Microsoft Word 1 Xocali Yaqub m-son doc
AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 1918-ci il SOYQIRIMLARI
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 1918-ci il SOYQIRIMLARI
- Прокофий (Алйоша) Ъапаридзе
- «Яэяр сиз йахын заманларда бу щадисялярин цзяриндян гара пярдяни эютцрмясяниз, болшевик мяфкуряси вя Совет щакимиййяти бурада давам эятиря билмя- йяъяк».
- «1918-ъи илин февралында Т.Ямиров бизи йыьыб деди ки, биз Шаумйан вя Ъапаридзенин тапшырыьыны йериня йетирмялийик. Шаум
AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 1918-ci il SOYQIRIMLARI 13 Беляликля, диэяр дашнак ъялладлары кими А.Микойан да Азяр- байъанда вя Шярги Анадолуда тцрк-мцсялман ящалийя гаршы сойгры- мында фяал иштирак етмиш ъинайяткарлардан биридир. Bир щягигят эцн кими айдындыр: «26-лар» барядя бцтцн мцям- маларын да, тарихи щягигятлярин изини итирмяк мягсядиля гясдян уй- дурулмуш долашыгларын да мцяллифи мящз сойгырымы гатилляриндян бири олан А.Микойанын юзцдцр. O, бцтцн юмрц бойу «26 Бакы комис- сарлары» иля баьлы щягигятин ачылаъаьындан və bununla onun özünün də dolaşdırılacağından наращатчылыг кечirmiş, долашыг вя йалан мялу- матларла даим «26-лар» кяляфинин уъуну итирмяйя чалышmışdır. Azərbaycan xalqına və Şərqi Anadolunun türk-müsəlman əhalisinə qarşı soyqırımı cəlladlarından biri olan A.Mikoyanın So- vet hakimiyyətinin rəhbərlərindən biri səviyyəsinə “yüksəlməsi” bolşevik rejiminin də iç üzünü açıb göstərir. Азярбайъан халгына гаршы сойгырымын тяшкил олунмасы вя щя- йата кечирилмясиндя Степан Шаумйанын ян йахын ялалтыларындан бири олан Багдасар Авакйан да йахындан иштирак етмишдир. 1918-ъи илин Март сойгырымы яряфясиндя Багдасар Авакйан Коргановун рящбярлик етдийи Щярби Ингилаб Комитяси ятрафында бир- ляшмяйя башлайан bütün ермяниляря, иътимаи вязиййятляри вя вязифяля- риндян асылы олмайараг, кцтляви сурятдя силащ вя патрон пайламышды. 1918-ъи ил апрелин яввялиндя Бакы вя онун районларынын коменданты тяйин едилян Авакйан азярбайъанлылара гаршы сойгырымы сийасятинин йцрцдцлмясиндя вя практики олараг щяйата кечирилмясиндя фяал рол ойнайан ясас фигурлардан бириня чеврилди. 14 1918-ъи илдя Азярбайъан халгына гаршы сойгырымынын щяйата кечирилмясиня Stepan Şaumyanla birlikdə рящбярлик едянлярдян бири дя Прокофий (Алйоша) Ъапаридзе иди. P.Ъапаридзе 1917-ъи илин декабрындан 1918-ъи илин апрелинядяк Azərbaycan xalqına qarşı сойгырымыны щяйата кечирян Бакы Совети сядри Stepan Şaumyanın мцавини вя Бакы Совети Иъраиййя Комитя- синин сядри олмуш, 1918-ъи ил апрелин 25-дя ися Бакы Советинин Дахили Ишляр комиссары вязифясиня тяйин едилмишди. Ъапаридзе, щямчинин, 1918-ъи ил мартын 30-да йарадылан вя Азярбайъан халгына гаршы сой- гырымыны билаваситя тяшкил едян Ингилаби Мцдафия Комитясинин цзви иди. Бütün bu фактlar онун азярбайъанлылара гаршы кцтляви гырьынла- 14 Известия Бакинского Совета, 1918, № 36. AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 1918-ci il SOYQIRIMLARI 14 рын ян фяал təşkilatçılarından və иштиракчыларындан бири олдуьуну сц- бут едир. Тясадцфи дейил ки, Няриман Няриманов «Щцммят» гязетинин 3 апрел 1918-ъи ил тарихли сайында мящз Шаумйан вя Ъапаридзейя ашаьыдакы мязмунда мяктубла мцраъият етмишди: «Яэяр сиз йахын заманларда бу щадисялярин цзяриндян гара пярдяни эютцрмясяниз, болшевик мяфкуряси вя Совет щакимиййяти бурада давам эятиря билмя- йяъяк». 15 Няриманов 1919-ъу илин февралында чап олунмуш «Гафгазын ишьалына бир бахыш» адлы мягалясиндя вахты иля Шаумйан вя Ъапарид- зейя мцраъият етдийини йенидян хатырладыр вя гейд едирди ки, онун мягсяди щямин шяхслярдян «март щадисяляринин Совет щакимиййятинин истяйиня зидд олараг» баш вермяси барясиндя сцбцтлар алмагдан иба- рят олмушдур. Няриманов сюзцня давам едяряк йазырды: «Лакин тяяссцфляр олсун ки, мяним сюзляримя фикир верян олмады». 16 Ъапаридзенин Азярбайъан халгына гаршы сойгырымынын фяал тяшкилатчыларындан бири олдуьуну сцбцт едян даща бир факт: Март soyqırımının фяал иштиракчысы олан «болшевик» Н.Ясрийантс юз хатиря- ляриндя йазыр ки, «1918-ъи илин февралында Т.Ямиров бизи йыьыб деди ки, биз Шаумйан вя Ъапаридзенин тапшырыьыны йериня йетирмялийик. Шаум- йан яввялъядян бизи хябярдар етди ки, эеъя саат бирдя сигнал олаъаг. Бу хябярдарлыг сигналы alınan kimi биз «Мцсават»ын гярарэащына щц- ъум едиб ону яля кечирмяли идик. Биз беля дя етдик». 17 Мялумдур ки, «Мцсават» партийасынын лидерляри сойгырымынын давам етдирилмясинин гаршысыны алмаг цчцн Ингилаби Мцдафия Ко- митясинин ултиматумуну гябул етмяк гярарына эяляряк бу барядя данышыглар апармаг цчцн мартын 31-дя Бакы Совети Иъраиййя Коми- тясинин гярарэащына эетмишдиляр. Вя онлар бу заман Бакы Совети Иъ- раиййя Комитясинин сядри олан Чапаридзе иля данышыглар апармышды- лар. Лакин Азярбайъанлы лидерлярин İnqilabi Müdafiə Komitəsinin ултиматумуnu гябул етмяляриня бахмайараг, Ъапаридзе иля апары- лан данышыглар щеч бир нятиъя вермяди. Яксиня, данышыглардан гайы- дан Мцсялман комитясинин цч цзвц йолда дашнаклар тяряфиндян эцллялянди. 18 Bu faktın özü də P.Caparidzenin soyqırımı qatili oldu- ğunu çox aydın sübut edir. 15 Нариманов Н. Избранные произведения. Т.2, Баку, 1989, с.123. 16 Нариманов Н. Избранные произведения. Т.2, Баку, 1989, с.188. 17 ARPİİSSA, f. 276, s. 2, iş 20, v. 76. 18 ARPİİSSA, f. 276, s. 2, iş 20, v. 69. AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 1918-ci il SOYQIRIMLARI 15 Мартын 31-дя данышыглары мцхтялиф бящанялярля позан вя гыр- ьыны давам етдирян Ингилабi Мцдафия Комитяси, эюздян пярдя ас- маг мягсядиля, апрелин 1-дя йенидян ултиматумла чыхыш етди. Bu alçaqcasına düşünülmüş bir riyakarlıq faktı idi. «Бакы Советинин щакимиййятини танымаг барядя тяляб эцндцз саат 3-я кими гябул едилмяся мцщарибянин давам етдириляъяйиni» билдирилян бу riyakar ултиматум да мящз Ъапаридзе тяряфиндян сясляндирилди. Йенидян башланмыш данышыгларда мцсаватчы Ябдцл Казымзадя бяйан етди ки, баш вермиш фаъияли щадисяляря эюря совет гошунлары вя дашнак щярби гцввяляри мясулиййят дашыйыр. Йери эялмишкян, щятта азярбайъанлы лидерлярин ултиматуму гя- бул етмясиндян сонра da Ъапаридзе апрелин 2-дя Шаумйана йаз- мышдыр ки, Дашкянддян вя Шималдан бизя кюмяк эялир, «мцсялман- лары сакитляшдирмяк цчцн» онлара мухтариййят верилəcəyини вяд еля- мяк олар. Yəni, taktika bundan ibarət idi ki, daşnak-bolşevik qul- durlarına göndərilən köməyin gəlməsinə qədər müsəlmanların başının altına yastıq qoymaq, sonra isə divanı tutmaq! Еля бу за- ман, артыг баш вермиш сойгырымына ингилаби дон эейиндирмяк цчцн Мяшяди Язизбяйов Бакы шящярини тярк етмиш мцсялманларын йашадыьы яразинин «комиссары» тяйин едилди. 19 Bunun özü də növbəti bir riya- karlıq addımı idi. Bununla, Azərbaycanlılara qarşı soyqırımı cəl- ladlarının sırasına bir azərbaycanlı familiyası da əlavə olundu və о заманкы «бейнялмилялчилик яняняляриня» уйьун олараг, «азярбай- ъанлы халг комиссары» адына мящз Язизбяйов «лайиг эюрцлдц». Архив сянядляри даща дяриндян арашдырылдыгъа айдын олур ки, сойгырымы ъинайяткарларынын – «26 Бакы комиссарлары»нын тарихи keçmişi гясдян вя хцсуси мягсядлярля тящриф олунмушдур. Вя Азяр- байъан халгына уйдурмаларла, qəsdən долашdыrılmış мясялялярля долу олан сахта бир тарих тягдим олунмушдур. Sovet dövründə tarixi saxtalaşdıranlar xalqa bildirməmişlər ki, nə səbəbə Степан Шаумйанын ян йахын силащдашlarından biri вя онунла бирликдя Krasnovodsk мящбясinдя bir kamerada yatan А.Микойан «26-лар»ın sırasında güllələnməmiş, азадлыьа чыхмыш- дыр? Ян мцяммалы мясяля дя еля будур. Фикримизъя, «26-лар кяляфи- нин» уъуну да бу долашыг мягамда ахтармаг лазымдыр. Бцтцн до- лашыглар мящз бу мягамдан башланыр! 19 Бюллетень КРО г. Баку и его районов, 1918, 7 апреля. Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|