Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 76
inkişafı  ilə  əlaqədar  “be “  prefiksinin  rolu  xeyli  azalıb. “ Be”  prefikslə  
olan  sözlərinin  olan  tarixi  və  etimologiyası   bunu  bir  daha  sübut  edir  
ki,  onların  əksəriyyəti  qədim  və  orta  ingilis  dövründə   yaranıb.De+n=v- 
Bu  model  aşağıdaki  semantik  xüsusiyyətə  malikdir. 
Əsasın  ifadə  etdiyi  əşyadan  məhrum  etmək.  Məsələn:pasture – to 
depasture(to  deprise to  pasture)Son  zamanıar  bu  mənanı   ifadə  edən  bir  
sıra  fellər  yaranmişdır.Məsələn,  de – sting;  de-beak1)İt  didnt  seem  real  
and  it  depressed  him.( The  Path  of   Thunder,p.61) 
2)She would  be  sure  to make  a scene  and  he  detested  scenes  of  
every  kind.(The   picture  of  dorion  Grey,p.94)Dis +n=v- Semantik  
xüsusiyyəti:  yox  etmək, məhrum  etmək,  figure- to disfigure. Nadir  
hallarda  bu  ön  şəkilçisi  “hissələrə  bölmək”  mənasını  ifadə  edir. 
Məsələn,member-dismember1)Martin  Eden took  a  bath ,after  which  he  
found  that  head  pf  laundryman  had  dissappeared. To say  that  Lester  
was  greatly  disheartened  by  this  blow  is  to  put  it  mildly.(Gennie  
Gerhardt,p.271)En+v=v-semantik  xüsusiyyətləri:1)Əsasın  ifadə  etdiyi  
əşyaya görə    yerləşdirmək.O.Espersen  aşağıdakı    sözləri  misal  gətirir:  
camp-encamp, cage  -encage,  box  -embox, cloud  encloud2)Əsasın  ifadə  
etdiyinə  çevirmək.Məsələn,cash –encashOut +n=v- semantik  xüsusiyyət: 
Əsasın  ifadə etdiyindən  kənar  çıxmaq. Məsələn, outrage, outdistance və 
s.She  seemed  outraged  at the thought   of him sleeping  on the  floor.(The 
path  of Thunder,p.83) Un +v=v- bu model  aşağıdaki  semantik 
xüsusiyyətlərə malikdir:1)Əsasını  ifadə etdiyi  əşyaların  azad  etmək, 
məhrum  etmək. Məsələn: cage-uncage(qəfəsdən  azad etmək),chain –
unchain  (zənciri  açmaq)2)Əsasını  ifadə  etdiyi əşyadan  çixartmaq, azad 
etmək.Məsələn:carth-unearth (yerdən çixartmaq)UN   ön  şəkilçisi  təkcə  
isimlərdən  yox  fellərdən  də  fel  düzəldir.  Bu  zaman  bu model  
yaranır:Un +v=v1.Miss miller  helpedname to  undress (Jane 
 
eyre,p.20)2.she  unlocked  a  cupboard and brought  out  a good  -sized  
cake. ( Jane Eyre,p.33) 
Be=A=V- semantik  xüsusiyyət.Əsasını      ifadə    etdiyi    kimi    etmək  
.Məsələn:dim-bedim (tutqunlaşdirmaq), little-belittle(balacalaşdirmaq)1.İn 
the  meantime,Bill  had  bethought himself  of the  rifle.(White 
fang,p.115)2.Then   he  sawthat  no  harm  befell the  dogs that  dogs  that  
were  near  tothem,  and he  came  in  closer(White  Fang,p.204) 
En+A=V-Semantik xüsusiyyet:Əsasını    ifadə  etdiyi  vəziyyətə  
gətirmək.Məsələn:  feblenfeeb(zəifləmək) 
En+V=V-Semantik  xüsusiyyət:adətən  felə  gücləndirici  məna  
verir.Məsələn:close-enclose:lighten-enlighten. 
1.They  should  be  encould  be  encouraged  to  suffer  hunger  üithout  
complaint(Jane Eyre,p.29 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 77
2.I  learnt  for  the  first  time  to make  pleasure  in  fine  scenery? In  
the  hills  that  enclosed  our  wouded  valley.(Jane  Eyre,p.34) 
2)Nitq  hissələrinin  dəyişə  bilməyən  ön  şəkilçiləri:Un+V=V 
Un  prefiksi  fellərə  qoşularaq  əks  hərəkət  ifadə edir.  Məsələn:to  
cover(örtmək)-to   uncover(üstünü  açmaq),to behind(əyilmək)-to  
unbehind(qalxmaq), to  shoe  (ayaqabı  geymək)-to  unshoe(ayyaqabını  
soyunmaq),  to fasten  (bərkitmək,bağlamaq)-to unfasten  (açmaq) 
1.İ dressed  unfastened  the  door  üith  a trembling  hand/and  opened  
it.9Jane  Eyre,p.55) 
2.He  unstopped  the   mast  and  furled  the  sail  and  tied  it.(The  Pld  
Man and the  Sea,p.95) 
Öz  mənalarına  görə  “un “prefiksi  ilə  əmələ  gələn  fellər  2  böyük   
semantik  qrupa  bölünur: 
1Hərəkət  bildirən  insan  əlinin  köməyilə  həyata  keçirilə  bilən  fellər  
və  ya  onları  əvəz  edən  düzəltmə  sözlər. Bu  fellər  aşağıfakı  mənaları  
ifadə  edir: 
a)birləşdirmək,yapışdırmaq: to   bind  (bağlamaq),to  buckle 
 
(kəmərləmək), to  brace(bağlamaq),to  button  (düymələmək), to  clasp  
(qucaqlamaq),  to  fold  (qatlamaq) və s. 
But  he  untidet  the  harpoon  rope  from  the  bitt and  passed  it  
through  the  fishs  gills.(The  Old  Man  and  the  Sea,p.79) 
b)burmaq,bələmək,sarımaq: to  coil  (burulmaq),(spiralvari)  to  curl  
(burmaq) to furl (sarımaq)  to coil (burulmaq)  (spiralvari)  to  curl  (burmaq)  
to   furl (sarimaq qatlamaq), to rool  (yumurlamaq)  to link 
(əlaqələndirmək,bağlamaq) 
c) örtmək, bağlamaq:to   cap (örtmək,  to  close  (bağlamaq), to  lock 
(kilidləmək), to  cork  (mantarla  bağlamaq),  to  cover  (örtmək), to  dress ( 
geyinmək), to  mask  (maskalanmaq), to  cage  (qəfəsə salmaq),  to  cloak  
(plaş  geyinmək)  və s 
1.Miss  Miller  helped  me  to  undress.(Jane  Eyre,p.20) 
2.She  unlocked  a  cupboard  and  brought  out  a good  -  sizet  cake  
(Jane  Eyre,p.33) 
2)Əqli  və  ruhi  anlayişları    ifadə  edən  fellər.Bu  semantik  qrupa  
daxil  olan fellər  azliq  təükil edirlər.  Məsələn:1. İ dislike  you  the  worst  
of  anyone  in  the  world , except  John  Reed:  (Jane   Eyre ,p.15)2.Martin  
took  a  bath,  after  which  he  found  that  the  head  of  laundryman  had  
disappeared.(Martin  Eden,p.142) 
2)Bölgü  mənası ,  əsas  tərkib  hissələrinə  bölünmə    mənası: to  
connect  birləşdirmək-to  disconnet  ayırmaq,  to  join  qoşulmaq,  birləşnək  
-to  disjoin  bölünmək  və  s. 

---