Microsoft Word 10 austenitik krom-nikel paslanmaz celikler doc

KARBONLU VE ALA IMLI ÇEL KLER N KAYNA I, Burhan O uz, OERLIKON Yayını, 1985

 

3 

Tablo 4. — Austenitik krom-nikel kaynak metallerinde ortalama kopma gerilmeleri 

1000 saatte kopma mukavemeti (kg/mm

2

) 

Sıcaklık 

E 308 

E 309 

E 310 

E 316 

E 347 

E 16-8-2 

536 

590 

650 

21,0 

16,1 

10,5 

- 

- 

11,2 

21,7 

14,7 

8,4 

- 

- 

11,9 

33,6 

25,9 

18,2 

- 

- 

17,5 

10000 saatte kopma mukavemeti (kg/mm

2

) 

536 

590 

650 

15,4 

11,2 

7,7 

- 

- 

- 

14,7 

9,8 

5,6 

- 

- 

7,7 

28,0 

20,3 

13,3 

- 

- 

13,3 

 

Sıfırın altındaki sıcaklıklarda çalı an teçhizat bakımından metallerin darbeye mukavemeti 

önemlidir.  Yüksek  darbeye  mukavemetleri  sayesinde  paslanmaz  çeliklerin  austenitik  serisi  bu 

yönde  de  çok  kullanma  alanı  bulur.  Çok  dü ük  sıcaklıklarda,  bu  çeliklerde  ferrit  oranının 

artmasıyla,  kaynaktan  sonra  650  ile  925  °C  arasında  bir  ısıl  i leme  tabi  tutuldu unda  bu 

mukavemette bir dü me kaydedilir. Bunun sebebi, ilerde kısaca izah edece imiz sigma fazının 

bu  ısıl  i lem  sırasında  te ekkül  etmesidir.  Her  türlü  ısıl  i lem  ko ulları  altında  en  iyi  darbe 

mukavemeti en çok % 0,03 karbon içeren 18/8 Cr-Ni çelikleriyle elde edilir. 

Paslanmaz çeliklerin mukavemeti, sıcaklık azaldıkça artar. 

Bu çelikler tipi hem hafif ala ımlı çeliklerin devamı olarak yüksek sıcaklık kademelerinde, 

hem de, nikelli çeliklerin devamı olarak, dü ük sıcaklıklar kademelerinde kullanılırlar. 

1 — Yüksek sıcaklıklarda kullanılan  austenitik  çelikler 

Bunlardan yedi tipten söz edece iz : 

—  Biri Ti, di eri Nb ile stabilize edilmi  iki Cr-Ni tipi, 

—  Biri Ti, di eri Nb ile stabilize edilmi  üç Cr-Ni-Mo tipi, 

—  Ti ile stabilize edilmi  Cr-Ni-W tpi; 

—  Cr-Ni-Ti-Mo-V tipi. 

Bütün  bu  tiplerde  bor  ilâvesi  öngörülmü tür;  gerçekten  bu  elementin  sürünmeye 

mukavemet  bakımından  olumlu  etkisi  bulundu u  gözlenmi tir.  Böylece,  milyonda  20  kısımlık 

bor ilâvesi, Cr-Ni-Mo çeli inin sürünme kopma mukavemetini % 30 oranında artırır. 

Bu  çelikler  en  çok  500-700°C  alanında  kullanılırsa  da  bunun  ko ulu  aynı  zamanda 

korozyona  mukavemet  sorununun  bulunmamasıdır;  zira  bulunması  halinde  çelik,  ancak  daha 

dü ük  sıcaklıklarda  kullanılabilecektir.  Gerçekten,  500°C'ın  üstündeki  sıcaklıklarda  kopma 

gerilmesinin  yüksek  de erler  arzetmesine  kar ılık,  hesapta  elastik  sınırın  esas  tutuldu u  daha 

dü ük sıcaklıklarda bu çeliklerin R

0,002

 de erleri Cr-Mo ile hafif ala ımlı çeliklerinkilerden daha 

dü ük  olur.  Ayrıca  R

0,002

'nin  tayini  oldukça  güç  olup  garanti  edilebilecek  de erler  pek  iyi 

bilinmemektedir. 

Bu  çeliklerin  karakteristikleri,  Ti  ve  Nb  ile  stabilize  edilmi   çeliklerde  oldu u  gibi  ya 

---

KARBONLU VE ALA IMLI ÇEL KLER N KAYNA I, Burhan O uz, OERLIKON Yayını, 1985

 

4 

sertle tirici ilâvelerle, ya da kontrollü bir yo urulma ile artırılır. Yo urulmu  halde kullanma Mo 

ve W içeren cinsler için özellikle ilginçtir; zira bunların yeniden kristalle me sıcaklı ı kullanma 

sıcaklı ının üstünde olabilir. 

2 — Alçak sıcaklıklarda kullanılan austenitik çelikler 

Bunların  çe idi  daha  azdır.  18/9  tipi  esas  te kil  edip  çok  dü ük  karbonlu  18/10  tipinden 

ba ka bir de Ti ile stabilize edilmi  18/11 tipi sayılabilir. 

Bunlardan  ba ka  bazı  özellikleri  (asitlerle  korozyona  mukavemet,  magnetik  olmama, 

yüksek  mekanik  mukavemet  vs...)  itibariyle  de  alçak  sıcaklıklarda  kullanılanlar  da  vardır. 

Bunların ayrıntılarına girmeden a a ıdaki hususları belirtelim : 

Genel olarak, sıcaklık dü tü ünde 

—  Mukavemet hızla artar; 

—  Elastik sınır tümüyle az etkilenir; 

—  Stabil tipler dı ında, uzama tedrici olarak azalır; 

—  Rezilians, hiç de ilse -196°C'a kadar stabil kalır; 

—  Mıknatıslanma artar. 

— Yüzey merkezli kübik dokuya sahip metal ve ala ımlar -240°C'a kadar sünekliklerinden 

bir  ey kaybetmezler. 

Dikkate alınacak bir ba ka husus da çeli in labil (stabil olmayan) olması oranında dü ük 

sıcaklıkta mukavemetinin arttı ıdır. Aksine, stabil çeliklerde mukavemet kazancı az olur. 

Basınçlı  teçhizat  imalinde  ço u  kez  metal  yo urulma  i lemlerine  (dö ülme,  kıvrılma, 

haddelenme  vs...)  tabi  olur.  Austenitik  çeliklerde  bu  yo urulma,  rezilians  de erleri  çevre  ve 

alçak sıcaklıklarda bozulsa bile ileri bir gevrekle meye götürmez. Halbuki di er çelik tiplerinde 

bu gevrekle me meydana gelebilir. 

ATOM REAKTÖRLER   Ç N ÇEL KLER 

Konunun  güncelli ini  dikkat  nazara  alarak  nükleer  enerji  üretimindeki  ko ullara  (ba ta 

sürünme olmak üzere) cevap verecek çeliklerden de kısaca söz edece iz. 

ASME  Section  III'de  reaktör  teknesi  (küv'ü)  için  bir  çok  çelik  tipi  'bulunmasına  kar ılık 

bunlar arasında çok azı kullanılmı tır. 

1960'larda  hizmete  giren  bir  kaç  orta  güçte  reaktör  (örne in  150  MVe'lik  Indian  Point 

PWR reaktörü) 175 mm. kalınlıkta A 212 Grade B çelik saçlarıyla imal edilmi tir. Bahis konusu 

olan  çelik,  ABD'de  seyyar  (Lokomotif)  ve  sabit  kazanlarla  petro-kimya  sanayiinde  çok 

kullanılan  bir  C-Mn  çeli i  olup  bu  çelik  ergitme  kayna ına  elveri li  olmakla  birlikte  yüksek 

karbon içeri i (%0,31) nedeniyle kaynak sırasında ana metalin çatlamasını önlemek üzere tedbire 

gereksinme gösterir. 

Ancak, daha büyük kalınlıklar bahis konusu olunca tenasite yetersiz kalmı  olup bunun ısıl 

i lemle, tane boyunun inceltilmesiyle ıslâh edilemiyece i anla ılmı tır. 

Bunun  üzerine,  normalize  edilmi   halde  daha  üstün  mekanik  ve  tenasite  karakteristikleri 

---