Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 11
Əməliyyatların ətraf mühitə təsirinin
qiymətləndirilməsi, azaldılması
vəmonitorinqi
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
11/35
İki növ atqının yaranması proqnozlaşdırılır:
Hər bir manifold və hasilatın idarəetmə cihazı ilə əlaqədar hər bir istiqamətləndirici
klapandan orta hesabla dəqiqədə təxminən 0,03sm
3
davamlı atqı; və
Hər bir manifold və hasilatın idarəetmə cihazı ilə əlaqədar klapanlar işə gətirilən zaman
intiqallı klapanlardan müvəqqəti atqılar
İşçi mayenin müvəqqəti atqısı ilə nəticələnən beş ssenari
Quyu
sınağı – ildə 3 dəfə hər bir quyunun qismən istismarının dayandırılmasını və ildə
bir dəfə tam istismarının dayandırılmasını əhatə edir
Axın xəttinin ərsinlənməsi – 3 ildən bir tələb olunacağı proqnozlaşdırılır
Yatağın istismarının tam dayandırılması - 4 ildən bir tələb olunacağı proqnozlaşdırılır
Yatağın istismarının qismən dayandırılması - 4 ildən bir tələb olunacağı
proqnozlaşdırılır; və
Təzyiq altında işləyən yüksək etibarlı hasilat sisteminin (HIPPS) sınağı – hər bir
manifold ilə əlaqədar HIPPS sınağının ildə bir dəfə həyata keçirilməsi proqnozlaşdırılır.
İl ərzində gözlənilən işçi maye atqısı Fəsil 5 Cədvəl 5.32 göstərilib .
Həm davamlı, həm də müvəqqəti atqılar bunlardan yaranacaq:
Hər manifold üzərində olan drenaj kanalları – iki yan tərəfdə, 6m dəniz dibindən
yuxarıda, iki yuxarıda, 8m dəniz dibindən yuxarıda, və
Hər bir hasilatın idarəetmə cihazının yuxarısında bir ədəd drenaj kanalı, dəniz dibindən
4m yuxarıda
Təsirin qiymətləndirilməsi
Dispersiya şleyflərinin ölçülərinin və dayanıqlığının kəmiyyətlə müəyyənləşdirilməsinə və
vizual şəkildə göstərilməsinə imkan yaratmaq üçün işçi maye atqısı hadisələrinin dispersiyası
modelləşdirilib. Modelləşdirmə zamanı ehtimallar, metodologiyalar və nəticələr tam olaraq
Əlavə 10F-də göstərilib.
Davamlı atqı
Əsas kimi qəbul edilmiş variant üzrə layihə hasilatın idarəetmə cihazı üçün 25 ədəd DCV və
manifold üçün 25 ədəd DCV nəzərdə tutur. Belə ki, bir ədəd hasilatın idarəetmə cihazından
və manifolddan proqnozlaşdırılan atqının ümumi axın sürəti hesablanıb və bu buraxılma
sürətləri üzrə dispersiya modelləşdirilməsi həyata keçirilib.
Toksiklik sınağının nəticələrinə əsasən, Castrol HC10 davamlı atqısı üçün 40000 qat təsirsiz
həlletmə hesablanıb (Fəsil 4 Bölmə 4.9.3-ə istinad edin).
Modelləşdirmə göstərdi ki, həm armaturdan, həm də manifoldlardan gələn atqılar 40000-
qatdan artıq atqı yerinin 10m radiusunda tez həll olunacaq. Əlaqədar şleyflər modeldə qrafiki
şəkildə təqdim oluna bilməsi üçün çox kiçik idi.
Müvəqqəti atqı
Beş proqnozlaşdırılan klapan istismar ssenarisi üçün bir ssenari üzrə manifold və hasilatın
idarəetmə cihazında işə buraxılacaq klapanlar müəyyənləşdirildi və bir manifold və hasilatın
idarəetmə cihazı üzrə əlaqədar atqı həcmi hesablandı. Toksiklik sınağının nəticələrinə
əsasən, bu müvəqqəti atqılar üçün 4000 qat təsirsiz həlletmə hesablandı. Ehtiyat tədbiri kimi
proqnozlaşdırılan klapan istismar ssenarilərindən əlaqədar həcmlərdən artıq olan
gözlənilməyən hallar üzrə atqı həcmləri üçün modelləşdirmə həyata keçirildi. Şəkil 11.11 belə
atqı hasilatın idarəetmə cihazından baş verəndən 15 dəqiqə sonra şleyfin maksimal ölçüsünü
göstərir. Bu nöqtədə şleyfin uzunluğu 20 metrdən azdır və şleyfin yalnız kiçik hissəsi (10
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 11
Əməliyyatların ətraf mühitə təsirinin
qiymətləndirilməsi, azaldılması
vəmonitorinqi
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
11/36
metrdən az) 4000-qat kiçik həll olunmuş qalır. Model göstərir ki, bir saatdan sonra atqı
>40000-qat qədər tamamilə həll olunur.
Şəkil 11.11 Hasilatın idarəetmə cihazından atqı baş verəndən 15 dəqiqə sonra şleyfin
ölçüləri (təsadüfi atqı həcmi)
Şəkil 11.12 hadisə baş verdikdən 15 dəqiqə sonra manifolddan şleyfin maksimal ölçüsünü
göstərir. Şleyf uzunluğu təxminən 20 m-dir, lakin artıq >10000 - qata qədər həll olunmuş olur
Bir saatdan sonra şleyf >40000-qat qədər tamamilə həll olunmuş olur
Durulaşma
faktoru
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 11
Əməliyyatların ətraf mühitə təsirinin
qiymətləndirilməsi, azaldılması
vəmonitorinqi
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
11/37
Şəkil 11.12 Atqı baş verdikdən 15 dəqiqə sonra manifolddan şleyfin ölçüləri (təsadüfi
atqı həcmi)
Həm armaturlar, həm də manifoldlar üçün atqılar atqı nöqtəsinin 20m məsafəsində çox qısa
zaman ərzində (bir saatdan az) təsirsiz konsentrasiyaya qədər həll olunur.
OSPAR sınaqlarının nəticələrinə əsasən qlikolun 90%-i 28gün ərzində deqradasiya olunur.
Lakin, sürətli deqradasiya 7 gün müddətindən sonra baş verə bilər (istinad sənədi: Qısa
Beynəlxalq Kimya Qiymətləndirmə Sənədi 22, Ekoloji Aspektlər, Cenevrə 2000). Qlikol
yüksək biodeqradasiya sürətinə malikdir və atıldıqdan sonra sürətlə dağılıb dəniz mühitinə
təsiri olamayacaq konsentrasiyasına çatacaq və sonra təmamilə deqradasiya olacaq.
Cədvəl 11.27-də “Orta vəziyyət miqyası”nı əks etdirən 6 qiymətinin təyin olunması
əsaslandırılır.
Cədvəl 11.27 Hadisənin miqyası
Parametr
İzahı
Reytinq
Dərəcə/miqyas
İşçi maye atqılarının mənbə ətrafında atqı nöqtəsindən 20m məsafəyə qədər kiçik
sahəyə təsir göstərməsi proqnozlaşdırılır
1
Təkrarlanma
tezliyi
Müntəzəm və qeyri-müntəzəm atqılar HPBS ərzində həmişə yaranacaq (50
dəfədən artıq)
3
Davametmə
müddəti
Ayrı-ayrı hadisələr bir neçə dəqiqə ilə bir neçə saat arasındakı müddətdə davam
edəcək.
1
İntensivlik
Atqılar təsirsiz konsentrasiyaya atqı nöqtəsinin qısa məsafəsində nail olunacaq
(Xəzər dənizində aparılmış xüsusi toksiklik sınağından müəyyənləşdirilib)
Atqıların tərkibində zərərli dayanıqlı materiallar olmayacaq.
1
Cəmi
6
Durulaşma
faktoru
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 11
Əməliyyatların ətraf mühitə təsirinin
qiymətləndirilməsi, azaldılması
vəmonitorinqi
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
11/38
11.6.3.3 Reseptorun həssaslığı
Cədvəl 11.28-də “Reseptorun aşağı həssaslığı”nı əks etdirən 2 qiymətinin təyin olunması
əsaslandırılır.
Cədvəl 11.28 Reseptorun həssaslığı
Parametr
İzahı
Reytinq
Dözümlülük
Təsirin baş verəcəyi az ehtimal olunsa da, qısa müddətli atqılar suitilər və
balıqlara mənfi təsir göstərməyəcək.
1
Mövcudluq
Atqı mənbəyinin yaxınlığında suitilərin və balıqların daimi şəkildə, yaxud xeyli
sayda mövcud olacağı gözlənilmir. Bentos, yaxud plankton heç bir əhəmiyyətli
təsirə məruz qalmayacaq.
1
Cəmi
2
11.6.3.4 Təsirin əhəmiyyəti
Cədvəl 11.29-da ərsinləmə işlərindən əmələ gələn atqıların bioloji/ekoloji reseptorlara
təsirlərin xülasəsi verilir.
Cədvəl 11.29 Təsirin əhəmiyyəti
İşçi maye üzrə aşağıdakı monitorinq və hesabatvermə tələbləri AGT Regionunun ƏMİS-nin
bir hissəsini təşkil edir.
Xəzər dənizində aparılmış xüsusi toksiklik sınağı hər 6 aydan bir toplanan işçi maye
nümunələri üzərində aparılacaq və işçi maye atqısı üzrə ekotoksiklik sınağının
nəticələrinin dəyişmə qaldığını təsdiqləmək üçün ilkin HC10 ekotoksiklik sınağı ilə
müqayisə olunacaq
işçi maye atqısı üzrə ekotoksiklik sınağının nəticələri üzrə hesabat ETSN-ə təqdim
olunacaq
Atılan işçi mayenin həcmi qeydiyyata alınacaq və illik olaraq ETSN-ə təqdim olunacaq
İşçi maye atqısından yarana cüzi mənfi təsir qəbul olunan hesab olunmur, çünki həcmlər kiçik
olacaq və aşağı toksikliyə malik olacaq:
11.6.4 Sualtı əməliyyatlar: Sualtı sistem müdaxilələri ərzində qeyri-müntəzəm
atqılar
11.6.4.1 Təsirazaldıcı tədbirlər
Sualtı əməliyyatlar ərzində həyata keçirilən müdaxilələrdən yaranan maye atqısı ilə əlaqədar
mövcud təsirazaldıcı tədbirlərə daxildir:
Dənizə axıntılarla nəticələnə biləcək sualtı müdaxilələrdən əvvəl (idarəedici modulları
və hasilat armaturu drosseli istisna olmaqla) riskin qiymətləndirilməsi aparılacaq və
ETSN-nə müvafiq məlumat veriləcək.
Hadisə
Hadisənin
miqyası
Reseptorun
həssaslığı
Təsirin əhəmiyyəti
Sualtı əməliyyatlar müntəzəm və
qeyri-müntəzəm işçi maye atqısı
Orta
(Bioloji/ekoloji)
Aşağı
Cuzi mənfi
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 11
Əməliyyatların ətraf mühitə təsirinin
qiymətləndirilməsi, azaldılması
vəmonitorinqi
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
11/39
11.6.4.2 Hadisənin miqyası
Təsviri və qiymətləndirmə
Fəsil 5 Bölmə 5.11.4-də təsvir olunduğu kimi, əməliyyatlar ərzində sualtı hasilat sisteminin
komponentlərinin dəyişdirilməsi lazım olacaq. Ən son əvəzetmələrin (müdaxilə kimi tanınan)
hasilatın idarəetmə cihazlarıyla və manifoldlarla əlaqədar idarə modulları olması gözlənilir.
Əvəzetmə fəaliyyətləri zamanı müvafiq klapanlar işə salınaraq əvəz edilən modulu izolə edir
və, nəticədə, idarəedici flüidin sızması baş verir. Bu sızmaların kiçik olması ehtimal olunur və
onlar Cədvəl 5.32-də göstərilmiş idarəedici flüid həcmlərinə daxil edilmişdir. Hər hasilatın
idarəetmə cihazının drosselinin dəyişdirilməsindən (cəmi 26) təxminən 1.3m
3
axıntı baş
verməsi gözlənilir. Bunun HPBS dövründə hər hasilatın idarəetmə cihazında bir dəfə baş
verəcəyi gözlənilir.
Dəniz mühitinə MEQ axıntıları Fəsil 10 Bölmə 10.8.3-də müzakirə edilmişdir və müzakirədə
sualtı hasilat sisteminin quraşdırılması zamanı 13.84m
3
qədər MEQ axıntısının axıdılması
qiymətləndirilir. MEQ-n bu daha böyük həcmi üçün aparılmış modelləşdirmə axıdılma
nöqtəsindən 20m məsafədə təsirə səbəb olacaq konsentrasiyaya rast gəlinmədiyini göstərdi.
Ona görə də, 1.3m
3
bərabər axıntı üçün axıdılma nöqtəsindən bir neçə metrdə təsir
göstərəcək konsentrasiya baş verməyəcək.
Cədvəl 11.30-da Orta vəziyyət miqyasını əks etdirən 5 qiymətinin təyin olunması
əsaslandırılır.
Cədvəl 11.30 Hadisənin miqyası
Parametr
İzahı
Reytinq
Dərəcə/Miqyas
Axıdılma nöqtəsindən bir neçə metr (20 m-dən az) məsafədə təsir yaradan
konsentrasiyaya rast gəlinməyəcək
1
Təkrarlanma
tezliyi
Cəmi 26 dəfə olmaqla, hər f
hasilatın idarəetmə cihazı bir axıdılma baş verəcək 2
Davametmə
müddəti
Sualtı sistem müdaxilələri ilə əlaqədar ayrı-ayrı atqılar 6 saatdan artıq
olmayacaq.
1
İntensivlik
Atqılar aşağı toksiklik dərəcəsinə malik müqavimətsiz maddələrdən ibarətdir
1
Cəmi
5
11.6.4.3 Reseptorun həssaslığı
Cədvəl 11.31-də “Reseptorun aşağı həssaslığı”nı əks etdirən 2 qiymətinin təyin olunması
əsaslandırılır.
Cədvəl 11.31
Reseptorun həssaslığı
Parametr
İzahı
Reytinq
Dözümlülük
Təsirin baş verəcəyi az ehtimal olunsa da, qısa müddətli atqılar suitilər və
balıqlara mənfi təsir göstərməyəcək.
1
Mövcudluq
Atqı mənbəyinin yaxınlığında suitilərin və balıqların daimi şəkildə, yaxud xeyli
sayda mövcud olacağı gözlənilmir. Bentos, yaxud plankton heç bir əhəmiyyətli
təsirə məruz qalmayacaq.
1
Cəmi
2
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 11
Əməliyyatların ətraf mühitə təsirinin
qiymətləndirilməsi, azaldılması
vəmonitorinqi
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
11/40
11.6.4.4 Təsirin əhəmiyyəti
Cədvəl 11.32-də payaların vurulması zamanı sement atqıları ilə əlaqədar bioloji/ekoloji
reseptorlara təsirlərin xülasəsi verilir.
Cədvəl 11.32 Təsirin əhəmiyyəti
Sualtı hasilat sistemi müdaxilələri ilə əlaqədar qeyri-müntəzəm maye atqısı üzrə aşağıdakı
hesabatvermə və monitorinq tələbləri AGT regionunun ƏMİS-in bir hissəsini təşkil edir.
Hər bir müdaxilə əməliyyatında istifadə edilmiş və axıdılmış flüidin tərkibi və ehtimal
edilən miqdarı müntəzəm olaraq qeyd ediləcək və ETSN-nə hesabat veriləcək.
Müdaxilələr zamanı atqılardan yaranan cüzi mənfi təsir məqbul hesab olunur, çünki həcmlər
kiçik olacaq və aşağı toksikliyə malik olacaq
11.7 ŞD2 Layihə əməliyyatlarının ətraf mühitə qalıq təsirinin xülasəsi
ŞD2 Layihəsinin ətraf mühitə və sosial-iqtisadi sahəyə qiymətləndirilmiş təsirləri üçün belə
qənaətə gəlinmişdir ki, təsirlər praktiki cəhətdən mümkün olduğu qədər minimuma
endirilmişdir, mövcud nəzarət tədbirlərinin icrası zəruridir və əlavə təsirazaltma tədbiri tələb
olunmur. Cədvəl 11.33-də layihənin əməliyyat mərhələsində ətraf mühitə qalıq təsirin xülasəsi
verilmişdir
Cədvəl 11.33 ŞD2 layihəsinə aid istismar əməliyyatları üzrə ətraf mühitlə bağlı qalıq
təsirlərin xülasəsi
Fəaliyyət / hadisə
Miqyas
Həssaslıq
Ümumi göstərici
Dərəcə/
miqyas
Təkrarlan
ma tezliyi:
Davame
tmə
müddəti
İntensivli
k
Hadisənin
miqyası
Reseptorun
həssaslığı
Təsirin
əhəmiyyəti
Atmosfer
Müntəzəm dəniz
əməliyyatlarından qeyri-İXQ
emissiyaları
1 3 3 1
1
Orta
Aşağı Cuzi
Mənfi
1
Qeyri-müntəzəm dəniz
əməliyyatlarından qeyri-İXQ
emissiyaları (DEH)
1 3 1 1
1
Orta
Aşağı Cuzi
Mənfi
1
Qeyri-müntəzəm dəniz
əməliyyatları zamanı qeyri-
İXQ emissiyaları (Qəza
zamanı məşəldə yandırılma)
1 3 1 1
1
Orta
Aşağı Cuzi
Mənfi
1
Qurudakı müntəzəm
əməliyyatlardan qeyri-İXQ
emissiyaları
1 3 3 1
3
Orta
İnsanlar Orta
Orta mənfi
1
1
(Bioloji/
Ekoloji)
Aşağı
Cuzi Mənfi
1
Qurudakı qeyri-müntəzəm
əməliyyatlardan qeyri-İXQ
emissiyaları (Qəza zamanı
məşəldə yandırılma)
1 3 1 1
3
Orta
İnsanlar Orta
Orta mənfi
1
1
(Bioloji/
Ekoloji)
Aşağı
Cuzi Mənfi
1
Quru
dak
ı mühit
Qurudakı müntəzəm qurğu
əməliyyatları ilə bağlı
yaranan səs-küy
1 3 3 1
3
Orta
Orta Orta
mənfi
1
Qurudakı qeyri-müntəzəm
məşəldə yandırılma ilə bağlı
yaranan səs-küy
3 2 2 1
3
Orta
Orta Orta
mənfi
1
Hadisə
Hadisənin
miqyası
Reseptorun
həssaslığı
Təsirin əhəmiyyəti
Sualtı əməliyyatlarda sualtı hasilat
sistemi müdaxilələri ərzində qeyri-
müntəzəm maye atqısı
Orta
(Bioloji/ekoloji)
Aşağı
Cuzi Mənfi
Şahdəniz 2 Layihəsi
Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Qiymətləndirilməsi
Fəsil 11
Əməliyyatların ətraf mühitə təsirinin
qiymətləndirilməsi, azaldılması
vəmonitorinqi
Noyabr 2013-cü il
Yekun variant
11/41
Fəaliyyət / hadisə
Miqyas
Həssaslıq
Ümumi göstərici
Dərəcə/
miqyas
Təkrarlan
ma tezliyi:
Davame
tmə
müddəti
İntensivli
k
Hadisənin
miqyası
Reseptorun
həssaslığı
Təsirin
əhəmiyyəti
Lay sularının qeyri-müntəzəm
şəkildə gölməçədə
saxlanması ilə bağlı qoxu
2 2 3 2
3
Yüksək
Yüksək
Yüksək
mənfi - əlavə
azaltma
tədbirləri ilə
orta mənfiyə
azaldılmışdır
2
D
əniz mühiti
Dəniz əməliyyatlarına aid
soyuducu suyun yığımı və
atqısı
1 3 3 1
1
Orta
Aşağı Cuzi
Mənfi
1
Dənizdə əməliyyatlar Dənizə
digər atqılar
Təmizlənmiş qara və boz
sular
1 3 3 1
1
Orta
Aşağı Cuzi
Mənfi
1
Dənizdə əməliyyatlar
Dənizə digər atqılar
Mətbəx tullantıları
1 3 3 1
1
Orta
Aşağı Cuzi
Mənfi
1
Dənizdə əməliyyatlar
Dənizə digər atqılar
Drenaj suları
1 3 3 1
1
Orta
Aşağı Cuzi
Mənfi
1
Dənizdə əməliyyatlar Dənizə
digər atqılar
Sutəmizləmə qurğusu -
duzlu axıntı suyu
1 3 3 1
1
Orta
Aşağı Cuzi
Mənfi
1
Sualtı əməliyyatlara aid
müntəzəm və qeyri-
müntəzəm işçi maye atqısı
1 3 1 1
1
Orta
(Bioloji/
Ekoloji)
Aşağı
Cuzi Mənfi
1
Sualtı əməliyyatlara aid sualtı
hasilat sisteminə müdaxilələr
ərzində qeyri-müntəzəm
maye atqıları
1 2 1 1
1
Orta
(Bioloji/
Ekoloji)
Aşağı
Cuzi Mənfi
1
Dostları ilə paylaş: |