Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 66
T.Əfəndiyeva isə bu cür ifadələrin  əmələ  gəlməsini üslubi təlabatla 
əlaqələndirir və hesab edir ki: “yazıçı daha qaqbarıq və parlaq təsvir vasitəsi 
yaratmaq, bir sıra məqamlarda satirik tonu qüvvətləndirmək, bəzən fikri 
kəskin formada ifadə etmək üçün əslində uyuşmayan anlayışları 
yaxınlaşdırır” [3, 125]. Dilçi bu yolla yaradılan təsvirin mənalı  və  təsirli 
olduğunu vurğulayır. 
Oksimoronları səciyyələndirən xüsuslardan biri də onun fərdi xarakter 
daşımasıdır. Dildə indi şablon kimi işlənən bir çox oksimoronların vaxtilə 
müəyyən ədiblərin əsərlərində bu və ya digər üslubi tələbatlar ilə yaradılması 
və sonradan kütləviləşməsi bunun əyani sübutudur. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.  Adilov M.İ., Verdiyeva Z.N, Ağayeva F.M. İzahlı dilçilik terminləri. Bakı: 
Maarif, 1989, 358 s. 
2.  Dəmirçizadə  Ə.M. Azərbaycan dilinin üslubiyyatı. Bakı: Azərtədrisnəşr, 
1962, 271 s. 
3.  Əfəndiyeva T.Ə. Azərbaycan dilini leksik üslubiyyatı. Bakı: Elm, 1980, 250 
s. 
4.  Əfəndiyeva T.Ə. Azərbaycan  ədəbi dilinin üslubiyyat problemləri. Bakı: 
Elm, 2001, 183 s. 
5.  Hüseynov M.A. Yazıçının dili və üslubu. Yerevan: X.Abovyan adına EDPİ, 
1981,78 s. 
6.  Hüseynov M.A. Dil və poeziya. Bakı: Elm, 2008, 432 s. 
7.  Xəlilov B.Ə. Müasir Azərbaycan dilinin leksikologiyası. Bakı: Nurlan, 
2008, 442 s. 
8.  Məmmədli F. Seçilmiş əsərləri. 3 cilddə, III c., Bakı: Nurlan, 2004, 546 s. 
9.  Mustafayeva Q.H. Azərbaycan dilinin üslubiyyatı. Bakı: Elm, 2010, 388 s. 
10. Hajıyeva U.D. English Stylistics. Baku, 2014, 166 p. 
11. Головенченко М.Ф. Введение в литературоведение. М.: 1964,  319 с.  
 
MIRVARI GASIMOVA 
STYLISTIC PECULIARITIES OF ANTONYMS 
 
SUMMARY  
The article deals with the investigation of the  stylistic peculiarities of 
antonyms – words having strict opposite lexical meanings.  
The lexical specifities of antonyms and their contribution to the belles-
lettres as means of forming different stylistic devices is given priority to 
touch upon in the article. The main point of the article is to analyze the 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 67
stylistic-aesthetic peculiarities and emotional – expressive effects of 
antonyms in the belles-lettres.  
To achieve this point the author has elaborated the most common use 
of antonyms and has given proper samples for each model of usage from 
different literary works.   
 
МИРВАРИ  ГАСЫМОВА 
 
СТИЛИСТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ АНТОНИМОВ   
 
РЕЗЮМЕ 
В  статье  рассматриваются  стилистические  особенности  слов, 
имеющие прямо противоположные лексические значения - антонимов. 
Здесь  на  передний  план  выдвигаются  лексические  особенности 
антонимичных  слов  и  их  вклад  в  создании  различных  стилистических 
приемов в художественном стиле.  
Основная  задача  статьи  заключается  в  анализе  художественно-
эстетических 
особенностей 
различных 
видов 
синонимов 
в 
художественном тексте и их эмоционально-экспрессивного эффекта. 
Для  достижения  поставленной  цели,  автор  статьи,  приводит 
разборку самых распространенных случаев употреблений антонимов и 
дает  соответствующие  образцы  из  различных  художественных 
произведений. 
 
Rəyçi: prof.İlham Tahirov 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 68
YEGANƏ ABBASOVA 
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru 
İqtisad Universiteti 
[e-mail] 
 
İNGİLİS DİLİNDƏ SÖZÖNLƏRİ VƏ SÖZÖNLƏRİNİN 
AZƏRBAYCAN DİLİNDƏ QARŞILIĞI 
 
Açar sözlər:  sadə sözönləri, düzəltmə sözönləri, mürəkkəb sözönləri, tərkibi 
sözönləri. 
Ключевые  слова:  простые  предлоги,  производные  предлоги,  сложные 
предлоги, составные предлоги. 
Key words: simple prepositions, derivative prepositions, complex prepositions, 
composed prepositions 
 
Azərbaycan dilindən fərqli olaraq, müasir ingilis  dilində sözönü adlanan 
köməkçi nitq hissəsi vardır. 
Müasir ingilis dilində ismin hal kateqoriyası morfoloji baxımdan çox 
kasıb olduğundan cümlədə isim (yaxud əvəzlik) ilə digər nitq hissələri arasında 
mövcud olan qrammatik əlaqələr müxtəlif sözönü vasitəsilə ifadə edilir. 
Müasir ingilis dilinə xas olan sözönləri iki baxımdan təsnif edilə bilər: 
1) Morfoloji quruluşlarına görə.  
2) ifadə etdikləri qrammatik mənaya görə. 
Morfoloji quruluşlarına görə müasir ingilis dili sözönləri aşağıdakı 
qruplara bölünür. 
a) sadə sözönləri, məsələn: 
on, in, at for, with, of, out, to və s. 
b) düzlətmə sözönmləri; məsələn: 
behind, along, be,low, across və s. 
c) mürəkkəb sözönləri, məsələn: 
upon, without, inside, outside, into və s. 
d) tərkibi sözönləri, məsələn: 
in front of, with regard of, because of, out of və s. 
İfadə etdikləri qrammatik mənalara görə sözönləri aşağıdakı qruplara 
bölünə bilər: 
a) məkan bildirən sözönləri: in, at, on, in front of, between, around və s. 
Məsələn: 
Old Jolson’s hand trembled in his lavender glass. (Galsworthy). 
Artur remained at the gate, … (London). 
He stood in front of a gloomy tenement house. (London). 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 69
b)  İstiqamət bildirən sözönləri: to, into, towards, along, from və s. 
Məsələn: 
Arthur went back to his lodgings. (Voynich)  
He pointed to the valley below them. (Voynich) 
c) Zaman bildirən sözönləri: for, in, on, at, after, beforem within, during 
və s. Məsələn: 
Dorian did not answer for a moment. (Wildi) 
I will call for you  at seven o’clock. (Galsworthy) 
d) Mürəkkəb əlaqələr ifadə edən sözönləri: with, by, about, because of, in 
accordance with və s. Məsələn:  
You will never make it the same by writing. (Voynich) 
Müasir ingilis dilində mövcud olan sözönlərinin ifadə etdikləri qrammatik 
mənaya görə bölgüsü nisbidir: bəzi sözönləri bir deyil, iki məna ifadə edir; in, 
at, on və s. Söz önləri bəzən məkan, bəzən isə zaman mənası bildirir. Məsələn: 
In summer we rest in the village cümləsində in sözönü birinci halda (in summer) 
zaman, ikinci halda (in the village) isə  məkan bildirir. Bu hal göstərir ki, 
sözönlərinin mənaya görə bölgüsü nisbi hesab edilməlidir. 
Sözönləri bir qayda olaraq, aid olduğu sözdən əvvəl işlədilir. 
1.  Əvəzliklə, yaxud təyinə malik olmayan isimlə  işləndikdə sözönü 
bilavasitə aid olduğu sözün qarşısında durur, məsələn: 
«I’m going over to paris» (Maugham). She looked at me with a curious 
pity. (Braine). 
2. İsmin qarşısında təyin (yaxud artikl) olduqda sözönü bilavasitə işindən 
əvvəl deyil, onu təyin edən sözdən (həm dəartikldan) əvvəl durur, məsələn: 
The flat was on the top floor… (Braine)  
A sudden smile flashed across his round face. (Maugham) 
Sözönü bəzən (xüsusən sual cümlələrində) cümlənin sonunda, yaxud lap 
əvvəlində işlədilir. Bu halda sözönləri vurğulu olur, məsələn: 
What are thinking about? I did not know where he had come from. 
Müasir ingilis dilinə xas olan sözönləri Azərbaycan dilinə,  əsasən, iki 
vasitə ilə tərcümə edilir: 
1) hal şəkilçiləri və ya hal şəkilçisi qəbul etmiş alt, üst, ara və s. Sözlər 
vasitəsilə. 
2) qoşmalar vasitəsilə. 
Sözönlərinin, konkret olaraq, həmin vasitələrdən hansı ilə  tərcümə 
edilməsi, onların (sözönlərinin) hər dəfə ifadə etdiyi qrammatik mənadan asılı 
olur: 
a) məkan bildirən sözönləri dilimizə ya (1) yerlik hal şəkilçisi, ya da (2, 3, 
4) yerlik hal şəkilçisi qəbul etmiş alt, üst, ara və s. tərcümə edilir. 
Məsələn: 
(1) There was a boy in the room- Otaqda (bir) oğlan var idi. 

---