Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 44
семантическая  сторона  конструкций,  б)  характер  объектного 
распространителя.  
Таким  образом,  в  настоящей  статье  описывается  лишь  один  из 
частных, 
порой 
незаметных 
моментов 
обучения 
студентов-
азербайджанцев  конструированию  синтаксических  моделей.  Но  этот 
частный  вопрос  во  многом  помогает  преподавателю  в  обучении 
студентов-азербайджанцев  законам  синтаксического  строя  русского 
языка,  а  студентам-азербайджанцам – в  умении  конструировать 
синтаксические модели, правильно передавать свои мысли на русском 
языке.  
 
ЛИТЕРАТУРА 
 
1.  Костомаров  В. Г.,  Митрофанова  О. Д.  Методическое  руководство 
для  преподавателей  русского  языка  иностранцам.  Москва: 
Русский язык, 1988. 
2.  Зарубина Н. Д. Методика обучения связной речи. Москва: Русский 
язык, 1977. 
3.  Пешковский    А. М.  Русский  синтаксис  в  научном  освещении. 
Москва: Учпедгиз, 1956.  
4.  Богородицкий  В. А.  Общий  курс  русской  грамматики.  Москва – 
Ленинград, 1935, с. 226.  
5.  Изюмская С. С. Русский язык и культура речи. Учебник для вузов. 
Москва, 2010. 
6.  Романова  Г. В.  Анализ  текста  как  средства  развития  речи 
учащихся // Русский язык в школе, 1989, № 1, с. 9-13. 
 
N. H. HACIYEVA 
 
RUS DİLİ XARİCİ DİL KİMİ MƏŞĞƏLƏLƏRİNDƏ FEİLİ 
KONSTRUKSİYALARIN ÖYRƏNİLMƏSİ 
 
XÜLASƏ 
 
Məqalə rus dilinin xarici dil kimi praktik məşğələlərdə feli 
kontruksiyaların struktur və semantik xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə  həsr 
edilir. Mövzunun aktuallığı rus dilində sözlərin birləşməsinin prinsiplərinin 
öyrənilməsi zamanı azərbaycanlı  tələbələrin bir sıra səhvlərinin aradan 
qaldırılması ilə  əlaqədardır. Felin ismin yönlük və  təsirlik hallarının 
birləşməsi ilə sintaktik kontruksiyaların yaranmasına xüsusi diqqət yetirilir. 
Verilmə, məlumat, iradə  və yardım münasibətlərini ifadə edən sözlər 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 45
olmaqla feli konstruksiyaların materialı  əsasında tapşırıqların yerinə 
yetirilməsi daha yaxşı  nəticə verir. Bundan ötrü müəyyən sintaktik 
münasibətləri ifadə edən modelləri qurmaq üçün dayaq feli sözlərin 
seçilməsi zəruri hesab edilir. Sonra tələbələrə bu dayaq sözlərdən ibarət 
vərəqələrin paylanması da mühüm rol oynayır. Bu birləşmələrin leksik-
qrammatik və funksional xüsusiyyətləri  şərh edilir. Bu tipli sözlərin 
birləşməsinin qurulma mexanizmi və  işlənməsinin mənimsənilməsi 
azərbaycanlı  tələbələrin rus dilində nitqinin inkişafına  şərait yaradır.  İsmin 
hal formalarının feli konstruksiyalarda bir-birilə qarşılaşdırılması tələbələrin 
idrak fəaliyyətini fəallaşdırır. Feli konstruksiyaların tələbələr tərəfindən 
lazımi səviyyədə mənimsənilməsi vacib amillərdən biridir.  
 
N.H.HAJIYEVA 
 
THE STUDYING OF VERBAL CONSTRUCTIONS IN CLASSES IN 
RUSSIAN LANGUAGE AS A FOREIGN LANGUAGE 
 
SUMMARY 
 
The article discusses the studying of structural and semantic features of 
verbal constructions in practical classes in Russian language as a foreign 
language. The relevance of the topic is associated with elimination of errors 
made by Azerbaijani students in the study of principles of compatibility of 
words in the Russian language. Special attention is paid to the creation of  
syntactic combinations of a verb with a noun in accusative and ablative. 
Execution of tasks with the participation of words with the value of 
submitting, information, will and assistance on the basis of the verbal 
constructions material  gives a good effect.  The choice of supporting verbal 
words expressing specific syntactic relationships is important for this. 
Distribution of cards with key words to the students plays an important role 
as well. The article describes the lexical and grammatical and functional 
features of these combinations. Assimilation of mechanism for creating these 
types of combinations of words and using thereof create favorable conditions 
for the development of spoken Russian of Azerbaijani students. A 
comparison of the case forms of nouns in verbal constructions activates the 
cognitive activity of students.  
 
Rəyçi: prof. Nəsirağa MƏMMƏDOV  
      

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 46
ZAUR HACIYEV 
AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu 
[e-mail] 
 
“MUĞNİL-LƏBİB AN KUTUBİL-ƏARİB” ƏSƏRİNDƏ  
DİLÇİLİK METODU 
 
Açar sözlər: İbn Hişam, ərəb dili, elmlər, ensiklopediya, müəllif. 
Ключевые  слова:  Ибн  Хишам,  арабский  язык,  наука,  енсиклопедия, 
автор 
Keywords: Ibn Hisham, arabian, sciense, encyclopedia, autor.  
   
Görkəmli  ərəb dilçisi Əbu Məhəmməd Abdulla Cəmaləddin ibn 
Əhməd ibn Abdulla ibn Hişam  əl-Ənsarinin həyatı haqqında məlumat 
olduqca azdır. O, 708/1309-cu ildə Qahirədə anadan olmuş, orada boya-başa 
çatmış, təhsilini də Qahirədə almış, 761/1360-cı ildə 51 yaşında dünyasını 
dəyişmişdir (7, 356). 
İbn Hişamın “Şərh  şuzuruz-zəhəb” kitabının tədqiqatçısı Yusif Şeyx 
Məhəmməd əl-Baqai yazır ki, Əbu Hişam hələ kiçik yaşlarından elmə böyük 
həvəs göstərmiş  və dövrünün ən qüdrətli alimlərindən dərs almışlar. Onun 
müəllimləri arasında Məhəmməd ibn Əhməd  Əbu Abdulla əs-Sarac  əd-
Dəməşqi (668-743), Əbu Həyyan Məhəmməd ibn Yusif Əsir  əd-Din  əl-
Qarnati, Əli ibn Abdulla əl-Ərdəbili ət-Təbrizi, Umər ibn Əli ibn Səlim ibn 
Sədəqa  əl-Ləxmi  əl-İskəndəri  ət-Tac  əl-Fəkihəni,  əş-Şihəl ibn əl-Murəhhil 
kimi qüdrətli dilçilər olmuşdur. Bir tərəfdən Bağdad xilafətinin süquta doğru 
yuvarlanması, digər tərəfdən  Əndəlusda baş verən  ərəb-ispan hərbi toqquş-
maları  nəticəsində bu iki qüvvətli elm mərkəzinin mövqeyini zəiflətmiş  və 
ərəb alimləri ərəb dünyasının sakit limanı olan Misrə üz tutmuş, orada məs-
kunlaşaraq elmi fəaliyyətə başlamışlar. Bu səbəbdəndir ki, həmin dövrdə 
ərəb aləminin  ən qüdrətli dilçiləri də Qahirədə toplanmışdı. Doktor Səlim 
Rizq yazır ki, bu dövrdə Qahirədə  əlli beşdən çox mədrəsə var idi və bu 
mədrəsələrə görkəmli dilçilər rəhbərlik edirdilər. 
İbn Hişam məhz belə bir dövrdə yaşamış  və müxtəlif ölkələrdən 
gəlmiş, dilçilikdə öz dəsti-xətti olan alimlərdən dərs alaraq sərf, nəhv, hədis, 
ədəbiyyatı  və  əruz elmlərini mənimsəmişdi. Maraqlı burasıdır ki, bütün 
islam dünyasında qüdrətli bir dilçi kimi şöhrət tapmış  Əbu Həyyan  əl-
Qarnatinin yanında o, qrammatika elmini deyil, ədəbiyyatı öyrənmişdir. 
İbn Hişam qısa müddət ərzində elə bir şöhrət qazanmışdır ki, bu şöhrət 
Misrin hüdudlarını  aşaraq Məğribə belə gedib çatmışdır.  İbn Xəldun bu 
barədə yazır: “Biz hələ  Məğribdə olanda eşitdik ki, Misirdə  ərəb dili 
sahəsində ibn Hişam adlı bir alim ortaya çıxıb və o, Sibəveyhidən daha 

---