Microsoft Word 1 \326ZL\334 tel elektrodla b\335rle\336T\335rme ve dolgu kaynaklari doc



Yüklə 370,11 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/14
tarix06.03.2018
ölçüsü370,11 Kb.
#30645
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14

KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

61

       Şek.  54’ün  tetkikinden  iç  yapıların  hepsinin  iyi  gelişmiş  karbürlü  hiperötektik  tipinde 



oldukları anlaşılır. Bunun anlamı, A43 ve A45’un pratik olarak genellikle kaynaklarda görülen 

bir karışmanın etkilerine duyarlı olmadıklarıdır. 

 

 

       Yani başka bir deyimle bu alaşımlar, tek bir tabaka halinde karışmış halde bile niteliklerinin 



esasını  muhafaza  etmektedirler.  Klasik  kromlu  dökme  demirlerde  bu  böyle  değildir  :  4C-30Cr 

tipinde  bir  dökme  demirde,  karışmış  halde  iç  yapı,  iyi  gelişmemiş  karbürlü  hipo-ötektik  hale 

dönüşür. 

 

 



 


KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

62

BAH S KONUSU DÖKME DEM RLER N AŞINMAYA MUKAVEMET  

 

        Sertlikle  abrazyon  yoluyla  aşınmaya  mukavemet  arasındaki  basit  bağıntı  ancak  homojen 



mikro-iç yapılı alaşımlar için geçerlidir. 

 

        Karbür  çökelmeli  alaşımlarda  sertlik  ölçümü  bütün  anlamını  kaybeder  ve  alaşımların, 



aşınmaya mukavemetinin fonksiyonu olarak bir temsili sınıflandırması sadece “aşınma katsayısı” 

esasına göre yapılabilir. Bu tür katsayılar genellikle şöyle tanımlanırlar: 

 

-

  Bir  referans  çelik  numunesi  olsun;  numune,  laboratuarda  belli  aşınma  koşulları  altında  χ 



gramlık  bir  kitle  kaybına  uğruyor.  Kabul  olarak  buna  tekabül  eden  aşınma  katsayısı  100 

olarak alınıyor; 

-

  Aynı koşullar altında γ gramlık bir kitle kaybeden bir alaşımın aşınma katsayısı 



δ = (γ /χ) . 100 ile verirler. 

 

       Aşağıdaki  tabloda,  4C-30cr’lu  bir  dökme  demirinki  ile  kıyaslanmış  olarak  A43  ve  A45 



dökme demirlerinin aşınma katsayıları görülür. 

 

 



       Görüldüğü  gibi  A43  ve  45de  karışma,  4C-30Cr’dakinin  aksine,  aşınma  katsayısı  üzerinde 

hiçbir olumsuz etki yapmamıştır. 

 

        Aşağıda  tabloda,  bir  yüksek  fırın  yükleme  tertibi  üzerinde,  deneyle  sınai  uygulama 



arasındaki tutarlılığı verir. Burada A45 ile lamine, dökme veya kaynakla doldurulmuş alaşımlar 

ve seramik malzemeler için pratikte gözlenmiş aşınma oranları görülür. 

 

 

 



 

 

 




KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

63

 



“DÖKME DEM R” ÖZLÜ TELLER   

 

TEL T PLER

 

 



        A43 ve A45 telleri iki varyant halinde mevcutturlar. 

 

a.



  “Açık  ark”  varyantı;  başlıca  φ2,8  mm  çapında  kullanılıp  sırasıyla  A43-0  ve  A  45-0  ile 

gösterilirler. 

b.

  “toz  altı  arkı”  varyantı;  başlıca  φ4,0  mm  çapında  kullanılıp  sırasıyla  A43-S  ve  A45-S  ile 



gösterilirler. Bu tellerle birlikte kullanılan toz, alaşımsız bazik bir toz olup SA ile gösterilir. 

 

KULLANMA TEKNOLOJ LER  – PARAMETRELER 

 

a.

  “O” tellerinde 

En sık kullanılan teknolojiler şunlardır; 

 

-

  yarı-otomatik dolgu; 



-

  tek tel ile ve yanal salıntılı veya salıntısız otomatik dolgu; 

-

  paralel iki telli (“ikiz ark”), yanal salıntılı veya salıntısız otomatik dolgu. Aşağıdaki tablo, 



bütün hallerde kullanılan parametreleri verir: 


KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

64

b.



  “S” tellerinde 

 

Bunda da teknolojiler tek ve çift (“ikiz ark”) telle dolgudan ibarettir. Parametreler şunlardır: 



 

 

“DÖKME DEM R” ÖZLÜ TELLERLE UYGULAMA ÖRNEKLER  

 

 

 



 

 

 




KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

65

 



 

 

 



        Endüstride aşınma konusunun önemini vurgulamaya gerçekten gerek yok, şöyle ki Federal 

Almanya’da  bunun  her  yıl  birkaç  milyar  DM  zarara  yol  açtığını  söylemek  yeterlidir.  Bunda 

sadece  demir-çelik  endüstrisinin  payı  yaklaşık  1,5  milyar  DM  olmaktadır.  Bu  itibarla  bu 

masrafların azaltılmasına yönelik sistematik yöntem bulunması bütün ilgileri toplamaktadır. Bir 

çelikhanede  aşınmaya  maruz  parçaların  büyük  bölümü  arasında  eksenel  olarak  simetrik 

blooming  hadde  merdaneleri  özellikle  önemli  olmaktadır:  bunlar  hem  çok  sayıda  kullanılırlar, 

hem  de  ana  üretim  hattında  yer  almakla  bunların  herhangi  bir  durması  halinde  büyük  zarar 



KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

66

meydana  gelebilmektedir.  Bu  itibarla  yapılmış  titiz  çalışmalar  sonucunda  yine  özlü  bant 



elektrotla  toz  altı  dolgu  kaynağında  karar  kılınmıştır.  Bu  merdanelerde  (şek.  52  ve  53e  bkz.) 

FLUXOMAX serisi özlü bant elektrotlar kullanılmaktadır. 

 

         Bu  merdanelerin  eksenel  olarak  simetrik  parçalar  olmaları  dolgu  işinde  kolaylık 



sağlamaktadır şöyle ki herhangi bir eski torna, bu işte kullanılabilir (Şek. 61). 

 

 



 

 



KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

67

 



 

STANDARDLAR 

 

KEND N   (GAZSIZ)  KORUYAN  ÖZLÜ  TEL  ELEKTRODLA  KARBONLU  VE 

ALÇAK ALAŞIMLI ÇEL KLER N KAYNAĞI

 

 



         Daha  önce  irdelenmiş  olduğumuz  gazsız  olarak  kendini  koruyan  “açık-ark”  özlü  tel 

elektrodu ile kaynak sürecinin göreceli olarak yeni bir çalışma şekli olması itibariyle bu tellerin 

elle yarı-otomatik olarak kullanılması, kaynakçılarda bir endişe yaratır. 

 

         Ancak deneyimli bir kaynakçının bir gün içinde gerekli performansa ulaştığı görülmüştür. 



 

ELEKTROD SINIFLANDIRMASI 

 

       “Açık  ark”  (kendini  koruyan-self  shielded)  ve  gaz  korumalı  özlü  tel  elektrot  tipleri  için 



AWS A5-20-69 sınıflandırması, genel olarak aşağıdaki tabloda görülür. 

 

       Burada E, elektrot (ark kaynağı); sonraki iki rakam, bin psi cinsinden minimum kaynaklı hal 



çekme mukavemetini; T de telin tüp-boru şeklinde oluşunu ifade eder. Son takı ise, terk edilen 

kaynak metalinin kimyasal bileşimi, akım tipi, çalışma kutbu, gazlı ya da gazsız kullanılabileceği 

üzerine  dayanan  bir  özel  gruplaşmayı  ifade  eder.  Sınıflandırma  sistem  performans 

karakteristiklerini tanımlamaz. 

 

 

 



 

 

 



 

 



KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

68

 



 

 

 



 

 

 



 

 



KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

69

 



 

 

 



 

 

 




KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

70

Özlü  tellerle  yapılmış  kaynakların  mekanik  nitelikleri,  sağlamlık  ve  kullanılabilirlikleri  için 



gerekli deneyler 

 

          Buradaki E60T-7, E60T-8, E70T-3, E70T-4, E70T-6 tipleri “açık ark”, yani gaz korumasız 



kullanılan, “kendilerini koruyan” elektrotlardır. Öbürleri CO

2

 ile kullanılırlar. 



 

Özlü tellerin terk ettiği kaynak metali için AWS A5. 20-59 mekanik nitelik koşulları 

  

 



a-

  kaynaklı hal mekanik nitelikleri 

b-

  koruyucu gaz şöyle gösterilir: 



CO2 = karbon dioksit 

yok = ayrıca koruma gazı yok 

c-

  ters kutup, elektrodun (+); düz kutup, elektrodun (-) anlamındadır. 



d-

  tek paso elektrotları için gerekli 

e-

  çok paso elektrotları için gerekli 



f-

  minimum üzerinde uzamada her yüzde bir için, gerekli akma sınırı ya da kopma mukavemeti 

minimumu, veya her ikisi birden, 100 psi azalabilir. 

 

 




KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

71

Toz altı tozu sınıflandırılması için AWS A5.17-69 mekanik nitelik koşulları 

 

 

KORUYUCU KAYNAK GAZLARI – DIN 32526 



Gazların safiyet ve çiğ noktaları 

Gazların nitelikleri 

 

 



 


KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

72

 



 

ÖZLÜ TELLE ELEKTROGAZ KAYNAĞ

 

        Konunun  ayrıntılarına  girmeden  önce,  birkaç  tanımlama  yapacağız.  Bu  bağlamada 



kullanıldığı  kadarıyla  bir  kaynak  tekniği,  elektrot  metali  ve  dekapanın  (toz)  kaynak  bölgesini 

nasıl beslediği, kaynak metalinin dış yüzeyinin nasıl şekillendiği, kaynak işleminin ve istenilen 

kaynak  değişkenlerinin  stabilitesini  muhafaza  etmek  için  hangi  önlemlerin  alındığı  ve  kaynak 

işlemi  ilerledikçe  iş  parçasının  nasıl  yerinden  oynatıldığı  hususlarına  dayanır.  Belli  bir  kaynak 

tekniğinin seçimi her şeyden önce mamul tasarımı ve kaynağın şekline bağlı olur. 

 

 



 

 



KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

73

 



 

        1950’lerin  başlarında  Kiev  Paton  Elektrik  Kaynağı  Enstitüsü’nden  tek  pasolu  dikey 

kaynaklar  yapmak  için  olan  cüruf  prensibini  kullanan  teçhizatın  geliştirilmiş  olduğu  haberi 

yayınlanmıştı.  Süreç  az  çok  klasik  toz  altı  kaynağı  prensibinden  hareket  ediyordu  (şek.65). 

Elektroslag (elektrocüruf) kaynağı doğmuştu. 

 

 



 

 



KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

74

Ş



ek 65. – elektroslag yönteminin şematik görünüşü. 

E.D. = kuru elektrod serbest uç uzunluğ

E.W. = ıslak elektrod serbest uç uzunluğ

D.S. = cüruf banyosu derinliğ

D.W. = kaynak banyosu derinliğ

W = kaynak banyosu genişliği

 

 



       Kaynak  parametreleri  birleşerel  üç  hususu,  ezcümle  (a)  kaynak  banyosunun  derinliği;  (b) 

kaynak genişliği ve (c) ergimiş ana metal miktarını denetim altında tutarlar. (a) ile (b) genellikle 

(W/DW)  kaynak  şekil  katsayısını  vermek  üzere  birleşik  halde  olurlar;  bu  katsayının  soğuma 

sırasında  kaynak  banyosunun  kristalleşme  şekli  üzerinde  önemli  etkisi  vardır.  (c)  hususu,  ilk 

ikisine göre daha az önemlidir; ancak ana metalin yüksek oranda kükürt içermesi halinde kaynak 

metali orta kısımda çatlamaya eğilimli olur. 

 

       1950’lerde  SSCB’de  ilk  olarak  meydana  getirilmiş  ve  çok  özet  olarak  betimlediğimiz 



elektroslog kaynak yöntemi prensibini özellikle 10 ile 40 mm kalınlıklar arasında saçların dikey 

kaynağına  ekonomik  bir  çözüm  olarak  değişik  şekilde  uygulamak  fikri  elektrogaz  kaynağının 

gelişmesine yol açacaktı. Bu elektrogaz kaynağına ilk başlarda “CO

2

 atmosferinde çeliğin kalıplı 



kaynağı” adı verilmişti. 

 

 




KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

75

      Elektrogaz  kaynağı,  tıpkı  onun  prensip  babası  elektroslag  gibi,  ergimiş  metal  banyosu 



hareketli  (kayar)  kalıplar  tarafından  birleşme  yerinde  tutulur  ancak  elektroslag’da  birleşme 

yerinin  kenarları  ve  elektrod  metali  yüksek  sıcaklığa  getirilmiş  bir  elektriksel  iletken  cürufun 

teması  ile  ergimişken,  gaz  altında  kaynakta  (elektro  gaz’da)  bu  ergime  CO

2

  koruması  altında, 



elektrodla  banyo  arasında  tutuşan  ark  tarafından  sağlanır.  Koruma  saf  CO

2

  ile  olabileceği  gibi 



genellikle  karışımla  yapılmaktadır.  Şek.  66’da  başlıca  aksamın  tertip  şekli  ile  kaynağın  nasıl 

aşağıdan yukarıya doğru ilerlediği şematik olarak görülür. Burada 

 

1= uçtan görünen, birleşecek saçlardan biri 



2= artık soğumuş kaynak metali 

3= ergimiş halde kaynak banyosu 

4= sabit(bazen hareketli-kayar) bakır kalıplı levhası 

5= soğutma suyu ve CO2 gazı ithali ile birlikte kayar bakır kalıp 

6=  (görülmüyor)  kayar  5  No.lu  kalıbın  dikey  hareketi    ve  tel  elektrodun  açılma  sistemine 

kumanda eden termo-çiftler 

7= tel elektrod 

8= elektrodun temas tüpü 

 

       Her  ne  kadar  elektrogaz  kaynağında  çıplak  dolu  tel  kullanılabilirse  de  deneyler  özlü  telle 



kıyaslanmayacak kadar üstün sonuçlar alındığını göstermiştir. Gerçekten özlü tel (FLUXOREX 

EG  35.21)  kaliteli  bir  kaynak  için  çok  uygun  alaşım  elementlerini  beraberinde  getirmekte  ve 

faydalı rol oynayan bir cüruf hasıl etmektedir. 

 

       Bir  yanal cüruf tabakasının sürdürülmesini kolaylaştırmak üzere hareketli 5 kalıbı hafif bir 



kemer arz eder (şek. 66b’de 9). Bunun yuvarlaştırılmış şekli, bunun dışında, kaynak dikişine bir 

hafif fazla kalınlık sağlama amacını güder. 

 

       Yukarıdaki  tertipler  sayesinde,  aşağıdaki  özellikleri  haiz  dik  veya  hafifçe  meyilli 



birleştirmeler meydana getirmek mümkün olmaktadır: 

 

-



  Kaynak tek bir pasoda gerçekleştirilir. 

-

  Ergime hızı yüksektir 



-

  Tel elektrod sarfiyatı ılımlıdır (elektroslag’dakinin yakl. Yarısı) 

-

  Nüfuziyet iyidir 



-

  Her iki saç arasındaki açısal şekil değiştirme azdır 

-

  Dikişin yüzeyi düzgün ve kertiksizdir 



-

  Kaynak tok olup mekanik karakteristikleri iyidir. 

 

 



KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

76

B RLEŞME YER  EĞ M N N ETK S  

 

       Birleşme  yeri pratikte hiçbir zaman tam dikey  olmazsa da bunun eğimi birkaç dereceyi de 



geçemez. Şöyle ki: 

 

       Gaz altındaki süreçte ark, elektrod teli ile birleşecek parçaların katı kenarları arasında değil, 



sadece bu telle bir sıvı banyo arasında tutuşur. Bu itibarla sıvının yüzeyi haylice çukur olup şek. 

67a’daki kesiti arz eder. Heyet sağa yatırılacak olursa (Şek.67b), sıvı yüzey kayar kalıba doğru 

yükselip  sabit  kalıp  tarafında  alçalacaktır.  Arkın  banyo  ile  temas  bölgesi  artık  elektrod  teline 

dikey olmaktan çıkar ve karakteristik kusurların ortaya çıktığı görülür: sağ tarafta çentikler, cüruf 

girmeleri ve bindirmeleri ve hatta solda ergime noksanı.  

Ş

ek.67 

 

 

      Heyet sola doğru yattığında kaynak tamamen farklı bir şekil alır ve sağda nüfuziyet eksikliği 



ve solda çentikler görülür. 

 

 



      Gemi  inşaatında.  Şek  67b’deki  duruma  sık  rastlanır  ve  meyil  20

o

’ye  kadar  varabilir.  Bu 



takdirde  elektrot  telinin  pozisyonu  değiştirilir  ve  tel  kayar  kalıba  yaklaştırılarak  ve  ergime 

banyosunun yüzeyine dik pozisyona daha yakın olması için doğrultulur. 

 

 

 



 

 

 



 


KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

77

Ş



ekil 68 

 

 



 

 

 



 

 

 




KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

78

 



 

AĞIZLARIN HAZIRLANMASI 

 

       Yöntemin  ilk  ortaya  çıktığı  günlerden  itibaren  15  ila  17mm  lik  açıklıkla  küt  alın  üzerinde 



çalışılmış.  Bugün,  ekonomik  mülahasalarla  daha  çok,  takviyeli  veya  takviyesiz  V,  ya  da  Y 

ağızlar  üzerinde  kaynak  yapılmaktadır.  Elektrot  teli,  kaynak  ağzı  kesitinin  ağırlık  merkezinde 

bulunur(eğim halinde, yukarda söylendiği gibi hareket edilir). 

 

       Çeşitli kalınlık ve ağız şekillerine göre ilerleme hızları şek-68’de verilmiştir. 



 

         

Elektroslag kaynağında olduğu  gibi saçlar  altlarından en az 15 mm kalınlıkta bir levha ile 

takviye  edileceklerdir;  böylece  kaynak  banyosunun  oluşmaya  başladığı  keson  sızdırmaz  hale 

gelir  (şek.  69).  Kaynaktan  sonra  bu  takviye  levhasının  kesilip  atılmasından  kaçınmak  için  bu 

levha  iki  saç  arasındaki  açıklığa  (örtülü  elektrot  ya  da  gaz  altı  ile)  peşinen  kaynak  edilir  ve 

böylece  elektroslag  birleştirmesinden  sonra  burada  kalabilir.  Kaynak  başlangıcını  ön  ısıtmak 

faydalı olabilir. 

 

       Üst  kısım  da,  kaynak  banyosunun  saçların  üst  düzeyine  varmasına  kadar  kalıplara  kayıtlık 



etmesi için iki kuvvetli kulakla uzatılır (şek. 69). 

 

 



 

 



KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

79

 



UYGULAMA 

 

      Elektrogaz yöntemi, 10 ile 40 mm kalınlıkta (bu kalınlıktan sonra elektrocüruf – elektroslag 



–  sistemi  devreye  girer)  alaşımsız  veya  hafifçe  alaşımlı,  25m’yi  bulan  konstrüksiyon  çelikleri 

üzerinde dik veya hafifçe meyilli kaynaklar meydana getirmek için tasarlanmıştır. 

 

       Bu tür kaynaklara gemi teknelerinde, büyük sarnıçlarında, kimya ve petrol endüstrileri için 



kulelerde... rastlanır. Daha başka uygulamalarda da başarıyla kullanılmıştır: çok kalın kesiti I ve 

H profilleri vb. 

 

       Orijinal uygulamalar arasında, petrol rafinerilerinde rastlanan büyük küresel depoların imali 



zikredilecektir. Bütün kaynak tertibatı, saçlar üzerine doğal mıknatıslarla tespit edilen kavisli bir 

kremayer üzerinde birleştirme yerine paralel olarak hareket eder. 

 

       Dikey  durumunda  tam  mekanize  kaynak  için  OERLIKON  bir  özlü  tel  elektrogaz  kaynak 



tertibatı  meydana  getirmiştir  (bk.  Şekil  s.  63).  Bunda:  kaynak  süreci  tam  otomatik  olarak 

kumanda edilir; çıkma hızı elektronik olarak ayarlıdır. 



 

Yüklə 370,11 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə