, s-4-14.
ISIYA DAYANIKLI Cr-Mo ÇEL KLER N N KAYNAĞI
Çeşitli ısıya dayanıklı ana metal tiplerine tekabül eden birçok Cr-Mo ile alaşımlı tel tipi
mevcuttur: her bir 0,5 Mo – 1,2 Cr / 0,45 Mo – 2,4 Cr / 1,0 Mo – 3,0 Cr tipinden bir gaz altı teli
ile bir toz altı teli vardır.
“STEP COOLING – Kademeli soğutma” adı verilen işlemden sonra minimum niteliklerin
arandığı uygulamalarda kullanılmak üzere 2,25Cr-1Mo; 3,0Cr-1Mo tipinde teller geliştirilmiştir.
450
o
C’ta hidrokraking yoluyla ham petrolün kükürtten temizleme tesisleri gibi uzun süre 400 ile
600
o
C sıcaklığa maruz kalan konstrüksiyonlarda gevrekleşmenin vaki olduğu saptanmıştır. Bu
KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3
43
tür olguları değerlendirebilmek için kaynaklı konstrüksiyonların 3000 saat mertebesinde bu
sıcaklıklarda bir ısıl işlemden sonra tenasitelerinin saptanması gerekir.
Bu tür deneyler çok uzun ve pahalı olduğundan aynı gevrekleşme olgusuna yol açan bir ısıl
işlem türü geliştirilmiştir (bkz. J. Sebille.-Optimisation des propriétés des soudures 2,25Cr- 1Mo
aprés STEP COOLING, Revue de la Soudure 3 – 1982/11). Bu, “STEP COOLING – STC”
yöntemi olmaktadır (Şek. 32)
Çalışmalar, P, Sn, Sb ve As gibi metalin saflığını bozan elementlerin iş bu gevrekleşmede
ve özellikle fosforun segregasyonunda (ayrılıp toplanması) büyük rol oynadığını göstermiştir. Bu
itibarla son derece düşük oranlarda bu olumsuz elementlerden içeren özel özlü teller, bu
çeliklerin kaynağı için geliştirilmiştir. Aşağıdaki tablo, gaz altında kaynak edilmiş tellerle elde
edilmiş birkaç bileşim tipini verir.
KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3
44
KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3
45
Ş
ek. 33.- Bir bira mayası kolonunun (altta) içinde Fluxinox 309L ile “siyah – beyaz” birleş
tirmesi (üstte)
KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3
46
Toz altı kaynağı için STC tozları* geliştirilmiş olup bunlar da safiyeti bozan elementlerden
ancak eser miktarlarda içermektedirler. Aşağıdaki tablo bu malzemelerle gerçekleştirilmiş toz
altı kaynaklarının deney sonuçlarını gösterir.
Özlü tel uygulamaları arasında yüksek alaşımlı Cr-Ni çeliklerinin birleştirilmesiyle “siyah-
beyaz” bileştirmeleri zikredilir. Bunlar için çok düşük karbonlu (ELC) rutil-asit austenitik-
ferritik Cr-Ni özlü teli geliştirilmiştir (Fluxinox 309L). Bununla ayrıca zor kaynak edilebilen
çelikler birleştirildiği gibi 199CrNi’le kaplanacak saçların ara tabakaları da çekilebilir şöyle ki
bu, bir “siyah” ana malzeme üzerine 19Cr-9Ni alaşımının birinci tabakasını oluşturur. Aynı
ş
ekilde ısıya dayanıklı çeliklere de uygundur. 1000
o
C’a kadar da yanmaya dayanıklıdır.
Özlü tellerin yaygınlaşması ve bu arada bunların büyük ölçüde boru kaynağında
kullanılması, bu seri halde kaynağa özgü yeni tertiplerin ortaya çıkmasını sonuçlandırmıştır.
Bugüne dek dairesel MAG kaynağı hep sabit kafa ve döner iş parçası prensibine göre
tasarlanmıştır. Kullanılan tertiplerin çoğu dairesel TIG kaynağı alanında geliştirilmiştir; bunlar
bu kez sabit iş parçası, hareketli kafa prensibine uygun olarak meydana getirilmişlerdir.
Bununla birlikte böyle bir yöntem, yüksek metal terk etme oranı ve buna bağlı olarak
yetersiz ergime tehlikesi dolayısıyla, kaliteyi teminat altına alacaktır. Ayrıca, döner parçaların
dairesel kaynağı için gerekli olan ince mekanik, büyük ölçüde elektronik kontrollerin devreyi
görmesini zorunlu hale getirmiştir. Bu itibarla dairesel MAG kaynağı kavramının yenibaştan
düşünülmesi gerekmiştir.
Aşağıdan yukarı tırmanan – 6-12 saat pozisyonunda – tertip optimum çözüm olmuştur.
Böylece gerekli donanım miktarı önemli ölçüde azalmış olduğu gibi her bireysel dikiş için bütün
kaynak parametrelerinin peşinen seçilme olanağını vermektedir. Kaynakçıya sadece kaynak
çevresinde küçük intizamsızlıkları düzeltmek işi kalmaktadır.
Daha baştan itibaren, donanım ve proses teknolojisi açısından bazı koşullar saptanmış olup
bunların başında kaynak sarf malzemesi, yani telleri gelmiştir. Bahis konusu ana metale uygun
çok sayıda dolu tel denenmiş, ancak olumlu sonuç alınamamış olması, rüzgara karşı ek önleme
rağmen gözenekliliğe yatkınlık ve pasolar arası ve kenar bölgelerinde yetersiz ergime tehlikesine
bağlanmıştır.
Bunun üzerine özlü tellerle (φ1,0 ile 1,4 mm) bu aynı uygulamalar denenmiş. Bu tip
elektrotlarda özellikle önemli olan, özel uygulamalarda elde edilebilen kalite ve bu yöntemle terk
edilen kaynak metallerinde genellikle alçak kusur düzeyidir.