Microsoft Word 1 \326ZL\334 tel elektrodla b\335rle\336T\335rme ve dolgu kaynaklari doc

KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

6 

           Tozatlı kaynağı, ve haydi haydi gaz altı kaynağı, sadece dolu tellerle kullanıldıkları sürece 

bir “genellik eksikliği” diye nitelenebilecek bir durum arz ederler şöyle ki: 

 

           Sadece  haddeden  çekilebilen  dolu  tellerin  bulunabilmesi,  terk  edilmesi  mümkün  metal 

birleşimlerine sınırlamalar getirmektedir. 

 

           Özlü telin ortaya çıkışı soruna, birleştirme kaynağında olduğu kadar dolgu kaynağında da 

sade, basit bir çözüm getirmiştir. 

 

           Bu ikinci alanda, “açık ark” varyantında kullanılan özlü tel ayrıca yeni ufuklar açmıştır. 

Göreceğiz bunları aşağıda. 

 

ÖZLÜ TEL N PRENS B  

 

Telin ortasındaki toz madeni elementlerle metalik elementlerden oluşmuştur. 

 

-

  Madeni elementler, ergitici – cüruf oluşturucu, ark düzenleyici (stabilizatörü) ve teknolojik 

ve bazen de metalürjik roller gibi değişik işlevler yüklenmişlerdir. 

-

  Metalik  elementler,  durumlara  göre,  oksitten  temizleme,  azotun  tespiti  (stabilizasyonu)  ve 

çoğu kez de çeşitli alaşım elementinin ithaline yöneliktirler. 

 

Döneceğiz bu konuya. 

 

           Özlü teller üç büyük sınıfa ayrılabilir: 

 

a-

  “S” ile gösterilen (“Submerged”), toz altı arkı için olanlar. 

b-

  “G” ile gösterilen (“Gas”), gaz altı kaynağı için olanlar. 

c-

  “O”  ile  gösterilen  (“Open  ark”),  kendi  tozundan  başka  hiçbir  koruma  olmadan  metal  terk 

eden “açık ark” kaynağı için olanlar. 

 

AWS sınıflandırmalarının ayrıntıları sonda verilecektir. 

 

           Hangi sınıfa dahil olurlarsa olsunlar, bütün özlü teller tamamen dolu teller gibi görünürler. 

Aynı şekilde taşınıp işlenirler, yani hiçbir özel önlemi gerektirmezler. 

 

           Klasik kaynak donanım ve makineleri özlü telleri dolu teller gibi kabul ederler şu farkla ki 

sürükleyici  makaraların  profilleri,  özlü  tellerin  ezilmelerini  önleyecek  şekildedir.  Konuya 

aşağıda döneceğiz. 

 

---

KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

7 

ÖZEL B LEŞ MLER N GERÇEKLEŞT R LMES  

 

           Belli bir tel bileşiminin gerçekleştirilmesi için üç değişken dikkat nazara alınacaktır: 

 

a-

  Saç bandın cinsi. 

b-

  Dolgu tozunun cinsi. 

c-

  Bitmiş tele göre dolgu oranı. 

 

           Bu üç değişken üzerinde oynayarak çok değişik birleşimler gerçekleştirebilir: 

 

-

  Prensip itibariyle herhangi haddelenebilir bir metal banddan hareket edilebilir ancak bunun 

yoğurulma ile aşırı ölçüde sertleşmeyen cinsten olması şarttır. 

-

  Pratik olarak dolgu tozu herhangi bir türlü terkip edilebilir. 

-

  Saç  bandın  ölçüleri  ve  tozların  izafi  yoğunluğu  ile  oynayarak  doldurma  katsayısı  geniş 

sınırlar içinde değiştirilebilir. 

 

           Açıklayıcı iki örnek olarak, özlü tele başvurarak elde edilmiş iki uç bileşimi verelim: 

 

-

  bir yumuşak çelik bant levhadan hareketle 4,0C – 4,0Mn – 30Cr. 

-

  bir nikel bant levhadan hareketle 0,5C-3Si-3B-15Cr-75Ni 

 

           Terk edilen kaynak metalinin bileşimi tellerle dekapanlar, tellerle koruyucu gaz veya yine 

“açık  ark”  tipindeki  tellerde  bunlarla  atmosfer  arasındaki  muhtemel  reaksiyonların  bir 

fonksiyonu olmaktadır. 

 

B LEŞ MLER N TEKRARLANAB L RL Ğ  

 

           Kesin  olarak  değerlendirebilmek  için  teller,  aynı  bir  imalat  çerçevesi  içinde  ve  bir 

imalattan öbürüne mükemmelen sabit (değişmez) bir bileşim arz etmelidirler. 

 

           Mükemmel  bir  bileşim  tekrarlanabilirliği,  ancak  aşağıdaki  önlemlerin  alınmasıyla 

mümkün olabilir: 

 

a-

  Ham maddelerin cins ve yapısal ve granülometrik karakteristiklerinin özenle seçimi. 

b-

  Saç bantların ölçülerinin sürekli sıkı denetimi. 

c-

  şlenme  koşullarının  sürekli  sıkı  denetimi  :  tartılar,  karışımların  homojenleştirilmeleri,  saç 

bandın tamburdan açılma ve tozların akma hızı vb. ... 

 

---

KAYNAK B L M , Burhan Oğuz, Oerlikon Yayını, 1988, Sayı 3 

8 

           Deneyin  doğruladığı  gibi,  sıradan  imalatta,  bileşimi  aşağıdaki  toleranslar  içinde  kalan 

teller elde edilmektedir: 

 

doldurmada +,- %1 ile 2 

bitmiş telde +,- %3 ile 5 

 

           Kullanıcı  için  bu  sonuncu  sınırlar  anlam  taşır.  Örneğin  bir  ortalama  5Cr  ve  0,5  Mo  tel 

bileşimi için %3 alt sınır, %4,85 ile 5,15 Cr ve %0,485 ile 0,515 Mo bileşim sapmalarına; %5 üst 

sınır ise %4,75 ile 5,25 Cr ve 0,475 ile 0,525 Mo bileşim sapmalarına tekabül eder. 

 

ÖZLÜ TELLER N BAŞLICA AVANTAJLARI

 

 

1.

  EKONOM K DÜZEYDE 

 

           Özlü  telin  avantajı,  tekabül  eden  dolu  telin  bulunmadığı  hallerde  hemen  belirir  ki  bu, 

özellikle dolgu alanında, çok sık görülür. 

 

           Bu avantaj, tekabül eden telin haddeden çekilmesinin zor olduğu bileşimlerde deyine çok 

belirgindir.  Örneğin  bakırlı  çeliklerde  ya  da  istenilen  bileşimin  çok  kullanılan  bir  bileşim 

olmayıp  buna  az  miktarlarda  ihtiyaç  duyulması  ve  dolayısıyla  çelikhanede  imalinin  rantabl 

olmadığı teller için yine özlü tel rakipsiz olarak ortaya çıkar. 

 

2.

  TEKN K DÜZEYDE 

 

           Özlü teller aşağıdaki işlemlere kolaylıkla yatkınlık gösterirler. 

 

a-

  Bileşimleri, tek bir dekapanla terk etmenin mümkün olacağı şekilde etüt edilmiş tam bir tel 

yelpazesinin meydana getirilmesi 

b-

  Çeşitli alaşım elementleri oranının tekabül eden dolu tellerde, genellikle kabul edilenlerden 

daha  dar  sınırlar  içinde  tutulan  tellerin  meydana  getirilmesi.  Özlü  tellerin  bileşim  sapma 

sınırları yukarda verilmişti. 

 

3.

  TEKNOLOJ K DÜZEYDE 

 

a.

  Karışma Düzeyi 

 

           Aynı  çalışma  koşulları  altında  ve  özellikle  toz  altı  kaynağında  özlü,  aynı  çapta  bir  dolu 

tele  göre  daha  az  nüfuziyet  arz  eder.  Bu,  Joule  etkisiyle  özlü  telin  göbeği  ısıtılmayıp  soğuk 

---