Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 165
I got my knee up, said Eric with simple pride, and I hit him with in 
the… You should have heard him holler! He won’t come back in a hurry 
either. So we didn’t do too badly. 
Ralph moved suddenly in the dark; but then he heard Eric working his 
mouth.What’s the matter?Just too loose.Piggy drew up his legs.You all right, 
Piggy?Thought they wanted the conch.Müəyyən  əsərdən götürülmüş 
yuxarıdakı hissə  əsasən dialoq nümunələrindən təşkil olunmuşdur və bu 
dialoqlarda müvafiq sözlərin buraxıldığını müşahidə etmək mümkündür. 
Diqqətlə  nəzər salsaq, görərik ki, işlədilməyən elementlərin bərpa edilməsi 
istənilən halda mümkündür, lakin onların buraxılması nitqə  ağırlıq 
gətirməmək üçün edildiyindən deyilməyən dil vahidlərinin mövcud olduğu 
ifadələrin verildiyi kimi saxlanılması  məqsədəuyğundur.Bildiyimiz kimi 
ellipsis zamanı hansısa bir söz buraxılır. Ellipsis bu cəhətdən koheziyanın 
digər növü subtitusiyanı xatırladır. Bu iki hadisəni ayırmaq çətinləşir, lakin 
qeyd etmək lazımdır ki, ellipsis sözün birləşmənin cümlənin “sıfır” 
morfemlə əvəz olunmasıdır. Praktiki nöqteyi-nəzərdən hər iki anlayışa ayrıca 
yanaşmaq məqsədə uyğundur. Baxmayaraq ki, substitusiya da, ellipsis də 
mətnin hissələri arasında mövcud eyni fundamental əlaqəni  əhatə edir və 
bunlar struktur mexanizminin iki müxtəlif növüdür. Ellipsis deyilməyəni 
ifadə edir ( something unsaid ). Lakin o demək deyil ki, deyilməyən 
anlaşılmayandır, əksinə “deyilməyən” altında “hər vəziyyətdə başa düşülən” 
nəzərdə tutulur. 
Məsələn., Histories make men wise; poets witty; the mathematics 
subtle; natural philosophy deep; moral grave; logic and rhetoric able to 
contend. 
 Yuxarıda verilən cümlələrin strukturlarına nəzər salsaq, görərik ki, 
birincidən başqa hamısının xəbəri buraxılmışdır. Cümlələr mübtəda və 
komplementdən ibarətdir. Budaq cümlələri aşağıdakı  şəkildə  şərh etmək 
olar. İkinci budaq cümlə poets make men witty; üçüncü cümlə mathematics 
make men subtle; dördüncü cümlə natural philosophy makes men deep beş 
və altıncı cümlələr də müvafiq şəkildə şərh olunur. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.  A.Məmmədov  “Mətnin yaranmasında formal əlaqə vasitələrinin sistemi”  
Bakı, “Elm” 2001. 144s səh 25-58 
2.  Halliday, M.A.K. and Hasan, R., Cohesion in English. London:  
Loğman, (1976) 
Галъперии  И.Р.  Текст как объект лингивистических иследований. 
М.1981. 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 166
E.ABBASOVA. 
 
THE TYPES OF ELLIPSIS IN ENGLISH AND AZERBAIJANI 
LANGUAGES 
 
SUMMARY 
 
This article deals with one of the types cohesion – ellipsis. Here the 
types of ellipsis are singled out and studied. The peculiarities of ellipsis are 
analyzed on the basis of certain examples.In the article the main conception 
of elliptic sentences is also analized in English and Azerbaijani and noticed 
the thoughts of wellknown scientists and lingnists. 
The article deals with some sitactical pacularities ellipsis of English words in 
the Azerbaijani language,also is educated actual problem of contemporary 
linguistics.The functional ellipsis of the simple sentence in modern English 
and Azerbaijani language,in the function anf spoken language are considered 
in thos ellipsis.The article speaks about the word-order in contemporary 
literarural Anglish,its compare with Azerbaijani,also some kinds ellipsis of 
simple and compround sentences English language. 
 
Э.АББАСОВА. 
 
ЭЛЛИПТИЧЕСКИЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ В АНГЛИЙСКОМ И 
АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ ЯЗЫКАХ. 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В етой статъе рассматривается один из видов когезии эллипсис. 
Здес выделяются и изучаются определенные виды эллипсиса. Свойства 
эллипсиса анализируются на базе конкретных применов.В статъе также 
анализируются  основные  концерсия    эллинтические  придложения  в 
англиском и азербайджанском  языках.Синтаксис-эта част грамматики 
языка,указывающая  правила  соединениние  слов  и  словосочетания  в 
предложениях.  В  статье  также  рассматривается  некоторые  аспекты 
эллисиса  в  современном  Английском  и  Азербайджанском  языках,его 
роль и значения в художествонном и разговорном речи. 
 В  данной  статье  также  анализируется  активное  употребление 
эллипсиса  в  простых  и  сложных  предложениях,их  некоторые  виды  в 
современном Английском и Азербайджанском языках. 
 
Rəyçi: Rəfiq Cəfərov 
            Filologiya elmləri namizədi, dosent 
  

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 167
SEVİNC HÜSEYNOVA 
ADİU 
Sevinc.@.mail.ru. 
 
QƏDİM VƏ ORTA ƏSRLƏRDƏ İNGİLİS DİLİNİN  
SİNTAKSİSİNDƏ  BAŞ  VERƏN ƏSAS DƏYİŞİLİklƏR 
 
Açar sözlər: ingilis dili,sintaksis,qədim dövr,orta əsr,dəyişilirlər. 
Ключевые слова: английский язык,синтаксис,трансформация
 
Key words:  English,sintaksis,transformation. 
 
Müasir ingilis dilində olduğu  kimi  qədim  ingilis  dilində  də   məqsəd  
və  intonasiyasına  görə  cümlənin  üç  növünü  fərqləndirmək  olar: 
1.Nəqli  cümlə  -  bu  özü  də  təsdiq  və  inkar  formasında  ola  bilər,  
məs.:Nu  wille  we  secgan  be  suban  Donna  paere  ea  ymbe  Creca land… 
(Orasius)  (Now  will  we  speak  about  Greece,  on  the  south  of  the  river  
Danuba) 
Hem  liste  nat  to  go  to  bedde  sone.  (They  did  not  like  to  go  to  
bed  soon) 
2.Sual  cümləsi, məs.    
Hu  moeg  se  ealda  mann  eft  beon  acenned ? (how  can  the  old  
man  be  born  again?) 
Qədim  ingilis  dilindəki    sual    cümlələrindən  danışarkən   Peter  
S.Baker  fel+mübtəda  (V+S)  söz  sırasının  sual  cümlələri  üçün  xarakterik  
olduğunu  yuxarıdakı  misalla  izah  etmişdir. O,  qeyd  edirdi  ki,  bu  tip  
cümlələr    sual    sözü    ilə    başlasa  da,  başlamasa  da,  V+S söz  sırasına  
malik  olurlar  (13). Başqa  bir mənbədə  də  qədim  ingilis  dilində    sual  
cümlələrinin  mübtəda  və  xəbər  inversiyasının   nəticəsində  əmələ  gəldiyi  
qeyd  olunur. Bu  cür  cümlələrdə  “do” köməkçi    sözü    tələb  
olunmurdu(12).Hwaet  getacniad  donne  da  twelf oxan  buton  da  XII  
apostolas? (What  signify  then  those  twelve  oxen except  those  XII 
apostles?) Gördüyümüz  kimi  hər  iki  mənbədə  də sual  cümləsinin  
mübtəda  və    xəbərin  yerdəyişməsi  nəticəsində    əmələ    gəlməsi   qeyd  
edilmişdir.  Bununla  belə  Peter  S.Baker     bu  cür  söz  sırasının   (V+S)   
həm  də    nəqli   cümlələrdə    də  ola  biləcəyini    göstərmişdir.  O,  
“Beowulf”   əsərindən  belə  bir  misal  çəkir.Eart  pu   se  Beowulf,  se  pe  
wid  Brecan  wunne.  (7, 23 )Baker  qeyd  edir   ki, bir  çoxları  bu  parçanı  
sual  cümləsi    kimi    tərcümə    edirlər:  “Are  you the  Beowulf  who  
contended  with  breca?”  Lakin,  müəllif  təkidlə  bu  cümlənin  nəqli  cümlə  
olduğunu   söyləyir.  “You  are  that   Beowulf?  the   one  who  contended  
with  Breca!”(13).Qədim  ingilis  dilindən  sual  cümlələri  müxtəlif  

---