Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 89
olması isə tarixən insanların heyvanları ram etməsi, onlardan təsərrüfat, ov, 
döyüş vasitəsi, qida, bəzə  hətta gözəllik xatirinə istifadə edilməsi və digər 
cəhətlərlə  əlaqədardır. Toplayıb təqdim etdiyimiz zoonim tərkibli atalar 
sözləri isə insanların həyatının bütün sahələrini əks etdirir.  
 
Görkəmli alim A. Nəbiyev Azərbaycan xalq inanclarını aşağıdakı kimi 
təsnif etmişdir: 1. Məişətlə bağlı inanclar; 2.Təbiət hadisələri, bitki və 
heyvanat aləmi ilə bağlı inanclar; 3. Astral təsəvvürlər sayəsində yaranan 
inanclar; 4.Əsatiri görüşlərlə bağlı inanclar (2. 132) 
 Heyvanat aləmi ilə bağlı inanclar Azərbaycanın bütün ərazilərində 
tarixən olmuş və bu gün də vardır. Nümunələrə baxaq: 
1) “Bağı  bədnəzərdən qorumaq üçün ya at, ya da it kəlləsini payaya 
keçirib qoyarlar bağa”. 2)Yəni bağa pis nəzərlə baxan adamın gözü həmin 
kəllələrlə rastlaşanda kəsərdən düşəcək. 3)“Yahunu (göyərçini) öldürən xeyir 
görməz” deyirlər. Ona görə ki, göyərçin müqəddəs quşdur, mələklərdən 
hesab olunur. Ona görə  də bir çox ərazilərdə göyərçin ovlanmır və  əti 
yeyilmir. 4)“Hansı  həyətdə bayquş ulasa, ev yiyəsi qorxar, tez duz-çörək 
gətirib quşun qabağına qoyub deyər: “Səni and verirəm bu duz- çörəyə, çıx 
burdan get, bizdən uzaq ol”,- deyərlər. Guya quş həmin yerə bir də gəlməz. 
5) Heyvanlarla bağlı başqa bir inanca görə isə, guya bir işin arxasınca gedən 
insanın qarşısına pişik( qara pişik) çıxarsa xeyirliyə deyil və s. 
   İnsanlarda belə bir inam var ki, bayquşlar yalnız xarabalıqlarda 
yaşayır.  İnsanların gözünə çox az-az görünürlər. Odur ki, onların bəzi 
həyətlərə  gəlməsi, qeyri-adi səslər çıxarması insanları vahiməyə, təşvişə 
salır. Hətta bu quşun xalqda yaratdığı  həmin mənfi ekspressiyanın nəticəsi 
olaraq: “ Bayquş kimi ulamaq” ifadəsi də yaranmışdır.  
  Lakin qeyd etmək lazımdır ki, bayquş adlanan quşa münasibət bütün 
xalqlarda eyni deyildir. İngilislər və slavyan xalqları quşa ağıllı, düşüncəli, 
adil bir quş növü kimi baxmışlar. Yaxud bir işin arxasınca gedərkən 
qarşindan pişiyin, xüsusilə  də qara pişiyin keçməsi Azərbaycanda yaxşı 
əlamət sayılmır. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1. M.Seyidov. Ağqoyunlu  Qaraqoyunlu etnonimlərinin etimoloji 
araşdırılması. Qobustan” jurnalı. B. 1979. 
2. A. Nəbiyev. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. Bakı, Çıraq, 2009.  
3. Azad Nəbiyev. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. Bakı, Elm, 2006.  
4. A.Qurbanov. Azərbaycan onomalogiyasının əsasları. Bakı. 2004. s.313. 
5. Ə.Tanrıverdiyev. “Kitabi- Dədə Qorqud”da at kultu. Bakı, Elm və təhsil. 
2012 
 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 90
 
 
 
 
 
 S.ASADOVA 
 
 
DESCRIPTION OF ZOONIMS IN THE ETHNOGRAPHY  
OF NATION   
 
SUMMARY 
 
In the Azerbaijani language, the zoonims were not wide enough 
and did not have a comprehensive systematic obsession, but some occasional 
articles took place. Such a result has been obtained from researches that our 
dogs and horses are more often processed in the zoological system of our 
language, which researchers sometimes find that these animals are accepted 
as totems in the old period; Sometimes with the economic activities of the 
people, sometimes with the kings, the commanders, and the president's own 
private horses as instruments of war (Seyidov.1979.59-66). 
 
An infinite number of examples from various historical periods can 
be shown in such zoolexemes. First, we can present examples of what we 
call the "Kuran-I Karim", our holy semantic book. For example; 
 
Hz. Muhammad  loved animals very much: 
For example: 1) Düldül: Mukavk’s  the first mule to be presented to 
our Prophet. Sometimes they call him Es-Sehba and sometimes Düldül. 
 
Hz. Muhammed’s has 
also a few horses and he loved the horses 
very much. It is shown in the sources that "the horses that Rasulullah 
(S.A.V.) loved the most, were the horses with the correct color, whiteness in 
the nose, fast running, quick learning to man, white visions on the right side 
of the foot". 
The zoonims we encounter in religious sources include such an idea in 
themselves, these names have an older age than other names. 
This idea also proves examples of folklore. 
The first examples of these works are labor songs, epics, wise words, 
etc. Beliefs about the zoological region have been and remain in all regions 
of Azerbaijan. 
But it should not be forgotten that the relation of birds called owls is 
not the same in all nations. The English and the Slavian peoples looked at 
this bird as a clever, just bird. 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 91
 
С.АСАДОВА 
 
ОТРОЖЕНИЕ ЗООНИМОВ В ЭТНОГРАФИИ НАРОДА 
 
РЕЗЮМЕ 
В  Азербайджанском  языке  зоонимы  не  были  систематическим  и 
значительно  расширенным  объектом  обсуждения,  были  распечатаны 
только несколько статей.  Исследовании показали что названии собак и 
лошадей  были  значительно  использованы  в  зоологической  системе 
нашего  языка  и  исследователи  связывают  это  экономической 
деятельностью  народа,  иногда  с  тем  что  они  были  собственными 
лошадьми  ханов,  командиров  и  главнокомандующих. (Seйидов. 
1979.59-66). 
      Много  исторических  образцов  можно  указать  о  таких 
зоонимах. Один из этих источников «Гурани Керим».  
Например:1)  Дулдул:  Первый  подарок  данный  в  честь 
Гз.Мухаммедаi. Иногда его называли как Ес-Сехба, иногда Дулдул. . 
      Гз.  Мухаммед  имел  несколько  лошадей,  и  он  обожал  их.  В 
источниках  указываются,  что  самые  любимые  лошади  Расуллуллаха 
были быстро скоростные и укрощаемые, а в основном лошади белыми 
пятнами на носу и в правой стороне ноги.  
В  религиозных  источниках  зоонимы  приводят  к  выводу,  что  эти 
имена более историчные чем другие.   
Фольклорные источники тоже доказывают это.   
      Но  первые  источники  этих  были  песни  рабочих,  сказки  и 
пословицы. Веры связанные с животным миром всегда существовали и 
существуют  во всех регионах Азербайджана.   
Люди верят в то что совы живут только в разрушительных местах 
и приносят неудачу. Они проводят ночную жизнь и не показываются в 
глаза людей. И поэтому их приход в сады, и звуки пугает людей. Но не 
забывайте,  что  к  сове  не  одинаково    относятся  во  всех  народах. 
Англичане  и  Славянские  народы  называют  их  умными  и  мудрыми 
птицами.  
 
Rəyçi: prof.İbrahim Bayramov 
 
 
 
 
 
 
 
 

---