Microsoft Word 1 Xocali Yaqub m-son doc


AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI



Yüklə 1,21 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/52
tarix21.03.2018
ölçüsü1,21 Mb.
#32754
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   52

AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI 
 
6
Elmi axtarışlar zamanı ölkəmizin arxivlərində saxlanılan  və 
uzun zaman xalqdan gizlədilmiş sənədlərlə yanaşı Moskva, Sankt-
Peterburq, İstanbul, Ankara, Paris, London, Berlin, Dehli və dün-
yanın digər tədqiqat mərkəzlərindən gətirilən çoxsaylı arxiv sənəd-
ləri də tədqiqata cəlb olunmuşdur. 
Архив сянядляри цзяриндя апарылмыш елми тядгигат ишляринин ня-
тиъяляри бирмяналы олараг ашаьыдакылары тясдиг едир: 
1917-ъи  илин  нойабрында  Бакыда  вя  бцтцнлцкля  Бакы  губерни-
йасында щакимиййяти яля кечирмиш Степан Шаумйанын башчылыг етдийи 
ганлы дашнак-болшевик режими (
Бакы Совети, сонралар Бакы Халг Ко-
миссарлары  Совети
)  габагъадан  хцсуси  щазырлыг  апарараг,  дцшцнцл-
мцш шякилдя вя планлы сурятдя Азярбайъан халгына гаршы кцтляви сой-
гырым ъинайяти щяйата кечирмишдир. Он минлярля динъ, силащсыз тцрк-
мцсялман  ящали –  Азярбайъан  тцркляри,  лязэиляр,  татарлар, talışlar, 
avarlar, kürdlər
 вя диэяр халгларын нцмайяндяляри, о ъцмлядян ушаг-
лар, гадынлар, гоъалар етник мянсубиййятляриня эюря амансызъасына 
гятля йетирилмишдир. Азярбайъан халгына гаршы сойгырымын щяйата ке-
чирилмясиня  билаваситя  Бакы  Советинин  сядри  вя  Гафгаз  Ишляри  цзря 
Фювгяладя комиссар Степан Шаумйан эюстяриш вермиш, бу дящшятли ъи-
найяти тяшкил етмиш вя она башчылыг етмишдир. 
Йени ашкар олунмуш архив сянядляри сцбут едир ки, совет тарих 
елминя ян ардыъыл болшевиклярдян бири кими дахил едилян Степан Шаум-
йан  яслиндя  ермяни  миллятчиляринин  ян  ифрат  вя  ян  ири  террорчу  тяшкилаты 
олан  «Дашнаксцтйун»  партийасынын  цзвц  олмушдур;  О, «Дашнаксцт-
йун» партийасынын Бакы Комитясинин цзвц иди

(Бах: Сяняд №1).  
 Эюрцндцйц кими, цздя болшевик олан Степан Шаумйан «Даш-
наксцтйун»  партийасынын  рящбярляриндян  бири  олмушдур.  Щямчинин, 
архив сянядиндя гейд едилдийи кими, Шаумйан щяля 1910-ъу илдя даш-
нак партийасы цзвляринин Бакыйа топланмасына вя бурада ишя дцзялдил-
мясиня йахындан кюмяклик эюстярмишдир
2
 (Бах: Сяняд №1).  
1918-ъи илин март-апрел айларында аzяrbaycanlыlara qarшы soyqы-
rыm tюrяtmяsini Шaumyan щяля о заман юzц etiraf etmiшdi. 1918-ci il 
mart  сойгырымындан sonra o, Sovet Rusiyasы  hюkumяtinя hesabat 
verяrяk qeyd etmiшdi ki, Bakы Sovetinin hяrbi qцvvяlяrinя daшnak 
partiyasыnыn 4 minlik hяrbi hissяlяri cяlb edildi vя bu amil milli qыr-
                                                 
1
 
Азярбайъан  Республикасы  Президентинин  Ишляр  Идаряси  Сийаси  Сянядляр  Архиви 
(АРПИИССА), ф.276, с.8, иш. 412, в.4-5. 
2
 
АРПИИССА, ф.276, с.8, иш. 412, в.4-5. 


AZƏRBAYCAN  XALQINA  QARŞI 1918-ci il  SOYQIRIMLARI 
 
7
ьыna gяtirиb чыxardы. Шaumyan даща сонра yazыrды: «Biz buna шцurlu 
шяkildя getdik», чцnki azяrbaycanlы siyasi qцvvяlяr «Bakыda qalib gяl-
sяydiляр, onlar шяhяri Azяrbaycanыn paytaxtы elan edяcяkdiляр».
3  
Беля-
ликля,  яслиндя  Шаумйанын  тякъя  бу  етирафы 1918-ъи  илдя  Азярбайъан 
халгына гаршы дящшятли сойгырымы щяйата кечирмиш дашнак гулдурлары-
нын сон мягсядляринин нядян ибарят олдуьуну чох айдын сцбут едир. 
Бакыда олдуьу кими, Азярбайъанын диэяр бюлэяляриндя дя сойгы-
рымлар мящз Шаумйанын шяхси эюстяриши иля щяйата кечирилмишдир. Мяся-
лян, Шамахыда азярбайъанлылара диван тутмуш Степан Лалайан (Лала-
йев) вя Татевос Ямирйан (Ямиров) билаваситя Шаумйанын тапшырыьыны 
щяйата кечирмишляр.

 Губада сойгырымы щяйата кечирмиш дашнак ъяллады 
Щамазасп да билаваситя Шаумйанын эюстяришиня ямял етмишдир. 
 Апарылан  тядгигатлар  ону  да  сцбцт  едир  ки,  Бакы  Советинин 
рящбярлийи  Азярбайъанын  гярб  бюлэяляриндя  сойгырымы  щяйата  кечи-
рян  ермяни  гулдур  дястяляри  иля,  о  ъцмлядян  Степан  Шаумйанын 
«халг  гящраманы»  адландырдыьы  Андраникля  сых  ялагя  сахлайырды.
5
 
Башга  сюзля,
 
Азярбайъанын  вя  Шярги  Анадолунун  тцрк-мцсялман 
ящалисинин мящв едилмяси габагъадан дцшцнцлмцш цмуми план яса-
сында,  щям дя ващид мяркяздян идаря олунараг щяйата кечирилирди. 
Беляликля,  Совет  тарихшцнаслыьында  болшевик  щакимиййяти  ор-
ганы кими гялямя верилян Бакы Совети яслиндя дашнакларын вя ермяни 
забитляринин рящбярлик етдийи ъинайяткар щярби-сийаси режим иди.  
Йухарыда  эюстярилянлярля  йанашы  беля  бир  факт  да  нязярdən 
qaçırılmamalıdır ки, В.И.Ленин тяряфиндян Гафгаз Ишляри цзря Фювгя-
ладя  комиссар  тяйин  олунмуш  Степан  Шаумйана,  ейни  заманда, 
Русийа  Халг Комиссарлары Советинин 29 декабр 1917-ъи ил (11 йан-
вар 1918-ъи  ил)  тарихли  декрети  иля  Русийа  тяряфиндян  ишьал  олунмуш 
Шярги Анадолуда («Тцркийя Ермянистанында») «ермяни халг милиси» 
вя «мцстягил ермяни дювляти» йаратмаг вязифяси дя щяваля олунмуш-
ду. Дашнаклар о заман бюйцк дювлятлярин, о ъцмлядян бошевик Руси-
йасынын кюмяйиндян истифадя едяряк Шярги Анадолунун вя Азярбайъа-
нын  тцрк-мцсялман  ящалисини  кцтляви  сурятдя  гырараг  «Бюйцк  Ермя-
нистан»  йаратмаьа  чалышырдылар. «Дашнаксцтйун»  партийасынын  рящ-
бярляриндян бири олан Степан Шаумйан Бакыда щакимиййяти яля кечир-
дикдян  сонра  бу  бяднам  сийасятин  щяйата  кечирилмясиндя  ян  реал  вя 
                                                 
3
 Шаумян С.Г. Избранные произведения. М.,1978, т.2, с. 246. 
4
 «Азербайджан», 1918, 8 октября. 
5
 Микоян А. Дорогой борьбы. М., 1971, с.42. 


Yüklə 1,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   52




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə