Microsoft Word 1 iç kapak doc



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/133
tarix23.02.2018
ölçüsü5,01 Kb.
#27534
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   133

 
3
siyasi ve hukuk literatüründe değişik anlamlarda kullanılmaktadır. Siyasi rejim 
kavramını belli bir teorik çerçeveye oturtmadan çalışmamızın sağlıklı bir şekilde 
yürütülmesi olanaksızdır. 
Totaliter sistemin dağılmasından sonra yeni siyasi sisteme geçiş genel olarak 
“demokratikleşme” veya “demokrasiye geçiş” süreci olarak adlandırılır. Genel 
anlamda demokratikleşme süreci demokratik düzenin inşa edilmesine yönelmiş 
siyasi ve sosyal değişikliklerdir.
2
 Burada “demokrasiye geçiş” nispi anlamda 
kullanılır. Çünkü söz konusu demokratik geçişlerin oydaşmacı bir demokrasiyle 
sonuçlandığını söylemek de imkansızdır: Zira bu süreçte demokrasiye geçiş çoğu 
zaman engellenmiş veya yalancı demokrasi söylemleri altında  şekillenen otoriter 
rejimlere kaymıştır.
3
  
2. Genel Kamu Hukuku dalının Siyaset Bilimi ve Siyaset Sosyolojisi dalları ile 
sınırlarına değinerek, siyasi rejim değişmeleri (transformation, transition) disiplinin 
oluşturulması sorunu tartışılacak. 
Günümüzde Siyaset Biliminde ve Genel Kamu Hukukunda siyasi rejim 
değişmeleriyle karakterize olunan geçiş süreci genelde tranzisyon  veya 
transformasyon terimleri ile ifade edilir. Geçiş sürecini araştıran disiplin veya bilim 
dalı ise Transitoloji adlandırılır. Transitoloji disiplinin araştırma konusu siyasi 
rejimlerin değişmesine neden olan siyasi süreç ve bu süreci etkileyen siyasi faktörler
kurumlar, hukuksal mekanizmalar ve onlar arasındaki ilişkileri düzenleyen 
normlardır.  
3. Küresel demokratikleşme dalgaları kapsamında post sosyalist ülkelerde 
siyasi rejim değişmelerinin tarihsel aşamaları ele alınacak, günümüzdeki 
demokratikleşme sürecin yeni bir dalga olup olmaması konusu tartışılacak. 
1990’lı  yılların başlarından itibaren sosyal bilgiler literatürüne yeni kavram 
olan demokratikleşme dalgası girdi. Demokratikleşmeye ilişkin dalgalar kuramı 
Samuel  Huntington tarafından “Üçüncü Dalga:Yirminci Yüzyıl Sonlarında 
                                                 
2
 Bkz:  Эрмэ, Г., Культура и демократия, Прогресс, ЮНЕСКО Москва, 1994. Orj: Hermet, G., 
Culture et démocratie, Paris, Albin Michel, 1993. 
3
 Мельвиль, А.Ю., «Опыт теоретико-методологического синтеза структурного и процедурного 
подходов к демократическим транзитам», Полис, (Политические исследования), № 2,1998.  


 
4
Demokratlaşma”
4
 (The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century) 
eserinde işlenip hazırlanmıştır.  Hantigton’a göre “Bir demokratikleşme dalgası, belli 
bir zaman içinde demokratik olmayan rejimlerden demokratik rejimlere doğru 
gerçekleşen ve aynı zaman dönemi içinde aksi yöndeki geçişlerden çok daha fazla 
sayıda olan bir grup geçişidir.”
5
 Demokratikleşme dalgası aynı zamanda siyasi 
sistemin liberalleşmesi ve kısmen demokratikleşmesini öngörmektedir. Hantigton’a 
göre demokratikleşme dalgası üç aşamadan ibarettir. Bunlardan birinci, uzun 
demokratlaşma dalgası 1818–1926 (birinci ters dalga 1922–1942), ikinci kısa 
demokratlaşma dalgası 1943–1962 (ikinci ters dalga 1958–1975) yıllarını kapsarken, 
üçüncü demokratlaşma dalgası ise 1974 yılından bugüne kadar devam etmektedir.
6
 
Bir kadar farklı  şekilde Ph. Schmitter dört demokratikleşme dalgasının 
olduğu tezini ileri sürmektedir.
7
 Huntingon’un kuramına göre üçüncü dalga İkinci 
Dünya Savaşından sonra başlamıştır. Ph. Schmitter’e göre ise Portekiz’deki 1974 
askeri darbesinden sonra dördüncü demokratikleşme dalgası başlamıştır. Post 
sosyalist siyasi rejim değişmelerinin bu dalgalar kapsamında ele alınması veya özgün 
bir dalga olup olmadığı tartışılabilen bir konudur.  
4. Siyasi rejim değişmelerinin kuramsal çerçevesi kapsamında post sosyalist 
ülkelerdeki siyasi rejimlerin oluşumu, gelişimi ve ileri dönük tahminlerle ilgili 
araştırma yapılacak. 
Belli bir ülkede demokratikleşme sürecinin incelenmesi zamanı 
demokratikleşme aşamalarının birbirinden ayrılması önemlidir. Değişik ülkelerde 
demokratikleşme süreci ulusal çapta gelişen tarihi olaylara bağlıdır. Bu olaylardan 
her birisi gerek otokratik düzenin dağılmasında veya uzun zaman sürecinde 
olgunlaşmasında, gerekse de demokratik kurumların oluşumunda kırılma noktasıdır.
8
 
Demokratikleşmeyi tarihsel gelişim süreci içinde ele alırken bu süreci hazırlayan 
tarihi koşullar, ön şartlar ve tarihsel geleneklerin (siyasi kültür tarihi) de dikkate 
                                                 
4
 Huntington, S. P., Üçüncü Dalga:Yirminci Yüzyıl Sonlarında Demokratleşme (Çeviren: Ergun 
Özbudun), Yetkin yayınları, Ankara 1996. Huntington S., The Third Wave: Democratization in 
the Late Twentieth Century, Norman and London, 1991. 
5
 Huntington, S. P., 1996, s. 11.  
6
 Bkz: Huntington, S. P., 1996, s. 11-22. 
7
 Schmitter Ph.,‘Waves of Democratization’, The Encyclopedia of Democracy,Vol.2, (ed. S. M. 
Lipset), Routledge,  London 1995. 
8
 Мадатов, А.С.,, 2001, с. 45-56, с. 52. http://www.humanities.edu.ru/db/msg/45665 


 
5
alınması gerekir. Buna göre de post sosyalist ülkelerde siyasi rejimlerin değişim 
sürecinin karakterini anlamak için bu sürecin tarihsel gelişim süreci bağlamında 
incelenmesi çok önemlidir.  
Tarihteki demokratikleşme süreçleri incelenirken otokrasiden demokrasiye 
geçişin değişik yöntemleri olduğunu görebiliriz. Stepan’a göre, demokratikleşmede 
dış faktörlerinin (örneğin, savaş, fetih) ağırlıklı olduğu yolun yanı sıra, iç faktörlerin 
ağırlıklı olduğu yollar da vardır. Bunlar şu  şekilde sıralanmaktadır: 1) 
Demokratikleşmenin otoriter rejim içinden başladığı durumlar 2) Otoriter rejimin 
toplumun girişimiyle sona erdirilmesi 3) Partiler arası sözleşmeler 4) Demokratik 
reformcu partilerin öncüllüğündeki ayaklanmalar 5) Marksistlerin öncüllüğündeki 
devrimci savaşlar.
9
  
Başka bir sınıflandırmada bu yollar 1) Devrim yolu (Örn: İngiltere Burjuva 
Devrimi, Büyük Fransız Devrimi, ABD’nin bağımsızlığı, 1917 Rus Şubat Devrimi 
ve 1974 Portekiz Devrimi vs.)  2) Evrim yolu (Bazı Avrupa ülkelerinde 17. 
yüzyıldan 20. yüzyıla kadar devam eden demokratikleşme süreci) 3) Dış koşulların 
etkisi altında demokratikleşme süreci (Örn: İkinci Dünya Savaşından sonra Almanya, 
İtalya ve Japonya) 4) Tepeden demokratikleşme (Örn: 1970’li yılların sonu ve 80’li 
yılların başında Brezilya) 5) Karma modeller olarak belirtilmektedir.
10
 Eski SSCB ve 
Doğu Avrupa ülkelerinin ekseriyetinde karma modeller uygulanmaktadır. Yani 
yukarıda gösterilen nedenlerden her hangi birinin pür şekilde kullanıldığı 
söylenemez.  
E. Özbudun bu yolları daha basitleştirilmiş  şekilde üçe ayırmaktadır: 1) 
Reforma yoluyla demokratikleşme 2) Kopma yoluyla demokratikleşme 3) Sözleşme 
yoluyla demokratikleşme.
11
 
5. Post sosyalist ülkelerde rejim değişmeleri açısından karşılaşılan sorunlar, 
iç ve dış faktörlerin etkisi ele alınacak. 
                                                 
9
 Stepan, A., “Paths Toward Redemocratization:Theoretical and Comparative Considerations”, 
Transitions from Authoritarian Rule:Comparative Perspectives, (ed: Guillermo O’Donnel, 
Philippe C. Schmitter and Lawrence Whitehead), The Johns Hopkins University Press, Baltimore 
and London,  1986, s. 72-84. 
10
 Мадатов, А.С., 2001, с. 45-46. http://www.humanities.edu.ru/db/msg/45665 
11
 Bkz: Özbudun, E., Demokrasiye Geçiş Sürecinde Anayasa Yapımı, Ankara 1993, s. 19-40. 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   133




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə