Microsoft Word 1 iç kapak doc

 
8
Bu anlamda Güney Avrupa, Merkezi Amerika, Asya ve Afrika, Doğu ve 
Merkezi Avrupa ve eski SSCB ülkelerde yaşanan demokrasiye geçiş süreci o kadar 
değişiktir ki onları her hangi tek bir model üzerine oturtmak imkansızdır. Bazı 
durumlarda, Güney Amerika ve bazı Merkezi Amerika ülkelerinde belli bir mantıkla 
(veya devamlılıkla) yürütülen demokratikleşme süreci bu veya diğer derecede 
başarılı olmuştur.
24
  
İspanya’da demokratikleşme sürecinin kuramcılarından ve uygulayıcılarından 
olan  F. Gonzales şöyle yazmaktadır: “..zannetmiyorum ki dünya çapında uygulanan 
bir üniversal siyasi geçiş mekanizması vardı.  Otoriter diktatörlük şeklinden 
demokrasiye geçildiği zaman her hangi bir siyasi değişim  için daha fazla karşılaşılan 
ve daha genel unsurlarla ilgili fikir yürütmek …. daha faydalıdır.” Gonzales değişim 
isteği, toplumsal değişimle ilgili çoğunluğun iradesi, toplum üyelerinin anlaşma, 
oydaşma yeteneği gibi unsurları sıralamaktadır.
 25
  
Sosyalizm sonrası ülkelerde siyasi rejim değişmeleri bugün de devam eden ve 
henüz tamamlanmamış bir süreçtir. Buna göre de çalışmamızın kapsamı bu sürecin 
bir halkasını oluşturan anayasal yapılanma süreciyle sınırlandırılmıştır. 
 
C. ÇALIŞMANIN YAPISI 
Çalışmamız dört ana bölümden oluşmaktadır.  
Birinci bölümde; genel olarak siyasal rejim ve rejim değişmeleri kavramları 
ve öğeleri, değişim süreçleri yöntem ve etkenleri irdelenecektir. 
İkinci bölümde; sosyalizm öncesi dönemde Batı ve Doğu Avrupa’da siyasi 
kültür ve siyasi düzen konusu ele alınarak incelenecektir. 
Üçüncü bölümde; Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa ülkelerinde sosyalist 
siyasi rejimin gelişimi ve sosyalist anayasaların özellikleri ele alınacaktır. 
                                                                                                                                          
отечественных реформ, Pro et contra, Том 4, № 3, 1999.  http://www.carnegie.ru/ru/print/62636-
print.htm 
24
 Харитонова, О., «Генезис демократии (Попытка реконструкции логики транзитологических 
моделей)»,  Полис, (Политические  исследования),  № 5, 1996, c. 70-78. Bova R., “Political 
Dynamics of the Post-Communist Transitions", World Politics (October) 1991. 
25
Bkz: Гонсалес, Ф., «Создать в обществе основе для согласия и перемен», Свободная мысль, 
1995. №15.  

---

 
9
Dördüncü bölümde; 1980’lerin sonu ve 1990’ların başlarında rejim 
değişmeleri süreci, anayasa yapımı süreci ve yönetim biçimlerinin siyasal rejim 
değişimleri üzerindeki etkileri, sosyalizm sonrası ülkelerin siyasi rejimlerinin yapısı 
ve öncelikli sorunları (hak ve özgürlükler, yargı bağımsızlığı, anayasaların 
yaşanabilirliği vs.) incelenecektir. 
 
D. KAYNAKLAR 
1. Yazılı kaynaklar 
Çalışma sırasında Avrupa ülkelerinde, Rusya Federasyonu ve ABD’de 
yayınlanmış kitap ve makalelerin yanı sıra doktora ve mastır tezleri ile ilgili inceleme 
yapılmıştır. Mümkün kadar bu kaynaklara ulaşılmış ve bu çalışmalar kaynak olmanın 
yanı sıra, metodoloji bakımından da yararlı olmuştur.  
1970’li yıllarda Güney Avrupa’da ve 1980’li yıllarda Merkezi Amerika’daki 
demokratikleşme süreci istikrarlı ve dayanaklı demokrasi perspektiflerine ilişkin çok 
sayıda bilimsel literatürün ortaya çıkmasına neden oldu. Demokrasiye ilişkin farklı 
yaklaşımların sergilenmesine ve gerçekten de demokratikleşme sürecinin ülkelere 
göre değişik olmasına rağmen,  bu malzemeler teorik ve uygulama açısından sürecin 
daha yakından algılanmasına yardımcı olur. Öncelikle demokrasiye geçiş sürecinin 
hangi tarihi koşullar altında gerçekleştiğini ve sosyal-siyasi nedenlerinin algılanması 
açısından siyasi tarih literatürünü ve ayrı ayrı ülkeler üzerine yapılmış araştırmaları 
(ayrıca, çevirilerin) gözden geçirmekte büyük yarar vardır.
26
  
Dünyadaki siyasi sistemleri bir arada ele alan ansiklopedik nitelikteki 
çalışmalar gerek bu ülkelerin anayasal yeniden yapılanma ve demokratikleşme 
sürecinin siyasi tarihi boyutunu izlemek açısından, gerekse de bilgi ve veri sunmak 
açısından büyük öneme sahiptir. Buna göre de çalışmamızda söz konusu 
                                                 
26
 Armaoğlu, F., 20.  Yüzyıl  Siyasi  Tarihi, Genişletilmiş 14. Basım, Alkım Yayınları, Ankara, 
(tarihsiz). Uludağ, M. B.,  Avrasya’nın Uluslararası Sisteme Açılmasına Etkisi Yönüyle Sovyetler 
Birliği ve Sonrası Dönemde Kafkasya’daki Ulusçu-Ayrılıkçı Akımlar, (A.Ü. Sosyal Bilimler 
Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Cilt I-II, Ankara, 1999. Holmes, L., Post-Komünizm, 
(Çeviren: Yavuz Alogan), Mavi Ada yay., İstanbul, 2000. Lorot, P., Baltık Ülkeleri, İletişim yay.,  
İstanbul, 1991.  

---

 
10
kaynaklardan yararlanılmıştır.
27
  Tarafımızdan hazırlanmış ve post Sovyet ülkelerin 
anayasa metinleri ve anayasal sürecine ilişkin yayınlanmış çalışma da bu türdendir.
28
  
Siyaset Bilimi, siyasi sistem, siyasi kültür ve siyasi davranış konularına 
ilişkin A. A. Çeçen, M. Kapani, İ. Turan, C. Oktay, A. Yayla, A. Öztekin, A.T. 
Kışlalı, A. Dursun ve diğer yazarların kitap ve makalelerinden, ayrıca bazı ortak 
çalışmalardan yararlanılmıştır.
29
  
Demokratikleşme süreciyle ilgili en kayda değer çalışmalar arasında  
O’Donnel G., Shmitter Ph.C. ve Whitehead L. editörlüğünde hazırlanmış “Otoriter 
Yönetimden Geçişler: Demokrasi Umutları” adlı çalışmadır.
30
 Demokrasiye geçiş 
sürecinde oydaşmacı demokrasi ile ilgili günümüzde siyaset bilimine üzerine vurgu 
yapılan araştırmalara L. Diamnod,  A. Valenzuela, G.O’Donnel, F. Shmitter’in 
çalışmalarını örnek gösterebiliriz.
31
 Demokrasilerde siyasi süreçlerin mahiyeti, siyasi 
sistemlerin işleyişi, demokrasi kültürü vs. ile ilgili G. Almond, S. Verba, D. Easton, 
T. Parsons, D. Trumen’in, 
32
  A. Arato ve J. Cohen’in
33
  çalışmaları örnek 
gösterilebilir. R. Dahl, D. Rostow’un ve diğerlerinin çalışmaları demokrasiye geçiş 
sürecinin nedenleri, koşulları ve karakteri, ayrıca demokratik toplumların istikrarlı 
                                                 
27
 Derbyshire, D. J., Derbyshire I., Political Systems of the Word: Volume 1., Helison, Oxford 1996. 
The Europa World Year Book 2000, Europa Publications Limited 2000,  
28
 Eren A., Aleskerli A., Yeni Anayasalar: Bağımsız Devletler Topluluğu ve Baltık 
Cumhuriyetleri Anayasaları, TİKA yayınları, Ankara 2005. 
29
 Bkz: Çeçen, A., Siyasal Rejimlerin Sosyal Yapıları, AÜHFD, Cilt:XXXIV, Sayı:1-4, 1977, s. 87-
145. Kapani, M., Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, 13. Basım, Ankara 2001. Kışlalı, A. T., 
Siyaset Bilimi, İmge Kitabevi, 9. Baskı, Ankara 2002. Yayla, A., Siyaset Teorisine Giriş, 4. Baskı 
(Gözden geçirilmiş), Siyasal Kitabevi, Ankara 2004. Oktay, C., Siyaset Bilimi İncelemeleri, 2. 
Basım, Alfa, İstanbul, 2005. Turan, İ.,  Siyasal Sistem ve Siyasal Davranış, 2. Baskı, Der 
Yayınları, İstanbul (t.y.). Öztekin, A., Siyaset Bilimine Giriş, Gözden geçirilmiş ve yenilenmiş 4. 
Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 2003. Dursun, D. Siyaset Bilimi, 2. Bası, Beta, İstanbul, 2004. 
Devlet Hukuku Üzerine Yazılar  (Derleyen:Mehmet Turhan), Gündoğan, Ankara (yy.). Siyaset 
(Editör:Mümtaz’er Türköne), Lotus, Ankara, 2003. 
30
  Transitions from Authoritarian Rule: Prospects  for Democracy, (ed: Guillermo o’Donnel, 
Philippe C. Schmitter and Lawrence Whitehead), The Johns Hopkins University Press, Baltimore, 
1986 
31
 Шмиттер Ф., «Размышления о гражданском обществе и консолидации демократии», Полис 
(Политические  исследования),  № 5, 1996,. Даймонд  Л., «Прошла  ли  ‘третья  волна’ 
демократизации?», Полис, (Политические исследования), № 1, 1999, c.10-25. Mainwarning S., 
O. Donell G., Valenzuela A. (eds), Ussions in Democratic Consolidation: The New South 
American Democracies in Comparative Perspective, University of Notre Dame Press, South 
Bend, 1992. 
32
 Almond G., Verba S. The Civic Culture, Princeton University Press, N J, 1963. Парсонс  Т., 
Система современных обществ (Пер, с англ. Л.А. Седова и А.Д. Ковалева. Под ред. М.С. 
Ковалевой),  Аспект  Пресс,  Москва, 1998. Истон  Д., «Категории  системного  анализа 
политики», Антология мировой политической мысли, Москва, 1997. Т. 2., с. 630-643.  
33
 Арато Э., Коэн Д., Гражданское общество и политическая теория, Москва,  2003. 

---