Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 236
ƏDƏBİYYAT 
      
1. Ferdinande de Saussere. Cours de İnguist ique generale. Lausanne. 1996. 
2. Bühler K. Sprachtheorie. Jena Gustov Fischer Vernağ, 1934, Sturttgorf: 
New York, 1982.  
3. Niels O. Schiller, Antje S. Meyer Phonetics and Phonology in Language   
Comprehension and Production Differences and Similarities  New York, 2003 
4. F. Veysəlli “Dilçiliyin əsasları” I hissə Bakı, Mürtəcim 2013       
5. Ağamusa Axundov. Ümumi dilçilik. Bakı, 2006 
6. Azərbaycan Dilçiliyi müntəxəbatı I, II, III cilddə. Bakı, 2013.   
 
ARMIN IBRAHIMOVA  
 
THE DEVELOPMENT DYNAMICS OF PHONOLOGY AND 
PHONETICS 
 
SUMMARY 
One of the urgent themes of contemporary Azerbaijan, as well as the 
world linguistics school, is phonology, phonetics.  The development regularities 
of phonology and phonetics have always been at the centre of attention of the 
linguists. 
 The article deals with one of the main problems of phonetics- 
interrelation of phonology and phonetics. In the article phonetics is considered 
as the science which studies the speech sounds, and phonology- as the science 
which studies language sounds. In addition, it is advanced that phonetics deals 
with just phenomenological investigation of language sounds, but phonology 
deals with the study of the function of these sounds in the language. 
Phonetic review of the formation of speech act, the phonetic functions of 
the language, phonetic normality, interrelation of phonetic peculiarities with 
phonology are presented in the article.  
   
     НАРМИН ИБРАГИМОВА 
 
ЗАКОНОМЕРНОСТИ ФОНОЛОГИИ И ФОНЕТИКИ 
 
РЕЗЮМЕ 
  
 Одной из самых актуальных тем современной азербайджанской, а также 
мировой 
школы 
языкознания 
является 
фонология, 
фонетика.  
Закономерности  развития    фонологии  и  фонетики  всегда  были  в  центре 
внимания языковедов.  

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 237
 В  статье  рассматривается  одна  из  актуальных  проблем  фонетики–   
взаимоотношение  фонологии  и  фонетики,  а  также  даётся  фонетический 
обзор  формирования    речевого  акта.  В  статье  фонетика  рассматривается 
как  наука  о  звуках  речи,  а  фонология - как  наука  о  языковых  звуках. 
Вместе с  тем,  выдвигается  идея  о том, что фонетика  занимается  именно 
феноменологическим  изучением  языковых  звуков,  а  фонология – 
изучением функции этих звуков в языке. 
  Статья  отражает  функции  языка  с  фонетической  стороны,  
фонетическую 
нормальность, 
взаимоотношения 
фонетических 
особенностей с фонологией.  
 
Rəyçi:  b/m Sevda Ağayeva 
 
 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 238
SEVDA AĞAYEVA 
      ADPU 
     [e-mail] 
 
ƏVƏZLİK NİTQ HİSSƏSİ AZƏRBAYCAN İNGİLİS DİLLƏRİ İLƏ 
MÜQAYİSƏLİ MÜSTƏVİDƏ 
     
Açar sözlər:  əsas nitq hissələri, əvəzlik, şəxs, sintaktik, mübtəda, tamamlıq, 
cins kateqoriyası, omonim, konkret, morfologiya, qayıdış əvəzliyi, kəmiyyət, 
sual  əvəzliyi, təyini  əvəzlik, qeyri-müəyyən  əvəzlik, sintaktik funksiya, 
bağlayıcı, təyin budaq cümlə, mürəkkəb cümlələr;      
Key Worda: the notional part of speech, pronoun, person, syntactic, 
subject, gender category, homonym, concrete, morphology, reflexive 
pronoun, quantity, interrogative pronoun, defining pronoun, indefinite 
pronoun, syntactical function, conjunction, attribute clause, composite 
sentences; 
Ключевые  слова:  самостоятельные  части  речи,  местоимение, 
синтаксический,  подлежащее,  дополнение,  категория  рода,  омоним, 
конкретный,  морфология,  возвратные  местоимения,  количество, 
вопросительные 
местоимения, 
относительные 
местоимения, 
неопределённые  местоимения,  синтаксическая  функция,  союз, 
определительное придаточное предложение,  сложное предложение.  
 
Müasir Azərbaycan dilində  əsas nitq hissələrindən olan əvəzlik 
konkretlik bildirmir. Əşyanın məzmununu müəyyən etmir. Əşyaya ad 
vermir.  Əvəzliyin bir nitq hissəsi kimi vəzifəsi sadəcə  əvəz etməkdir, işarə 
etməkdir. Elmi ədəbiyyatda əvəzliyə qısaca olaraq belə bir tərif verilir: isim, 
sifət, say, zərf-əsas nitq hissələrini əvəz edən əsas nitq hissəsi əvəzlik adlanır 
(1, 290). Əvəzlik nitq hissəsinə Azərbaycan dilində  belə bir tərifin verilməsi 
təsadüfü deyildir. Eləcə də,  əvəzliyin özünün yerində işlənmə əvəzliyin əsas 
xüsusiyyətlərindən biridir. Məsələn:  Sən  əlaçı  tələbəsən cümləsində  “Sən” 
şəxs  əvəzliyi hər hansı bir xüsusi ismi əvəz etmişdir.  Bütün insanlar 
bərabərdirlər  cümləsində “bütün” təyini  əvəzliyi sifəti,  Siz neçənci kursda 
oxuyursunuz?  Cümləsində “siz” xüsusi ismi “neçənci”  əvəzliyi isə  sıra 
sayını  əvəz etmişdir. Eyni faktı  O belə düşünür  cümləsindəki “belə” 
əvəzliyinin zərf nitq hissəsini  əvəz etdiyini də söyləmək mümkündür. 
Azərbaycan dilçiliyində əvəzlik nitq hissəsi və bir nitq hissəsi kimi əvəzliyin 
xüsusiyyətləri haqqında araşdırmalar aparan alimlərin fikirləri müxtəlifdir. 
Y. Seyidov qeyd edir ki, Azərbaycan dilində ümumilikdə 28 əvəzlik var: 
mən, sən. o, biz, siz, bu, həmin. belə, elə, bura, ora, kim, nə, hara, hasnsı, 
haçan, neşə, neçə, kimi, kimsə, biri, birisi, öz, bütün, hər, filan, eyni, filankəs 

---