Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 73
The leg of the table - stolun ayagi 
I gave the book to the student - Mən kitabı tələbəyə verdim 
I got a letter from him - mən ondan məktub aldım. 
İngilis dilindən olan sözönləri ilə Azərbaycan dilində olan hal şəkilçiləri 
nə  qədər oxşar olsalar da, onlar müxtəlif rollar daşıyırlar. Bu fərq də 
sözönlərindən yox, onların aid olduğu isimlərdən daha çox asılıdır. 
Azərbaycan dilində müxtəlif şəkilçilər müxtəlif hallara uyğun gəlir (a, ə, 
ya, yə, v, i, da, də, dan, dən). Bu şəkilçilər aid olduqları isim və ya əvəzliklərdən 
çox asılıdır. Onlar isimdən kənarda işlənə bilmir və heç bir məna vermirlər. 
İngilis dilində olan sözönləri Azərbaycan dilinə  əsasən iki vasitə ilə 
tərcümə edilir: 
1. hal şəkilçiləri və hal şəkılçiləri qəbul etmiş altında, üstündə, arasında 
və s. sözlərlə. 
The students are under the tree. 
2. qoşmalar vasitəsi ilə kimi, qədər, dək, haqqında, əwəl, sonra və s. 
We were talking about you. 
Məkan bildirən sözönləri Azərbaycan dilinə ya yerlik hal şəkilçisi, ya da 
yerlik hal şəkilçisi qəbul etmiş altında, üstündə, arasında sözləri ilə  tərcümə 
edilir: 
Your caat is on the sofa - Sizin paltonuz divanın üstündədir. 
İstiqamət bildirən sözönləri dilimizə  əsasən ya yönlük, ya çıxışlıq hal 
şəkilçisi, yaxud da qoşmalarla tərcümə edilir: 
Two boys were going to the park. 
They came back from London. 
The travelers were going along the river - Səyahətçihr çay boyunca 
gedirdihr. 
Zaman bildirən sözönləri Azərbaycan dilinə ya yerlik hal, ya qoşmalar 
vasitəsi ilə, yaxud da müxtəlif məna çalarlığma malik olması kontekst vasitəsi 
ilə mümkündür. 
He came on Sunday. 
After a week they left the city. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1. O.Musayev «İngilis dilinin qrammatikası» Bakı ş., 2007. 
2. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan Dili III hissə. morfologiya, Bakı, 
maarif, 1873. 
3. Azərbaycan dilinin qrammatikası. I hissə Morfologiya. Bakı, 
Azərbaycan, SSR Elmlər Akademiyasının nəşriyyatı, 1960. 
4. Seyidov Y. Azərbaycan Dili, Bakı, Maarif, 1978. 
5. Xəlilov B. Müasir Azərbaycan Dilinin Morfologiyası, Bakı, 2007. 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 74
6. N.Məmmədov. Dilçiliyə giriş. Bakı. 1988 il. «Elm» nəşriyyatı. 
7. Ə.Z.Abdullayev. Köməkçi nitq hissələri. ADU nəşriyyatı. 1963. 
8. A.O.Aslanov. Müasir Azərbaycan dilində sözləri. Azərbaycan EA, 
1959, № 4. 
 
ABBASOVA YEGANA 
 
PREPOSITIONS IN ENGLISH AND EQUIVALENTS 
OF PREPOSITIONS IN AZERBAIJAN LANGUAGE. 
 
SUMMARY 
In Modern English the parts of speech are divided into 3 parts: major, 
auxiliary and independent. One of the auxiliary parts of speech is preposition, 
because it has not complete lexical meaning and syntactic function. As the case 
category of noun is very weak in modern English, the prepositions are used for 
expressing the existing grammatical connections between noun or pronoun and 
other parts of speech. It is necessary to mention that in Azerbaijan language 
there is not part of speech as preposition and in Azerbaijan language it is 
expressed by case affixes and other affixes or words.  
 
АББАСОВА ЕГАНА 
 
ПРЕДЛОГИ В АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ И ЗАМЕНА  
ПРЕДЛОГОВ В АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ ЯЗЫКЕ 
 
РЕЗЮМЕ 
В  данной  статье  говорится  о  том,  что  части  речи  в  современном 
английском  языке  делятся  на 3 части:  основные,  вспомогательные  и 
самостоятельные  части  речи.  Одной  из  вспомогательных  частей  речи 
является  предлог,  так  как  у  него  полностью  отсутствует  лексический 
смысл  и  синтаксическая  функция.  В  связи  с  тем,  что  падежная  форма 
существительного в современном английском языке, с  морфологической 
точки  зрения,  является  очень  слабой,  для  выражения  грамматической 
связи, имеющейся между существительным или местоимением и другими 
частями  речи,  употребляется  предлог.  Также  следует  отметить,  что  в 
Азербайджанском  языке  нет  предлога,  и  он  в  основном  выражается  в 
Азербайджанском  языке  с  помощью    слов  или  падежей  и  других 
суффиксов. 
 
Rəyçi: filol. f.d. dos. B.Səmədov  
 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 75
 SEVİNC  ŞAHLAROVA      
NİGAR NAMAZOVA 
Sevinc,nigar.@.mail.ru. 
 
ÖN ŞƏKİLÇİLƏR VASİTƏSİLƏ YARANAN TÖRƏMƏ  FEİLLƏRİN 
İNGİLİS VƏ  AZƏRBAYCAN  DİLLƏRİNDƏ İFADƏ ÜSULLARI 
 
Açar sözlər: ingilis dili,azərbaycan dili,prefiks,fellər. 
Kлючевые  слова: английскийязык, азербайджанский язык,  
префиксы, глаголы. 
Key words: english,azerbaijani, prefixes,verbes. 
 
Bir  sıra  Avropa  dilləri  ilə  müqayisədə  ingilis  dilinin  fel  düzəldən  
prefiksləri  bir  qədər  çox  leksik  xarakterə malikdirlər  və  bildiyimiz  kimi  
Avropa  dillərindən  prefikslər  müəyyən  qrammatik  funksiya  daşıyırlar. 
Prefikslər  vasitəsilə  düzələn  törəmə  fellər  içərsində      bir  sıra  sinonim  
prefikslərə    də  rast    gəlinir.  Məsələn,de-,dis-,mis-,un-.Bu prefikslər törət-
dikləri  fellərə  hərəkət  və ya  əks  məna  verirlər:to  misunderstand,  to  mis-
trust,  to  misuse, to  undertake,  to  underline,  to  overcame,  to  overlook,  
to unrise,  to  untie,  to  unpack,  to  uphold,  to  repay  və s. 
Bu  prefikslər  arasında  over-under- kimi  antonim  prefikslər   qrupu  
təşkil  edənlərə    də    rast    gəlmək  olur. P.M.Karakuş    fel    düzəldən  ön  
şəkilçilərdən  danışarkən  onun  doqquz  növünü  göstərir.Fel  düzəldən  ön  
şəkilçilərdən  danışarkən  biz  ön  şəkilçilərinin  nitq  hissəsini  dəyişə  bilən  
və bilməyən  xüsusiyyətlərini  nəzərdən  qaçirmamalıyiq.  Çünki  fel  düzəl-
dən  ön  şəkilçilərinin  bəziləri  hər  hansı  bir  nitq  hissəsinə  artırılaraq  onu  
dəyişdirir,  bəziləri  isə    dəyişdirmir. Bu baxımdan  aşağıdakı  modellər  
yaranır:1)Nitq  hissələrini   dəyişə  bilən  ön  şəkilçiləri;2)Nitq  hissələrini  
dəyişə  bilməyən  ön  şəkilçiləri. 
1)Nitq  hissələrini  dəyişə  bilən  ön  şəkilçıləri :Be+n=v 
Bu  modelərin  aşağıdakı  semantik  xüsusiyyətləri  var: 
1)Əsasın  ifadə  etdiyi  obyekti  öyrənmək,  əhatə    etmək,  təmin  
etmək. Məsələn, cloud-becloud(buludla  əhatə  etmək) 
2)Əsasın  ifadə  etdiyini  bir  şeydən  məhrum  etmək.Məsələn,  head-
behead(boynunu vurmaq) 
3)Əsasın  ifadə  etdiyi  kimi olmaq.Məsələn,slave-beslave(kölə  etmək, 
nökər  etmək) 
.Bu halda “be ’prefiksi  əsasən  isim  vəsifətlə    birləşir.Fellərin  
düzəldilməsinin bu   tipi,  canlı  məhsuldar  tip  hesab  olunur.  Məsələn :  to  
bedim –to   make  dim, to  befoul-to  make  little,  to  befool  -to  befool –to   
make  a fool.  To  beblind-to  make  blindMüasir  dövrdə  konversiyanın  

---